Tine Vanhee28 oktober 2007 – 22:38

Ivoriaanse muziek is ìn
Het valt niet langer te ontkennen: Coupé Decalé is ìn. Coupé Decalé, het hippe, rytmische en vlot dansbare jongste broertje uit de Ivoriaanse muziekfamilie, heeft ontegenspreekbaar zijn plaats veroverd op de hedendaagse muziekscène. In alle grote steden over heel Franstalig West Afrika weerklinken op elk moment de bekende CD - hitjes en ook in de verste uithoeken van dit gebied is deze muziek ongemeen populair. Ook in België wordt tegenwoordig op elk Afrikaans feestje ‘geknipt’...

Doug Saga en het knippen
Wat is nu precies deze Coupé Décalé, en waar komt ze vandaan? Coupé Décalé is eigenlijk geboren met de song Sagacité van de Ivoriaan Doug Saga, die hij voor het eerst live naar voor bracht in een Afrikaanse discotheek in Parijs in 2003. Hij zette er een een spetterende act neer, met dans, snelle, vlotte muziek, en een gemakkelijke, repeterende Franse tekst in verhaalvorm. De Coupé Decale was geboren....

‘Couper’ wijst op een van de meest kenmerkende eigenschappen van deze muziek: de uitvoerder maakt tijdens het zingen voortdurend een soort van ‘knippende’ beweging waarbij de handen als messen ter hoogte van de heupen op elk ritme ’knippen’. Volgens Francis Seu Yuon, een Gentse Ivoriaan en een hevig Coupé Décalé-fan, had ‘couper’ oorspronkelijk een ietwat pikantere betekenis: het verwees naar de penetratie tijdens de seksuele daad. Die verwijzing is in de loop van de tijd echter een beetje weggevallen. Maar dat het toch iets met seks te maken heeft, valt nog steeds gemakkelijk uit de hevige heupbewegingen af te leiden...

Deze muziek werd algauw van Parijs naar Ivoorkust geëxporteerd, waar het direct op een ongelooflijk succes stuitte. De Jet Set, een allegaartje hippe Ivoriaanse dj’s ging met de muziek aan de slag in een paar nachtclubs, en maakte zo de muziek bekend bij het brede Ivoriaanse publiek. Dj Jacob, Dj Arafat, Dj Caloudji, Serpent Noir en Molaré... ze zetten een nieuw tijdperk in in de Ivoriaanse (en Afrikaanse) muziek: het tijdperk van de vlotte, humoristische en glamour-volle Coupé Décalé.

Maatschappelijk engagement
Coupé Décalé is eigenlijk gebaseerd op een oudere Ivoriaanse muziekstijl, de Zouglou. Die is ontstaan in Abidjan, de hoofdstad van Ivoorkust, in de jaren ’90, als een soort van protest van jonge studenten tegen de toenmalige regering. Het was ‘ambiance’muziek van enkele jongeren die geen geld hadden om op café te gaan maar zich ondanks de moeilijke politieke-economische toestand van het land gewoon wilden ‘amuseren’. Deze muziek werd een enorm succes in heel Ivoorkust. Dat kwam door de geëngageerde teksten en door het aantrekkelijke vlotte ritme, maar ook doordat Ivoorkust voordien geen nationaal muziekgenre had zoals Kongo bijvoorbeeld Soukous had.
Volgens Dewonou Koffie, Togolees Coupé decalé-kenner, is het net die universitaire invloed die de muziek zo goed maakt: " Die universitairen waren slim genoeg om innovatie muziek te creeëren, muziek die goed gecomponeerd én origineel is.” Volgens Annelies Delanote, studente Afrikanistiek die in 2004 voor onderzoek in Abidjan was, leren de Abidjanen van jongsafaan al zo creatief te zijn: “In de restaurants word je vaak opgezocht door jonge knaapjes. Al improviserend zingen ze in de stijl van de Ivoriaanse muziek over de persoon die voor hen zit, hopende zo wat geld los te kunnen peuteren. Het is ongelooflijk hoe goed die al zijn.”

