Indymedia.be is niet meer.

De ploeg van Indymedia.be is verhuisd naar DeWereldMorgen.be waar we samen met anderen aan een nieuwswebsite werken. De komende weken en maanden bouwen we Indymedia.be om tot een archief van 10 jaar werk van honderden vrijwilligers.

Interview Myriam Stoffen, directrice Zinneke Parade

Interview Myriam Stoffen, directrice Zinneke Parade

Dit weekend trekt de Zinneke Parade voor de vijfde maal door de straten van Brussel. De Parade is het hoogtepunt van anderhalf jaar werk in de Brussels wijken. Bij het hele project zijn ruim 7.000 mensen betrokken: scholen, wijkcomités, culturele centra, instellingen, sans papiers, zelforganisaties, ... en heel veel mensen die gewoon 'goesting' hebben om eens iets anders te doen en nieuwe mensen te leren kennen.
Een ploeg van 8 fotografen trok met Indymedia.be ruim vier maand op pad om het verhaal van al dat werk in beeld te brengen. Enkele van die foto's legden we voor aan Myriam Stoffen, directrice van de Zinneke Parade. Myriam had aan de vooravond van de Parade 45 minuten uitgetrokken voor ons, het werd een ruim anderhalf uur durend openhartig gesprek.

149329251_ee94091fea_b.jpg

Foto: Zinneke parade 2006, han Soete

Veel mensen kennen de Parade als een soort Brusselse en hedendaagse versie van Carnaval: een prachtige stoet met veel 'gek' verklede mensen. Maar achter die Parade gaat heel sociaal en cultureel project schuil dat veel buitenstaanders nauwelijks kunnen vatten. Kan je eens schetsen wat de Zinneke Parade al dan niet is?

“Zinneke Parade is een project waarbij alle mogelijke lokale organisaties, instellingen, collectieven, comités of losse individuen de tijd nemen om de wijken in te trekken. We laten hen samenwerken in projecten die omkaderd worden door kunstenaars. Die samenwerking vertaalt zich in artistieke projecten die anderhalf jaar later samen in één Parade getoond worden aan het grote publiek.”

“Zinneke is een stadsproject dat probeert om alle mogelijke bestaande muren, grenzen en mentale barrières tussen instellingen, mensen, wijken, sociale en culturele groepen weg te halen. Door een kader te creëren waarin mensen samen iets kunnen uitbouwen en op die manier een stapje zetten in een richting die voor iedereen nieuw is. Iedereen moet dus uit zijn eigen kader stappen en samen met anderen iets nieuws maken.”

“Een buur ontmoeten die ze nooit echt hebben gesproken of waarvan ze niet weten waarin die geïnteresseerd is of wat die te vertellen heeft. Mensen laten samenwerken uit verschillende taalgemeenschappen, culturele of sociale groepen die het anders heel moeilijk hebben om een aanknopingspunt te vinden. Dat is waar het project eigenlijk over gaat. En het feit dat het een Parade is is uiteraard ook niet onschuldig. Het is een manier om de straat terug op te eisen voor de bewoners, om de stad terug te schenken aan de bewoners. Het is ook een statement voor meer ruimte, voor plaats voor iedereen en feest in de stad. Dat is toch iets dat moeilijker en moeilijker wordt in onze samenleving.”

Is de Parade dan niets meer dan een instrument?

“We werken in een cyclus van twee jaar naar een eindresultaat dat getoond wordt aan een heel groot publiek. Uiteraard werken we vooral aan het proces, maar het feit dat je tegelijkertijd ook een toonmoment hebt, creëert een heel interessante spanningsboog. Dankzij de medewerking van kunstenaars heb je doorheen heel het proces ontzettend veel uitwisseling van competenties. En doordat je een toonbaar en mooi resultaat nastreeft, ben je ook heel respectvol met mensen bezig. Niet alles is zomaar goed. We willen niet gewoon mensen bezig houden.”

“Veel mensen worden doorgaans aangesproken op hun falen: geen job, geen diploma, geen papieren, ... In Zinneke is dat absoluut geen aanspreekpunt, je spreekt hen aan op de competenties die ze wel hebben. Je vertrekt vanuit de kracht van mensen. Mocht de spanningsboog naar het eindresultaat er niet zijn, zou de ambitie bij heel veel mensen veel lager liggen. Het is net doordat je samen ambitie creëert, dat je jezelf hoger tilt, en dat is een heel belangrijke ervaring.”

