Thierry29 maart 2009 – 16:55

Dag Jan. We gaan het hebben over je nieuwe boek “Tumult in het tehuis. Roman rond macht en gezag”. Maar mag ik je eerst en vooral proficiat wensen met je recente aanstelling als deken van Geraardsbergen? Welkom thuis, hoor ik me graag zeggen, want je bent nu terug op de plaats waar we elkaar een kwarteeuw geleden hebben leren kennen. Moet ik hieruit besluiten dat alles met de tijd groeit? Waar is trouwens de tijd gebleven dat ik nog bij jou op de schoolbanken zat en je nog zondagsonderpastoor was? Is Geraardsbergen je eindbestemming geworden, de plaats waar je jouw carrière in alle schoonheid wil afronden? Als deken moet dit toch bijna zo zijn, of zijn ondertussen de tijden veranderd?

JVR: "Dat zijn vele vragen tegelijk maar ik zal er één uithalen, mijn eindbestemming is hopelijk de hemel. Alles wat daartussen valt hangt een stuk af van de bisschop, van mijn wensen, van mijn gezondheid en natuurlijk ook van de pastorale noden. Ik had helemaal niet gedacht dat ik ooit terug in deze mooie streek van de Vlaamse Ardennen zou terugkeren en kijk, daar ben ik weer! Gods wegen zijn wonderbaar!"

Wat zou je als deken in de komende jaren willen bereiken?

"Deze vraag vertrekt vanuit de idee dat ik hier kom om iets te realiseren. Op de eerste plaats wil ik een goede pastoor-deken worden. Daarvoor zal ik veel moeten leren en naar de mensen luisteren. Ik zal er ook veel tijd voor stilte, gebed en evangelielezing voor moeten reserveren, want anders kan ik onmogelijk weten wat God van mij vraagt."

In tegenstelling tot wat ik in het Zuiden ervaar, haken tegenwoordig in het Westen veel mensen af wat kerkgeloof betreft. Moeten wij dan, zoals vaak geopperd wordt, de kerken sluiten en het christendom van onderuit heropstarten, mensen raken waar ze te vinden zijn? Wat zijn de nieuwe kerken in onze moderne maatschappij, als ik het zo mag stellen?

"Kerken sluiten doet me denken aan mijn vorige boek “Kerk te koop! Of is er voor de Westerse Kerk toch nog hoop?”. Uiteraard zullen een aantal kerken en kapellen een nieuwe bestemming krijgen, naargelang er minder mensen naar toe komen. Maar de Kerk blijft een actuele boodschap verspreiden, op basis van het tweeduizend jaar oude evangelie. Die blijde boodschap van Jezus is krachtig genoeg om onze huidige Westerse crisis te doorstaan. Meer nog, ze draagt juist een oplossing in zich die we nog moeten ontdekken. Die oplossing ligt in de lijn van ons Godsbeeld. Als we willen begrijpen wat God met zijn schepping bedoelde, dan staan we al een heel stuk verder. We mogen echter niet teveel aan vermolmde kerkstructuren vasthouden, anders verdwijnt het evangelie in de schaduw. Denk maar aan Paulus, die missionerend rondtrok en overal plaatselijke verantwoordelijken aanstelde."

Moeten hiervoor veranderingen worden doorgevoerd in de kerk? Zijn veranderingen belangrijk in de kerk?

"Zoals je weet ben ik historicus, met een bijzondere voorliefde voor de 19de eeuwse kerkgeschiedenis. Na de Franse Revolutie is de kerk enorm getroffen en vernederd geweest. Maar wat bleek, binnen de kortste tijd ontstonden tal van caritatieve congregaties van zusters en broeders en was de kerk terug springlevend. Nu zien we ook al tekens van herleving: de Taizé-beweging, de katechese voor volwassenen, het enorme net van vrijwilligers in parochies, de Noord-Zuid uitwisseling. Ook onze eeuw heeft nood aan kerkelijke evolutie. Stilstand is eigenlijk onmogelijk. De vraag is alleen of de kerk in de hele wereld op dezelfde manier moet evolueren. Dat zou haar eenheid ten goede komen, maar is het haalbaar?"

Maar we zien er zo weinig van? Ik bedoel dat de kerk toch een maatschappelijke rol heeft om tot vrede en sociale verstandhouding bij te dragen. Wat is bijvoorbeeld de maatschappelijke relevantie van je roman. Hoe maak je die sprong van kerk naar straat? Of schrijf je eerder voor kerkmensen?

"We zien er weinig van omdat er weinig van in de pers komt. Op korte tijd hebben jongeren bevoorbeeld het celibataire, mannelijke priesterschap achter zich gelaten maar bloeit het diakonaat als nooit tevoren. Mijn roman probeert de kerk wat dichter bij de mensen te brengen, omdat het een populair genre is, waarbinnen ik een aantal dingen bespreekbaar wil maken. Zowel kerkelijke als maatschappelijke en relationele problemen komen erin aan bod. Bij elk hoofdstuk zijn vijf vragen gevoegd om in groep of individueel tot nadenken aan te zetten."

