Jan Hertogen31 januari 2008 – 01:16

Steun voor de Orde van de Vlaamse Balies tegen de oneingenlijke aanwending van de voorhechtenis

% voorhechtenis in 49 OESO- en Europese landen is af te lezen in de interactieve tabel op http://www.npdata.be/Data/Gevangenis/ICPS/Gevangenen-OESO-Europa.xls

Is het toevallig of verwonderlijk dat één statistiek over gans de wereld zo accuraat bijgehouden wordt als het aantal gevangenen, het % gevangenen in voorhechtenis, het % vreemdeling, het % vrouwen in de gevangenis. Voor de meeste landen in de OESO en Europa zijn voor 2006 en 2007 de statistieken beschikbaar en gemakkelijk toegankelijk op de site van het International Centre for Prison Studies, gevestigd in het King's College Londen, University of Londen.

In Bug 26 van 14/06/06 heeft npdata al een vergelijkende stand van zaken opgemaakt van het gevangeniswezen in Europa en de OESO. Tijd voor een update, mede door de actie van de Orde van Vlaamse Balies tegen de oneigenlijke aanwending van de voorhechtenis en de gebrekkige rechtsbescherming van verdachten en gedetineerden.

Voor wie kennis wil maken met de simpel ogende maar verrassend efficiënte en gedocumenteerde database van het ICPS kan vertrekkend van dit kaartje de linken volgen naar de werelddelen en zo verder naar elk land en deelgebied op de wereld. United Kingdom bv wordt opgesplitst in 7 deelgebieden. Neen, België wordt als één geheel beschouwd;

Voor deze update beperken we ons tot de plaats van België in de 32 OESO-landen, en de andere landen van 'West'- en 'Oost'-Europa.

In de tabellen worden telkens alle parameters voor OESO en andere Europese Landen (Excel) vermeld, weliswaar in een rangorde volgens telkens een andere parameter. De naam van het land is meteen een link naar de desbetreffende fiche van het ICPS. Langs de Interactieve tabel parameters gevangenissen (Exceltabel) kan men gemakkelijk eigen selecties maken (OESO, Europa, West-Europa) en de landen ordenen in opgaande op neergaande zin volgens de verschillende parameters. Deze tabel kan gedownload worden en als werkinstrument gebruikt worden, mét actieve linken naar de landenfiche die continue geupdated worden door het ICPS.

Gevangenisbevolking, gerangschikt naar % voorlopige hechtenis

Na Turkije, Italië, Mexico en Albanië en verder Luxemburg en Zwitserland komt België met 37,2% gevangenen in voorhechtenis op de 7de plaats van de 49 landen die tot de OESO of Europa behoren. Voor België en ook Italië en Zwitserland gaat dat samen met een lage 'gevangenisgraad', dwz een beperkt aantal gevangen in verghouding tot de bevolking: in België verblijven 91 bewoners (zowel legaal als illegaal verblijvenden) in de gevangenis per 100.000 inwoners. Hierin zijn begrepen de geïnterneerden en de jeugdgevangenissen. In Italië zijn er dat 67 op 100.000, in Mexico 198.

België, vergeleken met West-Europa en Europa

België heeft met 91 op 100.000 minder gevangenen in verhouding tot haar bevolking dan het gemiddelde van 'West'-Europa dat 103 gevangenen per 100.000 inwoners heeft. Als enkel de 'veroordeelden' meegeteld worden dan komt België op de 7de plaats in Europa met 57 veroordeelde gevangenen op 100.000 gevangenen, na Italië (26), Zwitserland en Slovenië (48), Denemarken (49), Bosnië/Herzegowina (54) en Malta (55).

In dit internationale perspectief heeft België een goede uitgangspositie om, mits een sanering van het gebruik van de voorhechtenis, het aantal gevangenen te beperken en de druk op de bouw van nieuwe gevangenissen weg te nemen.