2466636899_e0e4fe3e80_b.jpg

foto: reflectie dag december 2006, han Soete
Dan gaan we kijken naar de volgende foto: december 2006. Een heel interessante dag met een vormingssessie. Ik herinner me de levendige discussie over Brussel, de functie van de stad, de kunstmatig opgelegde grenzen, ... de vele sociale en culturele netwerken, en hoe de Zinnekes van dat alles gebruik kunnen maken. Jullie vinden vorming, debat en discussie en debat blijkbaar een belangrijk aspect.

“We investeren daar niet genoeg in. We moeten dat echt veel meer doen. En ik was ook van plan om veel verder te gaan. Ik had een hele reeks uitgedacht, maar we hebben gewoon geen tijd gehad om dat uit te bouwen. Voor 2010 moeten we een jaarprogramma opzetten met om de maand een bijeenkomst. Dat is ontzettend belangrijk. Als culturele actor is het heel belangrijk dat je blijft nadenken over de zin van wat je aan het doen bent. Wij hebben de verantwoordelijkheid om onszelf te blijven confronteren met de vraag wat we nu juist aan het doen zijn en op welke manier we dat doen. Elke keer opnieuw moeten we dat verder uitspitten. Wat leert het ons over deze stad, over onze samenleving in het algemeen, over sociaal-culturele organisaties, over zelforganisaties, over de artistieke wereld, over de zin van dit soort praktijken, over de openbare ruimte, ... Niet om daarna die mening als een soort 'rode boekje' van Zinneke aan de deelnemers op te leggen. Maar het vormt wel het kader dat ons in staat stelt om de ideologie, de filosofie en de principes van het project scherp te krijgen.”

2411199646_83abaf46e2_b.jpg

foto: Zinneke Algemene vergadering, april 2008

De communautaire kwestie was in 2006 al expliciet aanwezig op de reflectiedag. In de groepen zelf lijkt het afwezig. Je hoort Spaans, Italiaans, Frans, Nederlands, Portugees, Swahili en dat alles door elkaar. Hebt u de indruk dat de Zinnekes enige greep hebben op dat debat?

De Parade is een duidelijk statement: “Die diversiteit is er. En als we dat op één of andere manier positief laten samenwerken, komt daar van alles schoons uit.” Wij geloven heel hard in een samenleving waar je echt vooruitgang kunt boeken als je met de rijkdom van het verschil werkt. Eerder dan dat verschil een argument te laten zijn om nieuwe barrières op te trekken. Maar diegenen die echt overtuigd zijn dat het communautaire debat scherp gevoerd moet worden, vinden een project als Zinneke absoluut oninteressant. Dat is misschien wel iets waar ze bij glimlachen, zo van: (bootst Leterme na) “Dat is goed voor de mensen, maar dat stelt geen essentiële vragen.”

Het is heel moeilijk om die twee met elkaar in dialoog te laten treden. In de culturele sector lukt het om dat debat aan te gaan, maar op politiek niveau wordt er ontzettend ambigu met die problematiek omgegaan. Heel vaak krijgen wij schouderklopjes en instemmend geknik, maar als je dan kijkt hoe er met die communautaire vraagstukken wordt omgegaan, zie je diezelfde mensen precies het tegenovergestelde doen. Het is heel moeilijk om de dialoog aan te gaan, net omdat het zo moeilijk praten is met de dragers van harde communautaire standpunten. Toch is er ook een tussenlaag van mensen die wel openstaan maar die schizofreen zijn, die wit zeggen aan de ene kant en zwart aan de andere kant. Ik vind het nochtans belangrijk om over een aantal punten heel duidelijk te zijn.”

Is de Parade en de meer dan de 50.000 mensen die komen kijken een statement?

“Ja, maar de mensen die geen zin hebben om dat op die manier te zien, kijken daar ook niet naar. Zij zeggen: “Schoon hé, multicultureel Brussel”. In het algemeen is er is heel weinig interesse voor wat er echt in Brussel gebeurt. Vanuit Brussel slagen we er absoluut nog niet genoeg in om mee te wegen op het debat. We hebben ook geen stem, hè. Wie zit er rond de tafel vanuit Brussel? Maingain die gewoon de boel komt verergeren. Welke belangen verdedigt dat soort mensen? Zeker niet de belangen van de doorsnee Brusselaar, eerder die van de historische Franstalige bourgoisie.”

