Indymedia.be is niet meer.

De ploeg van Indymedia.be is verhuisd naar DeWereldMorgen.be waar we samen met anderen aan een nieuwswebsite werken. De komende weken en maanden bouwen we Indymedia.be om tot een archief van 10 jaar werk van honderden vrijwilligers.

Kan de koolstofmarkt klimaatchaos voorkomen?

Kan de koolstofmarkt klimaatchaos voorkomen?

Wat zijn carbon credits? Kan de handel in schone lucht de opwarming van de aarde tegenhouden? Moeten we naar een koolstofarme samenleving? En wanneer spat de carbon bubble uiteen? Naar aanleiding van het klimaatkamp deze zomer en de VN-klimaattop die in december plaatsvindt in Kopenhagen, legt Jutta Kill van de milieu-organisatie Fern stap voor stap de werking van de koolstofmarkt uit.

59429.jpg

Klimaatactivisten kunnen van 3 tot 9 augustus terecht op het klimaatkamp aan de Belgisch-Nederlandse grens. Workshops, actietrainingen, lezingen en klimaatacties staan op de agenda. Het initiatief komt ondermeer van Friends of the Earth, JNM en GroenFront! Van 7 tot 18 december wordt een post-Kyotoakkoord onderhandeld in Kopenhagen. Volgens milieubewegingen is de United Nations Climate Change Conference of kortweg COP 15 onze laatste kans om een fatale klimaatcrisis te voorkomen.

Hoe ontstond de gedachte om lucht te vermarkten?
KILL: “De handel van vervuiling is een relatief nieuw concept dat ontstond in de VS omstreeks de jaren '70 in een poging om de uitstoot van zwaveldioxide te verminderen. Er werd de mogelijkheid geboden aan bedrijven met een hoge uitstoot om rechten te kopen van bedrijven met een lage uitstoot. Hoewel dit model nooit getest is buiten de VS en buiten de context van de zwaveluitstoot, werd het meteen gecatapulteerd tot het belangrijkste instrument om de klimaatsverandering aan te pakken.”

Zolang het maar een efficiënt middel is, toch?
KILL: “Maar de vraag was nooit of de handel in schone lucht het meest efficiënte instrument is om uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De doelstelling was van meet af aan duidelijk: kostenverlaging voor de industrie bij het behalen van de reductietargets. Dat hebben de architecten van de koolstofmarkt (carbon market) publiekelijk verklaard. Koolstofhandel (carbon trade) als oplossing voor de klimaatverandering is een economische keuze om de kortetermijnkosten te drukken. Op lange termijn zal het de samenleving een bom geld kosten.”

Is Carbon trade voortgekomen uit het Kyotoprotocol?
KILL: “Ja. In het kader van Kyoto worden industrielanden die het protocol ondertekend hebben verplicht om hun uitstoot van broeikasgassen te reduceren met omtrend 5%. In Europa wordt dat geregeld door het European Union Emission Trading Scheme. Bedrijven krijgen een gelimiteerd aantal vergunningen om broeikasgassen uit te stoten. Maar je kan die logica omdraaien en stellen dat Kyoto 95% van de uitstoot gelegaliseerd heeft, want dat recht heeft vroeger nooit bestaan. Dit zou je kunnen omschrijven als de 'privatisering van de atmosfeer'.”

Hoe zit die CO2-handel of Carbon Trade in elkaar?
KILL: “Zoals gezegd worden grote vervuilende bedrijven vergunningen toegekend om broeikasgassen uit te stoten. Sommige bedrijven slagen erin hun uitstoot drastisch te reduceren, andere bedrijven niet. Dankzij carbon trading kan een bedrijf dat zijn wettelijke limieten overschreidt, vergunningen kopen van een bedrijf dat er wel in slaagt te reduceren en dus een overschot heeft. In het jargon heet dat cap and trade .”

Wie zijn die bedrijven?
KILL: “Het gaat voornamelijk om energieproducenten en energie-intensieve sectoren zoals de papierindustrie, de staalindustrie, etc. In plaats van hen te dwingen energie op een andere manier te produceren, laten we hen toe de noodzakelijke veranderingen uit te stellen. En dat punt is cruciaal, want de komende 10 á 15 jaar zullen veel verouderde energiecentrales in Europa vervangen worden. De vraag waardoor we die steenkoolcentrales en nucleaire reactoren zullen vervangen, zal bepalen hoe Europa de komende halve eeuw energie zal produceren. Niemand zal de politieke moed hebben om de nieuwe steenkoolcentrales na 10 jaar te sluiten, daarvoor zijn de investeringen veel te groot. Dus eenmaal gebouwd zullen ze het grootste deel van hun economische leven blijven draaien. Daarom moeten we -om klimaatchaos in de toekomst te voorkomen- nu onze energie-infrastructuur omgooien.”