België en West-Europa, een oase in de OESO en t.a.v. Oost-europa

België, met 1% van de bevolking van de OESO, neemt 0,3% van de gevangenen voor haar rekening, dwz gemiddeld zijn er 3x meer gevangenen in de OESO in verhouding tot de bevolking dan in België. Als men de USA apart onder de loep neemt komt men tot extreme vaststellingen: in de USA woont 27% van de 1,1 miljard inwoners van alle OESO-landen samen. Daarentegen bevinden zich 71% van alle gevangen in de OESO in USA-gevangenissen. Kort gezegd; met 1/4 van de bevolking nemen de Verenigde Staten van Amerika 3/4 van de gevangenen voor hun rekening. Als enkel de veroordeelden bekeken worden stijgt dit aandeel in de gevangenen nog omdat in de USA maar 21,2% van de gevangenen in voorhechtenis zijn. Hierdoor wordt ondermeer duidelijk dat een veiligheids-, gerechtelijk- en gevangenisbeleid dat gestoeld is op de verbijsterende werkelijkheid in de USA, in België en West-Europa een destabiliserend kracht kan hebben, gezien de gevangeniswerkelijkheid, als eindpunt van preventie, detectie, aanhouding, rechtspraak, veroordeling en hechting tussen USA en West-Europa buiten elke redelijke proportie is.

Waar in België op 100.000 inwoners 91 personen in de gevangenis verblijven waarvan 57 veroordeeld, zijn er dat in de USA 750 waarvan 591 veroordeeld. Welk is de impact van deze vaststelling die, gezien haar enormiteit moeilijk te vatten of voor te stellen is: in de USA zijn er 8 x meer gevangenen en 10x meer veroordeelden dan in België, rekening houden met het verschil in bevolkingsaantal. Welk maatschappelijk, sociale, culturele en budgettaire kost brengt dit mee, en welke zijn daarvan de oorzaken en het perspectief in de toekomst. Een samenleving die zich maar kan handhaven door bijna 1% van haar bevolking achter tralies te zetten, tegenover 1 op 1.000 in België of West-Europa, is op z'n minst een eigenaardig referentiepunt voor veiligheid, democratie en vrede.

No Country for Old Man versus It's a Free World

Een belangrijke culturele emanatie, zoals de film No Country for Old Men van de Coen Brothers, die verder in de prijzen zal vallen, is een technisch en filmografisch hoogstandje dat evenwel in haar evocatie van een niet ontziende psychopathische moordenaar, geen enkele link legt naar ook maar enig maatschappelijk of politiek begrijpen van de ongrijpbare misdadiger die enkel om psychopathologische redenen uit de bol gaat. Hier is elk verband tussen de werkelijkheid van tienvoudige criminaliteit en detentie als topje van de ijsberg ervan en enige duiding of begrip afwezig. Een groot verschil met bv de film van Ken Loach It's a free world waarin juist even filmografisch en technisch het tegendeel gebeurt en de 'cultuur' verbonden is aan een beleefde werkelijkheid.

USA aan de top voor aantal vrouwelijke gevangenen

Als de analyse gebeurt voor USA en andere OESO-landen voor de vrouwelijke bevolking apart wordt het resultaat nog choquerender. Als in België 4 vrouwen op 100.000 vrouwen in de gevangenis zitten, zijn er dat in de USA 68 of 17 keren meer. In de USA wonen 27% van alle vrouwen van de 32 OESO-landen, maar 79% van de vrouwelijke gevangenen in de de OESO-landen zitten wel in een gevangenis van de Verenigde Staten van Amerika.

Guantanamo- / Breendonkzak

De Guantanamo- of Breendonk-zak van de Orde van Vlaamse Balies om de rechten van de gearresteerden te promoten alsmede hun standpunt over de terreurdreiging als vuile oorlog van de veiligheidsdiensten tegen de Belgische rechtstaat, zijn misschien ook bedoeld om een eventuele 'Amerikaanse' evolutie onder de aandacht te brengen. "De Belgische wetten tegen terrorisme 'worden gedicteerd door binnen- en buitenlandse inlichtingendiensten' (de CIA, red.DS)"..."Het gaat bijvoorbeeld om getuigenissen van informanten uit het crimineel milieu. 'Die regeling is naar ons overgewaaid via (de Amerikaanse president) George Bush." zo stel Jo Stevens in De Standaard van 29/01/08.