*PC030008.jpg

Avond waarop het thema werd verkozen, links op de foto Myriam Stoffen. Foto: Lieven Soete

Volgende foto dan maar. Hoe hebben jullie het onderwerp voor de Parade gekozen?

In het najaar na de Parade lanceren we een oproep voor ideeën voor het thema van de volgende Parade. Mensen kunnen via mail of telefoon ideeën insturen, of ze kunnen langskomen op ons kantoor. Daarna organiseren we een grote avond waarbij iedereen zijn voorstel een minuut lang met vuur kan komen verdedigen. Dan is er een stemming. Op die avond gaat het heel sterk over de rol en de toekomst van de stad.”

P2251406.JPG

foto, Zinnek Kube, maart 2007, Lieven Soete

Op de foto zien we de Kube. Een installatie die in het voorjaar van 2007 in het centrum werd neergezet en die zowat het startschot was voor de Parade van 2008. Wat is die Kube precies?

In het begin van de Zinneke is er het grote startschot om de volgende Parade aan te kondigen, het thema bekend te maken en om de oproep te lanceren om deel te nemen. We trekken daar een aantal maanden voor uit. Dat betekent zoeken naar een manier om een heel breed publiek aan te spreken dat niet noodzakelijk weet dat Zinneke bestaat of hoe alles in zijn werk gaat. Tegelijkertijd combineren we dat met heel directe contacten in de wijken: grote informatievergaderingen, maar ook individuele contacten. Dat neemt ongeveer zes maanden in beslag.”

“Brussel Bravo leek ons een uitstekende gelegenheid om Zinneke op de agenda te plaatsen omdat dan heel artistiek-cultureel Brussel gemobiliseerd is.
Het was ook een manier om een aantal kunstenaars al eens te laten samenwerken en te laten nadenken over het thema water. Op die manier konden we ook vermijden dat het alleen over boten en vissen zou gaan (lacht). Zo'n 7.000 mensen kregen een rondleiding. Daarbovenop kwamen er nog eens 3.000 mensen over de vloer in het kader van Brussel Bravo, een publiek dat Zinneke anders nooit bereikt.

DSC_0050.JPG

Foto, Zinnode Wagenya, Isabel Wagemans
Een ploegje van fotografen ging met Indymedia.be vier maand op stap om de voorbereidingen in beeld te brengen. Elk van hen volgde minstens één Zinnode. Wat roepen deze beelden bij jou op?

“Elke keer als ik foto's zie, zeg ik: “Oh, dat is schoon” (lacht). Het is echt heel plezant dat jullie dat werk doen. Wij kunnen onmogelijk in elk van die workshops aanwezig zijn. Het is een manier om het mee te beleven, om er toch een glimp van op te vangen. Dat roept het bij mij op: het wonder dat het kan en dat het gebeurt.” (lacht)

ok.JPG

Foto, zinnode La vague, Wesley Schoonjans

“En dat is ook de kracht van Zinneke, hè. Je kan echt op 1001 manieren een project opzetten. Het kan heel groot zijn, het kan klein zijn. De bijdrage van een ieder kan heel klein zijn of heel groot zijn. En juist dat maakt het zo inclusief. Heel veel mensen kunnen op één of andere manier een steentje bijdragen. Ze werken ook allemaal heel hard en geconcentreerd. Dat vind ik echt heel ontroerend.”

Zinneke WaterKanon 020208 050-1.jpg

foto, zinnode Waterkanon, Michel Van Reysen

Het lijkt allemaal heel intensief.

“Het is onwaarschijnlijk veel werk. Hoeveel mensen zeggen nu niet: “Oh merde, we hadden gewoon 1 of 2 maanden vroeger moeten beginnen”. Zij zien nu het spectrum van wat ze allemaal meer hadden kunnen doen. Het is belangrijk om tijd te nemen als je het project wil gebruiken om nieuwe ontmoetingen te creëren en de deelnemers mee een project te laten uitdenken.”

DSC00099.JPG

Foto, Zinnode Wagenya, Isabel Wagemans

Hoeveel mensen zijn er bij betrokken?

