Nick03 april 2009 – 22:38

Obama en Brown noemen deze top historisch. Terecht?

John Vandaele: “Het hangt er maar vanaf wat je historisch noemt en hoeveel van de afgespraken ook daadwerkelijk zullen uitgevoerd worden. Er staan heel wat dingen in de slotverklaring die nog niet heel concreet zijn. Wat ik wel nieuw vind, in die zin dat je er één of twee jaar geleden nog niets over hoorde, zijn twee zinnen die in een persbericht staan. “Het tijdperk van het bankgeheim is over”, luidt het. Die zin impliceert dat banken nu verplicht zijn om informatie vrij te geven. Ook de zin “We ondernemen actie tegen non-coöperatieve rechtsgebieden, waaronder fiscale paradijzen” is op het eerste zicht wat vaag. Wat bedoelt men met ‘actie ondernemen’? Die maatregel zou nochtans wel kunnen leiden tot een eerlijker belastingsysteem omdat het de voorbije jaren moeilijker was om ondernemingen te belasten. Het is volgens mij dus wel een stap in de goede richting om een beter zicht te krijgen op de belastingheffing. Maar laat ons vooral zien wat er met die zinnen in de toekomst gaat gebeuren. De afstand tussen iets zeggen en iets doen is nog steeds groot.”

Brown zei dat de Washingtonconsensus voorbij is. Vindt u dat ook?

Vandaele: “Op de G20-top werden er regels besproken. Dat alleen al staat haaks op het neoliberalisme, dat pleit voor zo weinig mogelijk regels. Men neemt dus een beetje afstand van het neoliberale model, maar die afstand zou nog veel groter kunnen. Eén van de grote problemen van de mondialisering was dat er misschien wel een groeiende welvaart was, ook in ontwikkelingslanden, maar die welvaart was heel ongelijk verdeeld binnen de verschillende landen. In het nieuwe G20-besluit wordt niet direct gezegd hoe die eerlijke verdeling binnen de landen tot stand zou kunnen komen, behalve dan door het wegvallen van het bankgeheim. Daardoor krijg je natuurlijk meer zicht op kapitaalinkomens, wat kan bijdragen tot een eerlijke verdeling tussen kapitaal en arbeid. De vakbonden hopen eerder op een grotere rol voor arbeidsnormen, maar dat werd niet echt op de voorgrond geplaatst.”

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) krijgt het meeste geld. In totaal meer dan 750 miljard dollar. Is dat een goede zaak?

“Ik heb begrepen dat die som geld voor een stuk zal gebruikt worden om de zogenaamde ontwikkelingslanden te helpen en dat daar minder voorwaarden aan verbonden zijn dan vroeger. Dat laatste is belangrijk want daardoor weigerden vele Aziatische landen om ooit nog bij het IMF aan te kloppen. In 1997 ondervonden ze namelijk dat ze telkens tientallen voorwaarden kregen, die misschien wel interessant waren voor het Westen, maar niet voor henzelf. De oorsprong van de crisis mag dan wel in de VS liggen, en die crisis mag dan wel naar Europa overgewaaid zijn, toch zie je dat meer en meer ontwikkelingslanden die afhingen van uitvoer van grondstoffen nu minder inkomsten hebben omdat die grondstoffenprijzen sterk gedaald zijn. Kijk maar naar Congo dat ook bijna geen reserves meer heeft. Die landen moeten beroep kunnen doen op dat geld. Dat is positief, maar we hebben nog niets gehoord over de voorwaarden die daaraan verbonden zullen zijn, noch over het soort instelling dat het IMF in de toekomst zal worden. Zal men bijvoorbeeld de voorwaarden van de Washington-consensus opleggen, die zeggen dat je je grenzen moet opgooien, of zal dat niet het geval zijn?”

Is de stem van de arme landen gehoord op de G20?

“Dat hangt er vanaf. Reken jij China en India bij de arme landen? In India zijn er 300 miljoen mensen die in armoede leven. Dat is meer dan in de Afrikaanse Sub-Sahara. Het is in ieder geval zo dat de G20 een signaal gegeven heeft aan de G7. De leden van de G7 voelen aan dat ze de wereldeconomie niet meer alleen kunnen besturen. Als je China, het land met de meeste spaarcenten, uitsluit in de besprekingen, dan wordt het moeilijk. Het feit dat opkomende landen zoals Argentinië, Brazilië, en Indonesië erbij zijn, vind ik positief en normaal. Dan heb je ook effectief een veel groter deel van de wereldbevolking die eindelijk mee aan tafel zit. De vraag is of de Congo’s en de Haïti’s van deze wereld ook een plaats aan de gesprekstafel moeten krijgen. Je kan de kritiek geven aan het adres van de G20 dat het een informele club is. Drie of vier Afrikaanse landen zijn nog steeds een beetje weinig. Maar wat bepaalt nu of je erbij hoort of niet? Je moet dus kritisch zijn over de selectievereisten. Het zou beter zijn om de economische problematiek te bespreken in de VN. Daar zijn alle landen aanwezig en zou niemand zich de vraag meer stellen waarom Nederland er maar halvelings bij hoort en België totaal niet. Alle landen zouden in principe recht moeten hebben op een even grote invloed als hun bevolkingsaandeel in de wereld. Maar dan zouden enkel al China en India recht hebben op 40% van de stemmen, en dat gaat de wereld niet meteen aanvaarden. In de VN heeft elk land 1 stem. Maar ook daar hebben de grote landen meer invloed omdat ze andere manieren hebben om hun stem meer te doen doorwegen en andere landen te beïnvloeden.”