Glittter and glamour
CD is qua muziek op deze Zouglou gebaseerd, maar heeft in zijn uitvoering heel wat invloeden ondergaan. Zo zingen de zangers net zoals in de Zouglou in het Frans, maar wordt er soms wat Lingala of Engels in de teksten opgenomen (naar voorbeeld van de Congolese muziek, waar dit ook gebeurt). Ook de manier van zingen doet wat Congolees aan. Daarnaast zijn er duidelijke invloeden van westerse muziek en van Ghanese highlife hoorbaar in de Coupé Decalé. Het is heel melodieuze muziek, met diepe bassen en een opzwepende beat. Het heeft een hele unieke stijl, en hoewel het moeilijk te omschrijven valt wat Coupé Décalé precies tot Coupé Décalé maakt, herken je het uit de duizend. Het zijn de herhalende franse slogans, de humoristische teksten, het snelle, repeterende ritme, en de hele show errond. “ Ca c’est belle ca c’est belle ca c’est belle”.

Decadent of troostrijk
Waar Zouglou een duidelijke politieke inslag had, is deze bij Coupé Décalé alweer heel wat verder te zoeken. Coupé Décalé komt op zijn lichtst uitgedrukt, wat ‘minder geëngangeerd’ uit de hoek. De liedjes gaan over mooie vrouwen, over luxeproducten, over het uitgaansleven,... Coupé Décalé spreidt de weelderige levensstijl van de rijke Ivoriaanse elite tentoon. Meer dan een muziekstijl alleen is Coupé Décalé ook een levensstijl geworden, waarbij net zoals in de Kongolese SAPE beweging van Papa Wemba, een mode van dure merken, glitter en zichtbare rijkdom, centraal staat. En daarom net wordt de Coupé Décalé als muziek èn als levensstijl vaak bekritiseerd. Men vindt het verwerpelijk Coupé Décalé net die levensstijl van de rijke elite prijst, terwijl het gewone volk in Ivoorkust nog vaak honger lijdt.

Maar je kan het ook anders bekijken. Volgens Francis bijvoorbeeld is Coupé Décalé juist wel politiek getint: net omdat het in Ivoorkust zo slecht ging, wilden de Coupé Décalé- zangers de bevolking een verzetje bieden. ““De Ivoriaanse muziek bestaat naast de Ivoriaanse politiek. Deze muziek draagt de boodschap uit dat men altijd moet blijven gelukkig zijn, ondanks de politieke moeilijkheden. Je moet altijd blijven gelukkig zijn... “ Coupé Décalé is feestmuziek, ambiance-muziek, muziek om je zorgen te vergeten, en enige kritiek op de dure levensstijl erin gepresenteerd is volgens Francis dan ook volledig misplaatst.

Het grote Afrikaanse publiek lijkt inderdaad niet wakker te liggen van de decadente levenswijze van de zangers. Het heeft misschien ook gewoon zijn sterren nodig...

Waar kan je Coupé Décalé vinden in België? Op Belgische radio en tv is het aandeel van Coupé Décalé nogal beperkt, maar op gelijk welk Afrikaanse kanaal kan je CD zeker terugvinden. Zeker de Ivoriaanse radio en tv worden erdoor overspoeld.

Ook life-optredens vind je niet zoveel in België, hoewel er op festivals toch altijd een paar geprogrammeerd staan. Er zijn natuurlijk wel de kleine, lokale groepjes Ivorianen die in elke stad aan het werk zijn, maar soms is het wat moeilijk die op te sporen. In Parijs kan je de grote CD-artiesten veel regelmatiger aan het werk zien.

Daarnaast wordt Coupé Décalé tegenwoordig op elk Afrikaans feestje of in elke Afrikaanse club gedraaid.

Internet is echter de belangrijkste plaats waar je CD kunt terug kunt vinden. Enkele sites:

- www.afrik.com: met allerlei muziek, maar ook artikels / interviews met artiesten, etc.
- www.afromix.org: id.
- www.blackmap.com/contenus/musique/dossiers_coupe.htm: daar vind je meer over de geschiedenis van de Coupé Décalé.
- http://musique.afroplurielles.com: voor muziek en clips
- www.cameroun-online.com: muziek en clips
- www.rfimusique.com: vooral met artikels
- www.abidjanshow.com: met artikels, muziek en clips
- www.abidjan.net: voor een overzicht van alle Ivoriaanse kranten die verschijnen, Top Visions is een krant voor muziek / cultuur.
- www.prodada.net: voor muziek/clips