han24 januari 2006 – 00:52

De schrijver Le Carré zegt dat de realiteit eigenlijk nog erger is dan wat er in het boek en de film wordt beschreven. Is dat ook jouw ervaring?

"Er was onlangs een schandaal met Pfizer in de hoofdrol. Tot 2001 testte Pfizer in Afrika antibiotica tegen meningitis. Tijdens één test met 200 kinderen telden ze 11 sterfgevallen. Er waren ook kinderen die verlamd werden. Andere kregen te maken met nierinsufficiëntie. Net zoals in de film wisten die mensen niet eens dat ze in een testprogramma zaten. Nochtans is men volgens internationale afspraken verplicht om dat aan de patiënt te melden."

"Het Vioxschandaal speelt zich dan weer vooral af in de VS en Europa. Viox is een pijnstiller en ontstekingsremmer die in de jaren '90 werd ontdekt. De klassieke pijnstillers en ontstekingsremmers als BRUFEN en Voltaren veroorzaken maagzweren en maagbloedingen. Viox bleek in labotests beter te zijn voor de maag. Merck & co lanceerde Viox in de VS met een gigantische reclamecampagne. Ondermeer de US-open tenniskamioenschappen met Kim Clijsters en Justine Henin werden volledig door Viox gesponsord. Merck heeft jaarlijks 160 miljoen dollar geïnvesteerd in de reclame voor Viox. Dat is meer dan het volledige reclamebudget van Pepsi-Cola. Viox is dan ook zeer snel uitgegroeid tot een blockbuster met een marktwaarde van 2,5 miljard dollar per jaar."

"In 2000 publiceert Merck & co de resultaten van de eerste grote klinische studie met Viox. Ze onderzochten 8.000 patiënten waarvan 4.000 Viox en 4.000 een oude ontstekingsremmer kregen. Op 100 patiënten was er dor het gebruik van Viox één maagzweer minder. Dat is een zeer zwak resultaat. Uit die studie bleek ook dat Viox het risico op hart- en vaatziekten verdubbelde tot vervijfvoudigde naargelang de dosis die men slikt. Maar dat laatste heeft Merck en co weggemoffeld. Het is pas op 29 december 2005 dat de New England Journal of Medicine dit heeft uitgebracht. Zij hebben gewoon de diskette waarmee het manuscript werd ingeleverd bestudeerd en konden daarop de vervalsing vaststellen. De hoofredacteur beschrijft dat je er gewoon niet naast kon kijken dat dit het werk van Merck & co was, de handtekening van Merck & co stond immers op de gewiste tabel. Ze waren dus reeds in 2000 op de hoogte."

"In de VS zijn er 6000 processen opgestart tegen Merck & co. David Graham van de Amerikaanse Food & Drugs Administration (FDA) publiceerde in januari 2005 een studie waarin hij berekende dat er in de VS alleen 140.000 hartinfarcten en beroerten hadden kunnen vermeden worden. Daarvan zijn er 45% met een dodelijke afloop. Viox heeft dus in de VS alleen al het leven gekost aan 70.000 patiënten. "

"Als je deze berekeningen toepast op België zou Viox volgens onze meest voorzichtige schattingen 600 hartinfarcten hebben veroorzaakt waarvan 300 met dodelijke afloop. Dat is even moorddadig als wat we in de film te zien krijgen."

Met je boek bracht je een aantal schandalen en wanpraktijken in de farmaceutische industrie aan de oppervlakte. Het gaat om bijzonder veel geld en macht, heb je nooit gevreesd voor represailles van de farma-industrie.

"Mocht ik in de Derde Wereld leven, dan weet ik inderdaad niet of ik hier nog zou gezeten hebben. Gelukkig is het niet zo ver gekomen, maar dat heeft te maken met verschillende dingen. Hier heeft men niet de klokkenluider proberen aan te pakken, maar wel de mensen die hem steunden."

"Voor mij is de bal ook op een redelijk toevallige manier aan het rollen gegaan. Het begon in de strijd tegen de privastisering van Antwerpse ziekenhuizen. De zeven openbare ziekenhuizen in Antwerpen zoals het Middelheim en Stuyvenberh hebben een jaarlijks tekort van 17 miljoen euro. Daarom worden ze geprivatiseerd, met alle gevolgen vandien voor de toegankelijkheid. Een beetje bij toeval kwam ik erachter dat de cholesterolverlagers in Belgie veel te duur zijn. Ik ben cijfers gaan opzoeken en heb dan berekend wat we teveel betalen. Voor één cholesterolverlager, namelijk Zocor van Merck & co, betalen we jaarlijks 30 miljoen euro te veel. Merck & co heeft in Belgie enkel een marketingafdeling en een legertje aan vertegenwoordigers. Die diefstal uit de ziekteverzekering door één multinational voor één medicijn was al ruim voldoende om de Antwerpse ziekenhuizen te financieren. Dat was voor mij de aanleiding om te gaan spitten in dat dossier. Zo is de bal aan het rollen gegaan."