De G20 besprak ook de financiële regulering van de bankinstellingen. Heeft u de indruk dat de voorstellen daaromtrent concreet zijn?

“Neen, zeker niet. Men spreekt over de aanstelling van een regulator die op internationaal niveau resultaten moet leveren. Ik heb niet de indruk dat die zeer sterk zal zijn. Ik lees ook nergens dat de VS in de toekomst zijn eigen regulering zal moeten afstaan aan een internationale instelling. Er staat dus weinig concreets in over hoe men de banken uit de problemen zal helpen. Zolang die gekneld zitten onder enorm veel lasten en slechte leningen, dan blijven ze problematisch voor de economische groei, zelfs als overheden beslissen om de economie te stimuleren.
Een tweede gevoelig probleem dat amper is aangekaart, is de verhouding tussen landen met een overschot, zoals China, Duitsland en Japan enerzijds, en de landen die boven hun stand hebben geleefd zoals het Verenigd Koninkrijk en de VS anderzijds. Die laatste twee hebben bijvoorbeeld veel meer ingevoerd met geleend geld . De vraag is nu hoe je die relaties gaat rechttrekken? Men zegt dikwijls dat de crisis begonnen is omdat de VS verdronken zijn in Chinees geld. Die problematiek is ook in strijd met het eerste artikel van het IMF, dat zegt dat macro-economische onevenwichten in omvang en duur moeten beperkt zijn. Het IMF moet daar op toezien. Willy Kiekens (de Belgische vertegenwoordiger bij het IMF , nvdr) heeft mij verteld, dat ze eigenlijk geen middelen hebben om die landen te beïnvloeden of om er macht op uit te oefenen. Ze kunnen de Amerikanen moeilijk overtuigen van het feit dat het ongezond is om dagelijks 2 miljard dollar te lenen. Ze kunnen enkel advies geven aan hen, alsook aan China, maar daar blijft het ook bij.”

De beurzen deden het gisteren opvallend beter. Ze kregen een boost door de G20-top. Is het ergste van de crisis voorbij?

“Dat is moeilijk om te voorspellen. De beurzen gaan nu wel eventjes omhoog maar dat op zich bewijst niets. We moeten afwachten. Naast de twee reeds vernoemde punten die niet aangepakt zijn (het gezond maken van de financiële instellingen en het onevenwicht tussen surpluslanden en deficitlanden), hebben we het ook nog niet gehad over de groenigheid van wat er allemaal besproken is. Ze verschuiven het klimaatprobleem naar de klimaatconferentie van eind dit jaar in Kopenhagen. Daar moet het klimaatakkoord besproken worden en gaat men dieper ingaan op concrete zaken. Toch denk ik dat het geen kwaad kon om in Londen toch meer in te gaan op deze problematiek. Een van de grote problemen is ook dat die verschillende instellingen te los van elkaar staan. Het IMF is vooral met het financiële bezig, en bijgevolg besteedt het minder aandacht aan de ecologische factor. Maar eigenlijk moet je proberen te komen tot een samenhang. Het had dus geen kwaad gekund om in deze top meer aandacht te hechten aan een het klimaat. Ik zeg niet dat de G20 op dat vlak een flop was, maar een tien op tien geven, lijkt mij misplaatst.”

Wat is voor u verder het ideale scenario om de wereldeconomie te doen herleven?

“Voor een stuk draait de wereldeconomie te veel op consumptie die aangedreven wordt door schuld. Mochten de arbeiders in de VS, vooral de laaggeschoolden, meer verdienen, dan zou de VS minder last hebben van slechte hypothecaire leningen. Ten tweede is het noodzakelijk om het onevenwicht te herstellen, zodanig dat de Chinese werkmens meer verdient en dat hij meer zelfgeproduceerde producten kan consumeren. Dat probleem van onevenwicht kan volgens mij enkel verholpen worden door een betere verdeling van inkomen binnen landen en tussen landen, zodanig dat de Chinezen niet zo sterk meer afhankelijk zijn van die export, maar ook dat de gewone Chinese burgers ook die producten kunnen kopen. Hetzelfde geldt voor andere ontwikkelingslanden in Azië. Dat zou dus een goede oplossing zijn, die bovendien zo groen mogelijk moet zijn. Laat ons dus hopen op een sterk klimaatverdrag. Als er op het einde van het jaar gezegd wordt dat de rijke landen nog maar beperkte emissierechten krijgen, en dat ze dus niet veel mogen uitstoten omdat die rechten duur zijn, zal dat heel de economie duwen in de richting van minder CO2-uitstoot. In die richting moeten we evolueren. Maar er is nog meer nodig, namelijk een sociale zekerheid. Want als iemand die veel verdient weet dat hij geen pensioen zal hebben, zal hij zo weinig mogelijk uitgeven. Als je kijkt naar de resultaten van deze G20-top, dan weet je dat we er nog niet zijn.”