Laat carbon trade toe dat die bedrijven oude steenkoolcentrales vervangen door nieuwe?
KILL: “Mits de aankoop van vergunningen van andere bedrijven, kunnen ze gewoon hun gang gaan. In Duitsland komen er 35 steenkoolcentrales bij. Dat is rampzalig, want daarmee houdt je de klimaatverandering niet binnen de perken. De inspanningen die zouden moeten gebeuren, gebeuren niet omdat overheden en bedrijven onvoldoende onder druk staan om na te denken over de energie van de toekomst.”

Koolstofhandel gaat verder dan alleen maar de handel van emissierechten tussen twee Europese bedrijven. Niet?
KILL: “Dat is de volgende stap. Alle Europese bedrijven bezitten samen onvoldoende vergunningen om de industriële groei bij te benen. Er moest dus meer flexibiliteit komen. Een uitweg kwam er met de invoering van de carbon offsets die toelaten dat bedrijven in andere landen koolstofkredieten (carbon credits) kopen. Eigenlijk komt het er op neer dat bedrijven uit het noorden bedrijven uit het zuiden betalen om in hun plaats klimaatinspanningen te doen.”

Hoe gebeurt dat in de praktijk?
KILL: “Zulke koolstofprojecten kunnen veel verschillende vormen aannemen. Een bedrijf uit het zuiden kan voor energievoorziening overschakelen van een dieselgenerator op biomassa; biomassa kan ook dienen als basis voor ethanol; uit afval kan warmte gehaald worden; enzovoort. Ik geef een concreet voorbeeld: een grote varkensboerderij in Brazilë heeft veel mestafval dat in een grote poel verzameld wordt. Uit die mest komt methaan vrij (methaan is een broeikasgas dat 23 keer schadelijker is dan CO2, nvdr). Een koolstofproject zou kunnen zijn dat je die poel afsluit en het methaan opvangt om elektriciteit te genereren. Die elektriciteit kan je toevoegen en verkopen aan het net. Om die investering te doen, wordt je betaald door een bedrijf uit het noorden.”

Is dat geen goede zaak?
KILL: “Dat die methaan in elektriciteit omgezet wordt, is op zich een goede zaak. Maar aangezien die varkensproducent er financieel beter van wordt, zou hij die omschakeling wellicht zonder hulp ook gedaan hebben. En dat is het probleem met carbon offset: je kan er geld mee verdienen op basis van een fictieve verminderde uitstoot in de toekomst. Die varkenskweker zal dus zeggen: 'Mijn varkensboerderij zou de grootste, de smerigste en de meest vervuilende van de wereld worden.' En er is geen enkele manier na te gaan of hij de waarheid spreekt. Met het geld van de carbon credits kan hij de uitbreiding van zijn boerderij financieren, mits hij de methaan omzet in 'groene' stroom.”

Dat ziet er niet zo netjes uit!
KILL: “Dit is erger dan subprime (de rommelkredieten die de financiele crisis in gang gezet hebben, nvdr), want het gaat letterlijk om handel in lucht gebaseerd op een ingebeelde toekomst. Bedrijven in het noorden kunnen blijven groeien zolang ze carbon credits aankopen, en met dat geld breiden de meest vervuilende bedrijven in het zuiden verder uit. Bijgevolg blijft de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd toenemen en komt er geen enkele verandering in de energie-infrastructuur op aarde. De koolstofmarkt is niet meer dan een geldgenererend instrument voor de grootste vervuilers in het noorden en voor die van het zuiden.”

Hoe worden die koolstofkredieten of carbon credits verhandeld? Ik veronderstel dat bedrijven uit het noorden niet zelf op zoek gaan naar bedrijven in het zuiden.
KILL: “Aangezien er ontzettend veel geld mee gemoeid is, hebben tussenpersonen zeer snel dat gat in de markt ontdekt. Tegenwoordig zijn er gespecialiseerde bedrijven die in het zuiden op zoek gaan naar projecten om broeikasgasreducties te realiseren. De gereduceerde uitstoot verkopen ze in de vorm van carbon credits aan bedrijven in het noorden. Die gespecialiseerde bedrijven zijn carbon brokers (koolstofmakelaars) die niets anders doen dan nieuwe koolstofkredieten opsporen en op de markt brengen.”