Rusland en Oost-Europa

Rusland neemt dezelfde uitgesproken positie in tav 'Oost'-Europa als de USA tav de OESO wat aantal gevangenen betreft: 628 op 100.000 inwoners in Rusland, alhoerwel de andere Oost-Europese landen ook gemiddeld 234 gevangen tellen op 100.000. Hier zijn echter grote verschillen vast te stellen. Zo liggen de oud-Joegoslavische staten ver onder dat gemiddelde, terwijl Estland, Letland, Oekraine, Georgië en Belarusmeer dan 300 gevangen per 100.000 inwoners tellen. Hongarije, Tsjechië, Slovakije en Roemenië nemen een middenpositie in rond de 150 gevangenen per 100.000 inwoners.

Rusland telt 41% van de bevolking en 65% van het aantal gevangenen, in de andere 'Oost'-Europese landen woont 59% van de Oost-Europese bevolking. Zij nemen 35% van de gevangenen voor hun rekening. Deze verhouding is minder extreem dan wat met de USA werd vastgesteld, maar ligt ligt gemiddeld op het vierdubbele dan 'West'-Europa, Rusland meegerekend, en op meer dan het dubbele, Rusland niet meegerekend.

Geen verband % vreemdelingen in gevangenis en hoog aantal gevangenen

Landen met meer dan 20% vreemdelingen in de gevangenis vertonen globaal geen hogere 'gevangenengraad' dan andere landen, dwz zij behoren eerder tot de groep met een laag aantal inwoners in de gevangenissen. Enkel Estland (met 333 gevangenen per 100.000 inwoners) en Luxemburg (residentieel land voor buitenlanders) springen er uit, naast Spanje (147) en Nederland (128). België combineert een hoog aantal gevangen vreemdelingen met een laag gevangenenaantal (91), en dit verband wordt sterker als de voorhechtenis niet in rekening gebracht wordt.

Evolutie aantal gevangenen tussen 1992 en 2006/2007

In deze lange termijnevolutie van aantal gevangenen tussen 1992 en 2006/2007 springt vooral Nederland naar voren, hun aantal gevangenen stijgt met 184% en verdrievoudigd praktisch. Toch wel een opmerkelijke evolutie, vergeleken met België waar in de zelfde periode er een stijging is van het aantal gevangen met 35%, dwz in Nederland is er een 5x hogere stijging geweest op 15 jaar dan in België. Er dient gezegd dat in 1992 in Nederland een erg lage gevangenengraad was (49 op 100.000 inwoners). In de USA daarentegen is het aantal gevangenen op 15 jaar tijd gestegen met 73% (cfr fiche USA langs link ICPS).

Een aantal landen zien in een tijdsperiode van 15 jaar hun aantal gevangenen verminderen, waaronder slechts enkele 'Oost'-Europese landen, ondermeer Roemenië, Estland en Letland (met nog altijd hoge gevangenengraad). Verwonderlijk misschien mdat in 1989 toch het reëel bestaande Communisme door de de democratie en vrije markt vervangen werd. In het algemene beeld vond in België maar een langzame groei plaats, hetgeen des te verwonderlijk is omdat er een hoog % voorlopige hechtenis geteld wordt.

Ook Nederland aan de kop voor hoge graad van vrouwelijke gevangenen

Ter afsluiting van deze vluchtige verkenning van de internationale statistiek over het aantal gevangenen een overzicht in volgorde van het aantal vrouwelijke gevangenen in de OESO-landen:

Na de USA heeft Nederland met 8,7% het hoogste % vrouwen onder haar gevangenen van alle OESO-landen, 3x meer dan Frankrijk, Ierland, Polen of Turkije en meer dan dubbel zoveel als België dat met 4,2% op de 7de laatste plaats staat in de OESO wat % vrouwen betreft.

Voor verdere analyse en berekening kan men voortgaande op de parameters op de interactieve gevangenentabel (excel) (zie inleiding) en de fiches van het ICPS zelf naar believen het thema verder exploreren.

Jan Hertogen, socioloog