leogargouille17 januari 2009 – 23:50

Onlangs zat u in een VN-panel over de financiële crisis in New York. Daar zei u dat alle crisissen die we momenteel beleven nauw met elkaar verbonden zijn. Kunt u dat even uitleggen?
HOUTART: “De financiële crisis is natuurlijk het meest zichtbaar voor de Westerse wereld, maar ook de voedselcrisis, de energiecrisis, de klimaatcrisis en tenslotte ook de ernstige sociale en humanitaire crisis, hebben veel met elkaar gemeen. Ik heb de idee voorgelegd dat het kapitalistisch systeem de fundamentele oorzaak is van al die crisissen. De logica van de economie is winst nastreven in plaats van de bevrediging van de behoeften van de mensen. Die economie houdt uitsluitend rekening met de markt en vergeet de ecologische en sociale gevolgen voor de ontwikkeling van de mens. Als we de toekomst willen veranderen, is een totaalanalyse noodzakelijk. Dat standpunt heb ik verdedigd bij de Verenigde Naties.”

Kan die snelle opeenvolging van crisissen aangewend worden om een alternatieve toekomst naar voor te schuiven?
HOUTAERT: “Absoluut. Het is een unieke kans om iets te veranderen, maar we moeten vermijden dat we het bij cosmetische ingrepen laten. Het is niet voldoende om de banken en de financiële instellingen te regulariseren. Er moet meer gebeuren dan het aan banden leggen van een paar kapitalistische praktijken, want daarmee pak je de kern van het probleem niet aan, maar slechts de direkte gevolgen ervan. Wat we moeten doen, is onze filososfie over ontwikkeling en onze economie ten gronde veranderen. Dat kan in verschillende stappen gebeuren. We zouden kunnen beginnen met de overgang van een unipolaire wereld met een hegemonische economie van het centrum (VS, Europa, Japan) naar een economie waar andere landen ook een plaats krijgen onder de zon. Dat betekent nog niet het einde van het kapitalisme, maar het is wel een eerste stap in die richting. Als we van deze crisis geen gebruik maken om de toekomst te veranderen, dan zullen we niet meer doen dan correcties uitvoeren die geen oplossingen bieden.”

Binnenkort is er het WSF in Belém waar u nauw bij betrokken bent. Zal de systeemcrisis er hoog op de agenda staan?
HOUTAERT: “Hoewel sommigen zeggen dat de crisis niet het belangrijkste thema is, denk ik toch dat ze in alle werkgroepen en debatten aan bod zal komen. Zonder de generale crisis in acht te nemen, kun je onmogelijk over agrobrandstoffen, buitenlandse schuld of oorlog en vrede spreken. De crisis zal onvermijdelijk centraal staan in Belém.”

Men hoort wel eens het verwijt dat het WSF zelf geen actie onderneemt om alternatieven gestalte te geven. Eist de huidige systeemcrisis niet dat de andersglobalisten in Belém tot actie overgaan?
HOUTAERT: “Het WSF heeft als functie het aanwakkeren van het collectief bewustzijn. Daarin slaagt het en op dat spoor moet het verder gaan. In het charter van het Forum staat trouwens dat we naar alternatieven moeten zoeken voor het kapitalistisch systeem. Maar het WSF moet in de eerste plaats open zijn, dat is belangrijk. Moest het een actieorgaan worden, zou het uiteenvallen. Het is ontzettend moeilijk om kerkorganisaties, inheemsen, vrouwenorganisaties en boerenorganisaties op eenzelfde lijn te krijgen voor gezamenlijke actie, want iedereen heeft zijn prioriteiten. Toch spreekt het voor zich dat bewustmaking niet voldoende is. Er moet ook gehandeld worden en het WSF kan daarbij helpen. Belangrijke netwerken zoals Via Campesina kregen een enorme impuls tijdens het Forum. Andere netwerken die zeer actief zijn, werden daar gevormd. Maar het echte actievoeren moet volgens mij continentaal gebeuren. In Latijns-Amerika heb je initiatieven zoals ALBA (Bolivariaans Alternatief voor Latijns-Amerika, een regionaal samenwerkingsverband van Venezuela, Bolivia, Cuba en Nicaragua, red) en de Banco del Sur, die de regionale economie kunnen integreren en loskoppelen van de kapitalistische economie van het centrum. Hoewel hun orientatie misschien niet altijd antikapitalistisch is, zetten ze op zijn minst een stap in die richting. Sociale bewegingen zijn nauw betrokken bij initiatieven zoals ALBA. Dat is anders dan in Europa waar politieke en sociale bewegingen meer moeite hebben om een gelijkgestemde visie te vinden. Het huidig Europees project is niet alleen neoliberaal, maar het is ook meer en meer aan de NATO gelinkt met een duidelijk militaire politiek om een dominant economisch systeem te ondersteunen.”

Vóór het WSF is er het Forum van de Bevrijdingstheologie in Belém. Is die religieuze stroming van de armen nog evens sterk als in de jaren zestig en zeventig of heeft ze de gruwelijke repressie van de jaren tachtig nauwelijks overleefd?
HOUTAERT: “Ze heeft het absoluut overleefd. De repressie die plaatsvond tegen reactionaire kerken in Latijns-Amerika en in de rest van de wereld heeft de bevrijdingstheologie enorm verzwakt. Men trachtte ook haar onderwijscultuur te ondermijnen en veel middelen en communicatiekanalen zijn verloren gegaan. Daarom is de bevrijdingstheologie vandaag veel minder zichtbaar. Maar het feit dat de laatste drie edities van het WSF vooraf gegaan zijn door een Forum van de Bevrijdingstheologie is een bewijs van haar bestaan.”

Dit jaar verschijnt er een boek van u over agrobrandstoffen. Waarom dat thema?
HOUTAERT: “Het boek verschijnt volgende maand bij Couleur Livre, een uitgeverij in Charleroi. Ik werk al drie jaar rond dit thema omdat agrobrandstoffen vaak naar voor geschoven worden als oplossing voor het klimaat en voor de energiecrisis. Maar agrobrandstoffen veroorzaken alleen maar meer problemen. Volgens verschillende onderzoeken zijn ze even nefast voor het klimaat als fossiele brandstoffen. We zullen honderden miljoenen hectare landbouwgrond, vooral in de derde wereld, moeten opofferen als we de fossiele brandstoffen willen vervangen door agrobrandstoffen. Multinationals zullen de biodiversiteit vernielen, de bodem verarmen, de kwaliteit van het water schaden en boeren van hun land verjagen om plaats te maken voor de monoculturen die bestemd zijn voor agrobrandstoffen. Nog eens zestig miljoen boeren zullen het platteland moeten ontvluchten met een ongeziene wildverstedelijking als gevolg. Agrobrandstoffen bieden geen oplossingen voor het klimaat, noch voor het energieprobleem, maar op middellange termijn zijn ze wel ontzettend winstgevend voor het kapitaal. Dat probeer ik duidelijk te maken met mijn boek 'Agrobrandstoffen, een oplossing voor het klimaat of een voordeel voor het kapitaal?'

Binnenkort verschijnt 'Les agrocarburants, solution pour le climat ou avantage pour le capital?' bij éditions Couleur Livres.

François Houtart is de oprichter van het Centre Tricontinental (CETRI) in Louvain-la-Neuve.

De verslaggeving over Wereld Sociaal Forum 2009 kan er enkel komen met uw steun!