"Hier in België hebben ze wel de KWB bedreigd maar mij persoonlijk nog niet. Ik denk dat dit komt omdat ik onmiddellijk met dat schandaal naar buiten ben gekomen en het publiek heb gemaakt. In de film is de grootste fout die Tessa begaat precies dat ze dat schandaal niet direct publiek heeft gemaakt. Tessa geloofde dat ze in een beschaafde wereld leefde."

foto: Dirk Van Duppen en de KWB in actie

"De KWB (Kristelijke Werklieden Bond) kreeg aangetekende brieven van advocaten en zelfs deurwaarders aan de deur. Zelfs het ACW werd door de farmaceutische bedreigd omdat één van haar deelorganisaties de farma-industrie zou beledigen. De KWB heeft haar campagne gelukkig niet stopgezet ondanks de druk van Merck en co. Wij hebben heel nauwkeurig herberekend wat er nu teveel werd betaald aan Merck en co. Bleek dat wij in onze eerste berekening inderdaad een beetje overdreven hadden met onze 35 miljoen €. Het exacte cijfer is 29.289.000 €. Wij hebben hen duidelijk gemaakt dat we bereid waren om dat cijfer ook in rechtbank te verdedigen. Sinds we dat bekend maakten zijn ze ermee gestopt."

"Na het uitbrengen van dat schandaal hebben ze me direct geïntimideerd en zwart gemaakt. De Artsenkrant heeft zo maar eventjes 26 artikelen tegen mijn boek geschreven. In de Franstalige editie verschenen er drie maanden voor de vertaling van het boek al vier kritische artikels."

"Ik werd in die artikels vergeleken met de wetenschappers die voor Hitler werkten. Dat is natuurlijk pure laster en eerroof. Men schreef dat ik niets ken van geneeskunde. Ik heb week na week een recht van antwoord geëist, maar er kwam geen enkele reactie. Het werd alleen maar erger. Ik liet een aangetekend schrijven opmaken door mijn advocaten, maar nog kwam er geen reactie. Dan zijn we naar de rechter getrokken, maar ze hebben drie keer de zitting kunnen uitstellen."

"Uiteindelijk zijn ze met een minnelijk schikking op de proppen gekomen. Daarin hebben ze aanvaard dat ik in twee artsenkranten drie pagina's kreeg om te antwoorden, zonder dat zij een naschrift mochten doen. Maar ze wilden geen enkele kritiek op Merck & co toelaten. Wij hebben daarmee ingestemd omdat het anders een eindeloze en peperdure procedureslag zou worden."

“Dokter van Noppen, Oh excuseer dokter van Duppen”

"Toen minister Demotte zijn ambtstermijn aanvatte organiseerde hij een aantal dialoogmomenten met de sector. Eén van die gesprekken ging over medicijnen. We zaten daar bij elkaar met zo'n vijftigtal voornamelijk grijze mannen. Ongeveer de helft daarvan waren lobbyisten van de farmaceutische industrie. Voor de rest waren er mensen van de mutualiteiten, artsen, .... Op die gezondheidsdialoog vroeg ik vooral meer informatie. Ik wilde weten waar al het geld voor de gezondheidszorg naartoe ging. Na mij kwam Luc Vermeersch aan het woord, die op dat ogenblik pharma.be vertegenwoordigde. Hij begon zijn uitzetting als volgt: 'Ik wil verder gaan op de interventie van dokter Van Noppen, Oh excuseer dokter Van Duppen'." (Van Noppen is de veearts die werd vermoord omwille van zijn onderzoek naar de hormonenhandel, red.).

"Een week later stond in Artsenkrant een hele bladzijde, met mijn foto en alles erop en eraan. 'Hoe is het mogelijk dat een communist de Vlaamse Huisartsen vertegenwoordigd in de gezondheidsdialoog?'. 'Men moet toch weten dat dokter Van Duppen voor gratis geneeskunde is en dat hij de dokters en de farmaceutische industrie wil kapot krijgen,...' Dat was de tweede openlijke intimidatie. Gelukkig heeft de wetenschappelijke kring van huisartsen daar goed op gereageerd."

Waarom betalen we nu te veel voor Zocor?

"Merck & co verkocht tot voor kort Zocor aan de prijs van 123 € per doosje. Toen Zocor nog onder patent was, betaalde je nog 180 € per doosje. Maar je kan dat medicijn ook kopen van 10 andere bedrijven en de goedkoopste versie kost 54 € voor exact hetzelfde medicijn. We betalen dus voor elk doosje dat wordt voorgeschreven 69 € te veel. Per jaar worden er zo 500.000 doosjes voorgeschreven, waarvan bijna 90% van Merck & co."