Wie moet volgens jou je boek zeker lezen?

"Elke auteur heeft iets van wat de Nederlandse schrijver Multatuli opperde: “ik wil gelezen worden”. Mijn roman wil mensen in nood, in problemen, in zorg om wat er niet of te weinig evolueert in kerk en maatschappij een hart onder de riem steken. In die zin heeft hij een moreel programma. Hij heeft ook tot doel meer inzicht te krijgen in wat mensen drijft als ze gezag uitoefenen of macht misbruiken. Iedereen die daarvan slachtoffer is zal er zeker iets uit leren."

Is de kern van je boek de evangelische boodschap? Want daartoe ben je toch een stukje verplicht als priester? Wat is volgens jou de taak van een schrijvend christen vandaag, hier in het Westen maar ook naar onze globale wereld toe?

"Guido Gezelle heeft tal van “humanistische” gedichten geschreven (de avond en die roze, het schrijverke), een priester is dus niet verplicht om op elke bladzijde Jezus te vermelden. Mijn boek heeft wel de intentie aan te tonen waarom mensen beter vanuit evangelische waarden zouden kunnen leven, dat ze er gelukkiger mee worden. Daarom vormt het ongetwijfeld een link tussen kerk en maatschappij."

Je roman is een boeiend stukje literatuur. Hoewel, ik blijf na het lezen toch wel met een vraag zitten die me kwelt. Je gebruikt daar zware woorden in je titel: ”tumult”, “macht” en “gezag”. Moeten we je boek als een zwaarmoedige preek lezen? Je teksten staan vol van aanbevelingen maar ook heel wat vragen ter bezinning. Maar toch viel er mij iets op. Waar je het hebt over “te veel” geliefd worden, schrijf je (p. 96): “Wie doodgraag is gezien, studeert , communiceert en werkt om anderen te kunnen overtroeven, op hun beurt tot slaaf te maken”. Ik zou zelf zeggen dat gaarne zien grenzeloos is. Of is liefde het meest misbruikte begrip dat we kennen? Lees ik hier een zeker pessimisme in je werk, een freudiaanse of Nietzscheaanse Jan? Ik ken je anders als een opgewekte en blijmoedige persoonlijkheid, niet verstoken van wat grappigheid…

"Opgelet om zinnen niet uit hun context te lichten. Het gaat over de verhouding tussen ouders en een kind dat rotverwend wordt. “Doodgraag” in deze context wil zeggen: er zoveel voor over hebben dat het kind niet gewapend wordt tegen tegenslagen, dat het zichzelf niet relativeert en dat het uiteindelijk een moeilijk, dominant karakter ontwikkelt. Aan liefde is inderdaad geen grens te stellen, maar liefde is dan ook meer veelzijdig en stelt bovendien eisen. Je mag hier beide begrippen niet verwarren. Mijn fundamenteel optimisme is dus niet aangetast!"

Laat mij toe verder te gaan op je teksten. Een goed boek zegt veel in weinig woorden. Laten we even de proef op de som nemen. Ik geef je telkens een kort citaat uit je boek en jij geeft mij je commentaar in drie of vier woorden (het mogen er ook acht zijn, maar niet meer).

"• “Als iedereen de baas volgt, dan loopt alles gesmeerd”. (p. 201)
Dacht de verblinde dictator.
• “Aan een gewijde kaars kunt ge u ook verbranden”. (p. 71)
Qui fait l’ange, fait la bête.
• “Wat betekent toch die onbegrijpelijke kronkel in het hoofd van mensen waar hij altijd stil van werd?” (p. 93)
Slachtoffer wordt dader.
• “Zo had de kerk ook haar gebreken, die ze zachtjes toedekte om als grote structuur buiten de kritiek van de media te kunnen blijven staan”. (p. 213)
Heilige kerk, zondige kerk.
• “Wie zichzelf niet kan verdedigen, heeft het meest recht op bescherming”. (p. 164)
Het recht van de zwakste."

Een laatste vraag brandt op mijn lippen. Ik moet je die stellen. Mensen kennen je als een man van veel goeie woorden. Je boek getuigt daar van. Maar men zegt wel eens dat een priester gaat zwijgen eens hij deken wordt. Wat mogen we van jou nog verwachten?

"Ik ben nu drie maand deken en ik zou mij al veel last bespaard hebben had ik wat meer gezwegen. Een dekenbenoeming mag je niet monddood maken over misbruiken of onrechtvaardigheden. Maar een goede vader moet al eens de mantel der liefde hanteren. Wie het tegendeel beweert is geen deken maar een prikkeldraad."

O ja. Ik ben ook nog op zoek naar een passende foto die kan dienen als samenvattende beeldspraak van je boek. Zou je die kunnen vinden voor me, samen met wat uitleg? [Zie foto boven]

Thierry, actief bij Nieuw Thabor, vredesbeweging