Zijn die carbon brokers of koolstofmakelaars op het toneel verschenen in de periode dat het Kyotoprotocol onderhandeld werd?
KILL: “Ja, Kyoto was de kickstarter. Het protocol leverde het juridische kader voor de uitstootvermindering en creëerde de vraag naar een koolstofmarkt. Algauw verschenen de koolstofmakelaars op het toneel en later haakten ook de banken in. Goldman Sachs, Maryll Lynch, Deutsche Bank en Rabobank zwichtten allemaal voor de nieuwe financiële markt. Er moesten grootschalige projecten in het zuiden gefinancierd worden en er ging enorm veel geld in de omloop. Ook de Wereldbank die op zoek was naar een nieuwe rechtvaardiging voor de verdere extractie van fossiele brandstoffen, zag het belang in van de koolstofmarkt. Zo kon de Bank dankzij de constructie van carbon offsets vervuilende bedrijven zoals BP blijven financieren.”

Hoe ziet de koolstofmarkt er vandaag uit?
KILL: “Aanvankelijk gebeurde de handel in koolstofkredieten rechtstreeks tussen bedrijven met een tekort aan kredieten en bedrijven met een overschot. Daarna kwamen de carbon brokers op de proppen als tussenschakel. Maar tegenwoordig verhandelen de brokers de koolstofkredieten meer en meer onderling. Mensen die met lof spreken over de indrukwekkende groei van koolstofmarkt gaan voorbij aan het feit dat een steeds groter aandeel van die kapitaalstroom zich louter in de financiële sfeer bevindt, zonder enige relevantie voor het milieu. De koolstofmarkt is een nieuw vehikel voor speculatief kapitaal dat niets meer te maken heeft met het klimaatprobleem.”

Sommigen voorspellen dat de volgende grote zeepbel die op de beurs zal uiteenspatten het gevolg zal zijn van speculatie op de koolstofmarkt. Denk jij dat ook?
KILL: “Absoluut. Met dat verschil dat de crisis van de rommelkredieten louter financieel is. Als overheden er genoeg geld in pompen komen we er met zijn allen bovenop. Maar als de carbon bubble die nu gecreëerd wordt over 10 jaar uiteenspat, zullen de gevolgen veel ernstiger zijn. Want dan zullen we 10 cruciale jaren verloren hebben die nodig zijn om over te schakelen op een economie zonder fossiele brandstoffen. De gevolgen van de opwarming van de aarde zullen over 10 jaar nog ingrijpender zijn dan vandaag, dus als de koolstofzeepbel dan uiteenspat zal er veel minder ruimte en tijd zijn om oplossingen te bedenken. Daarom moeten we dringend beginnen nadenken over een low carbon samenleving.”

Toch leeft het gevoel bij veel mensen dat we op de goede weg zijn. Bedrijven hechten belang aan een milieuvriendelijk imago en politici leggen groene accenten. Worden we misleid?
KILL: “De koolstofmarkt creëert de illusie dat we de opwarming van de aarde efficiënt aanpakken. En dat is gevaarlijk, want het vertraagt de druk om te handelen. Onze gelaten houding kan je ook verklaren omdat het zo moeilijk is om je een koolstofarme samenleving in te beelden. Kijk eens rond in deze ruimte of op straat: werkelijk alles wat je ziet kwam tot stand met behulp van fossiele brandstoffen.”

Het is gemakkelijker om te geloven dat de onzichtbare hand van de koolstofmarkt de opwarming van het klimaat zal beteugelen?
KILL: “Inderdaad, maar de geschiedenis leert ons dat dat niet zo is. Alle grote technologische innovaties van de spoorwegen en het wegennet tot de telecommunicatie en de computertechnologie, zijn er gekomen met immense publieke investeringen. En de markt sprong pas mee op de kar eenmaal de nieuwe technologie een zeker niveau had bereikt. Met de klimaatproblematiek wil men het andersom doen: publieke bemoeienissen worden niet geduld vanuit de veronderstelling dat de carbon market de noodzakelijke transitie zal bewerkstelligen door een prijs te plakken op koolstofdioxide.”

Heeft het wel zin om alles te laten afhangen van wat er boven ons hoofd gebeurt? We kunnen toch ook zelf initiatieven nemen om onze CO2-uitstoot te reduceren?
KILL: “Er zijn fantastische initiatieven zoals de transition town movement of individuele acties zoals die van de Low Impact Man, maar individuen en gemeenschappen hebben hun limieten en kunnen de noodzakelijke veranderingen niet alleen dragen. Je moet ook de grote massa bereiken. En daarvoor moet je opboksen tegen de illusie die de koolstofmarkt schept. Jij kan de fiets nemen, maar zolang luchthavens en wegennetten blijven uitbreiden blijven je inspanningen beperkt. De energie-infrastructuur omgooien en het transportsysteem vernieuwen vergt enorme investeringen en daarvoor moeten de overheden mee willen.”