"Normaal betaalt de patiënt 25% remgeld voor een medicijn. Maar Zocor is zo duur dat het remgeld nooit meer dan 15€ bedraagd. De patiënt betaald dus voor zowel de goedkoopste generische versie als voor het merkproduct 15€. Merck & co maken daar zelfs reclame mee naar de artsen toe: het is voor u gemakkelijker en de patënt merkt het verschil niet. Op die manier betalen we met zijn allen 30 miljoen euro te veel voor dat ene geneesmiddel."

"We zijn er in geslaagd om er de mensen bewust van te maken dat ze te veel betalen. Het geld van de gezondheidszorg komt van de lonen van de werknemers. Het is dus niet alleen een strijd van zieke mensen. Elke werknemers geeft 7,5 % van zijn loon aan de ziekteverzekering, gemiddeld is dat zo'n 150 € per maand per werknemer. En het is met dat geld dat er gespeeld wordt. Dat is ook de reden waarom vakbonden en sociale bewegingen zich mobiliseren voor het kiwimodel."

"Nog nooit werd er zoveel gedebatteerd over geneesmiddelen. De farmaceutsche bedrijven zijn door heel die discussie al begonnen met de prijzen drastisch te laten zakken. Zocor bijvoorbeeld koste tot voor kort nog 123€ per doosje en vanaf 1 januari is dat nog maar 57€. Dat is al een eerste grote overwinning."

Wat in de film zeer sterk naar voor komt is de eenzaamheid. Tessa tegenover haar echtgenoot en later hijzelf tegenover de rest van de wereld. Is dat ook iets waar jij mee geconfronteerd wordt?

"Neen, integendeel. Dat is misschien ook wel het verschil tussen de strijd die wij voeren en de strijd die in film gevoerd wordt. Ik heb het geluk en privilege dat ik in groep kan werken. Het begint al in de groepspraktijk van Geneeskunde Voor het Volk in Deurne. Ik herinner me zeer goed dat die eerste artikels in de artsenkrant me echt wel geraakt hebben. Al de artsen krijgen dat in hun bus en velen lezen dat. Maar ik kon onmiddellijk even rond de tafel gaan zitten met mijn collega's. Een uur later kreeg ik telefoon van het bestuur van de huisartsenkring van Deurne om me een haet onder de riem te steken. Er zijn ondertussen al 105.000 mensen die de petitie tekenden. Je kan niet alleen winnen, je moet jezelf organiseren. En er bestaan ook organisaties die dergelijke strijd willen voeren en winnen."

Maar hoe zit dat nu met dat Kiwi model? Waarom wil de overheid dat hier niet invoeren?

Het kiwi model is een openbare aanbesteding, waarbij enkel de beste geneesmiddelen aan een zo laag mogelijk prijs ter beschikking worden gesteld. Met de invoering van dit systeem bespaart de sociale zekerheid op jaarbasis 1,5 miljard euro, de patiënten 700 miljoen euro. Het principe van de openbare aanbesteding kreeg de naam kiwimodel omdat het in Nieuw-Zeeland al wordt toegepast. (noot van de redactie)

"Zowel Stevaert (SP.A) als Bart Somers (VLD) en Jo Vandeurzen (CD&V) vertelden vorig jaar in een debat dat ze voor het kiwimodel waren. Ook minister Demotte had toen al gezegd dat hij het kiwimodel ging toepassen en had zelfs in de gezondheidswet artikels opgenomen om het uit te voeren. Vier uur voor de eindstemming heeft de farmaceutische industrie 19 amendementen ingediend die eigenlijk heel die wet hebben uitgehold."

Je zou toch denken dat een overheid een begroting in evenwicht wil hebben.

"Je mag dat lobbywerk niet onderschatten. Men chanteert met de tewerkstelling, ook al is dat een irrationele chantage. Het kiwimodel zal helemaal niet zorgen voor minder jobs. Het betekend immers niet dat er minder medicijnen moeten geproduceerd worden. Meer dan 50% van het onderzoek gaat nu naar imitaties van bestaande medicijnen. Het kiwimodel zal onderzoek naar innovatieve medicijnen aanmoedigen en onderzoek stimuleren. 80% van de geneesmiddelen die we in België slikken wordt in Puerto Rico of India geproduceerd en 80% van de geneesmiddelen die we hier produceren worden geëxporteerd."

"Met de opbrengst van het kiwimodel zouden er meer dan 25.000 jobs in de gezondheidssector kunnen worden gecreëerd. Het kiwimodel zal er alleen maar komen als de druk vanuit sociale bewegingen blijft groeien. Maar ik geloof dat we kunnen winnen en dat de farmaceutische industrie zal moeten inbinden."

Meer info:

The Constant Gardener
De KWB
Geneeskunde Voor het Volk
Dirk van Duppen