“Dat is echt heel moeilijk te zeggen. Achter elk van die projecten gaan papa's, mama's, buren, vrienden, onzichtbare animatoren en conciërges schuil. We zouden dat eens in kaart moeten brengen. Het is een groot onderzoek op zich.”

Voor sommigen is het een bezigheidstherapie, voor anderen is het een kans om iets op te bouwen in de wijk. Voor groepen als de sans papiers is het een mogelijkheid om naar buiten te komen en hun verhaal te vertellen. Hoe houdt u dat allemaal bij elkaar?

“Door in het begin tijd te nemen om echt met iedereen te praten over hun motivatie, wat ze willen bereiken en hoeveel energie ze hebben. Hoe scherper je dat van in het begin weet, hoe scherper je iedereen kan helpen om de juiste plek te vinden in een project. En dan is het uitkijken of de chemie werkt. Soms niet en dan moeten we opnieuw beginnen.”

wijkfeest indymedia 1.jpg

Zinnodes 'Paradid'H20' en 'Body Baxter Dream' deel aan het wijkfeest in Etterbeek, Elke Gutierrez

Jullie spreken ook over traditie en het valt op dat een aantal mensen niet weten hoe lang Zinneke eigenlijk al bestaat. Er lopen mensen rond die denken: “Dat is er altijd al geweest.” Was Zinneke daarom zo aanwezig in de Brusselse wijkfeesten van de afgelopen weken?

“Dat was van in het begin een expliciete doelstelling. We willen ook dat alle groepen minstens één keer in de wijk repeteren en naar buiten komen. Ik denk dat het voor velen de eerste keer is dat men in de wijken het werk van Zinnekes gebruikt om zichzelf te versterken. Dat was een klik in de kop van sommige mensen. We hebben daar heel hard aan gewerkt.”

Zinneke BBQ One 140308 007.jpg

Foto, Zinneke Barbeque in Elsene, Michel Van Reysen

Het aspect feestvieren is blijkbaar ook heel belangrijk.

“Samen eten en samen feesten is een onwaarschijnlijk schone manier om mensen samen te brengen. We doen dat veel te weinig en het is nochtans heel gezond. Van bij het begin vonden we het belangrijk dat de verschillenden groepen niet naast elkaar zouden werken. Daarom organiseren we een aantal collectieve momenten waarop de mensen kunnen zien wat er nog allemaal gebeurt en waarop ze elkaar kunnen ontmoeten: barbecues, het feest, tot persconferenties. We hebben ook een moment georganiseerd waar elke Zinnode haar project kon komen voorstellen in een tiental minuten. Onze zaal zat helemaal vol.”

We zijn nu drie dagen verwijderd van de Parade. Hebt u al enig idee van wat er volgende keer absoluut beter moet?

“Ik denk dat we nog veel meer moeite moeten doen om groepen aan te spreken die niet verbonden zijn aan bestaande organisaties en instellingen. Er zijn een aantal culturele en sociale groepen die we niet bereiken. Dat blijft echt een serieus aandachtspunt. Op artistiek vlak denk ik dat het ook heel interessant zou zijn om een aantal gevestigde kunstenaars op één of andere manier bij het project te betrekken. Ik vind dat het qua artistiek experiment nog te braaf blijft.”

Zinneke zit tussen kunst met een grote K en kunst met een kleine k in?

“Ik vind het belangrijk om die grote K te maken en dat al die stukken van het artistieke veld verbonden raken. Vandaar dat ik denk dat we nog veel verder moeten gaan in het bereiken van die groepen die absoluut niet georganiseerd zijn. Die groepen hebben hun eigen culturele expressie. Die dagelijkse cultuur zouden we er nog veel meer moeten kunnen bijhalen.”

“Tegelijkertijd zijn er ook een aantal kunstenaars met naam en faam die dat kunnen en willen. Ik denk dat we nog net iets te veel met projecten zitten die louter en alleen gedragen worden vanuit dat tussenniveau van het sociaal-culturele middenveld. Ik wil het spectrum nog wat opentrekken, zowel naar de grote klassieke instellingen als naar de underground.”

Dat lijkt niet makkelijk, want er is geen bestaande structuur waarop je je kan enten.

“Nee, het is niet gemakkelijk, maar dat maakt het natuurlijk ook boeiend. Zinneke is een manier om te reizen in de stad, dat is... Pff, ik zal het nooit anders gedaan krijgen. Er is geen enkele gids die mij dit alles kan uitleggen.”