In december komen de wereldleiders samen in Kopenhagen om te onderhandelen over het wereldwijd klimaatbeleid na Kyoto. Wat verwacht jij van deze klimaattop?
KILL: “Niet veel, want de wereldleiders zien de ernst van de zaak nog steeds niet in. De uitstootreducties die ze voorstellen komen niet in de buurt van wat er nodig is om klimaatchaos te voorkomen. De voorstellen die nu op tafel liggen zijn onvoldoende ambitieus en vertrekken nog steeds vanuit de koolstofmarkt. Zolang dat het geval is zullen internationale akkoorden weinig bijdragen tot een oplossing.”

Kunnen klimaatbewegingen het tij nog keren in de aanloop van Kopenhagen?
KILL: “Een tekortkoming van de klimaatbeweging is dat ze te weinig zichtbaar is en onvoldoende mobiliseert. We moeten meer politieke druk uitoefenen en onze politici duidelijk maken dat we verandering willen. Dat is volgens mij de belangrijkste uitdaging voor de komende maanden. Alleen als we in Kopenhagen een even grote mobilisatie op de been krijgen als in Seattle (tegen het WTO in 1999, nvdr), zullen we het tij kunnen keren.”

Links:
www.fern.org
www.sinkswatch.org

Interessant

Of hoe goede voornemens eens te meer worden gekaapt uit winstbejag. Persoonlijk ben ik van mening dat niet alleen mobilisatie een probleemfactor is voor de milieubewegingen. Hun strategieën zijn zo goed als kansloos. Het lobbyen en zich eventjes belangrijk achten omwille van een "présence" in het vlaams parlement of het streven naar een klimaatwet die weeral de CO2-tax als heilig middel voorschrijft zijn gedoemd te falen. Een heldere kijk (zoals deze van de geïnterviewde) en degelijk strategisch inzicht zullen voor verandering zorgen. Dank je voor dit interessant interview.

vijftien jaar

Indien de mens deze planeet van de gevolgen van de opwarming van de aarde wil redden, moet hij oneindig meer doen dan gepland om de uitstoot van CO2 te beperken, en in een kortere tijd dan algemeen als noodzakelijk wordt gezien. De mens heeft er lang over gedaan om de gevaren te onderkennen en zelfs nu weigeren velen om de problemen ernstig te nemen. Zo’n houding brengt, daar is geen twijfel aan, de toekomst van planeet Aarde in gevaar. De mens heeft ten hoogste tien tot vijftien jaar om een evenwicht tot stand te brengen, voordat de schade onherstelbaar wordt.

Mensen geloof die onzin toch niet

Indymedia moet vooral snel van naam veranderen en zich gewoon media gaan noemen, of nog beter: MainstreamMedia. Ze zijn net zo 'Indy' als HLN of De Standaard: not. Echte onafhankelijke media en wetenschappers hebben allang aangetoond dat CO2 het gevolg is van de opwarming en niet de oorzaak. En Al Gore verdient er goed geld aan. Wordt toch eens wakker en ga echte onafhankelijke media raadplegen.

@Billy

Je wil zeggen van die onderzoeken die betaald zijn met geld van olie industrie.

Je betoog lijkt wel op dat van een 19° eeuwse priester die zich met hand en tand verzette tegen de evolutieleer. Het is niet omdat iets algemeen doorgang vind dat het daarom niet meer waar zou zijn. En ja, ik weet dat er ook nog altijd "wetenschappers" zijn die de evolutieleer verwerpen,....

@Han

Ik heb jaren gedacht zoals u en de velen met u. Gelukkig zijn mijn ogen geopend. Dat betekend niet dat ik tegen milieumaatregelen ben. Ik ben voor groene stroom en alles wat de wereld proper en leefbaar maakt. Ik geloof alleen niet in de uitleg dat CO2 de opwarming veroorzaakt. Het is de zon die het doet en de CO2 die volgt. Aan u de raad om verder te kijken dan uw neus lang is.

Billy, wat voor argumenten

Billy, wat voor argumenten hebt u? Welke bronnen gebruikt u om zich op te baseren? ik hoop niet de "documentaire" the great global warming swindle, want die vol fouten, leugens, misquotes en verouderde data en vervalste (!) grafieken zit?
Leest u ooit wat peer-reviewed tijdschriften zoals Nature en Science zeggen over Climate Change en Global warming? Of haal je je info van het internet(elke onnozelaar kan om het even wat zetten op een website, in een vaktijdschrift niet). Denk je echt dat de duizenden wetenschappers die meewerken aan het IPCC liegen, onderzoeken vervalsen of misleid zijn?

Als het op milieu aankomt mis ik echt een "sense of urgency". We moeten nu handelen, nu veranderen! ik hoop dat het klimaatactiekamp een groot succes wordt!