Camerlinckx Joren08 maart 2007 – 12:13

Terra Incognita: Globalisering, ecologie en rechtvaardige duurzaamheid.

‘Terra Incognita’ of ‘de ongekende wereld’. Een 600 blz. dikke analyse waarin auteurs Peter Tom Jones, ingenieur Milieukunde en de filosoof Roger Jacobs op een bevattelijke wijze de huidige vragen rond ecologie uit de doeken doen. Vanuit het idee dat niets, zeker niet ons aardse ecosysteem, vervat kan worden in simpele lineaire modellen, bieden ze een veelheid van perspectieven aan om de werkelijkheid te bekijken.

Om de huidige uitdagingen waar de mensheid voorstaat te kunnen overzien is het noodzakelijk om alle interfererende factoren grondig te kunnen begrijpen. Dit is de sterkte van het werk. Het biedt ons wetenschappelijke, economische, geschiedkundige en filosofische perspectieven die elkaar aanvullen en versterken. Ook het mondiale rechtvaardigheidsvraagstuk wordt uitvoerig uit de doeken gedaan. De erkenning dat ecologische veiligheid niet los kan staan van sociale rechtvaardigheid zorgt er dan ook voor dat ook het sociale perspectief uitvoerig aan bod komt.

‘Terra Incognita’ is opgebouwd uit drie delen. In wat volgt laat ik u graag via een korte schets proeven van de inhoudelijke sterktes van elk deel. Dit niet uit de pretentie dat ik dit werk in enkel bladzijden samen zou kunnen vatten. Neen, maar om u uit te dagen en aan te zetten ‘Terra Incognita’ zelf ter hand te nemen.

Deel 1: Het ecologisch vraagstuk, een milieuwetenschappelijke en economische analyse

Dit is het meest wetenschappelijke deel van het boek. Op een zo objectief mogelijke wijze proberen de auteurs de ecologische realiteit uit de doeken te doen. Dit via een economische en milieuwetenschappelijke analyse. Ze voeren geen nieuwe gegevens aan, maar synthetiseren, verduidelijken en plaatsen de al bestaande kennis en onderzoeken. De sceptici, zoals
Lomborg, die nog steeds twijfel probeert te zaaien over de milieucrisis, worden hier op wetenschappelijke wijze ondermijnd.

In de eerste plaats verduidelijken ze de wetenschappelijke revolutie die zich de laatste jaren heeft voltrokken. Dankzij de chaos- en complexiteitstheorie werden nieuwe inzichten in de complexiteit van onze aarde verworven. Doordat er van het lineaire denken kan worden afgestapt, krijgt men nu een realistischer, minder éénduidig wereldbeeld. Hierdoor wordt ook duidelijk dat het ecologisch vraagstuk op een complexe wijze verbonden is met sociale ongelijkheid, zowel in tijd als in ruimte.

Nadien staan ze stil bij de grenzen aan onze groei. Gebruik makend van de twee hoofdwetten van de thermodynamica leggen ze op zeer verstaanbare wijze uit waarom er wel degelijk grenzen aan de groei zijn. Deze eindigheid wordt uit de doeken gedaan doormiddel van vele voorbeelden, zoals de afvalopnamecapaciteit van de aarde, water, fossiele brandstoffen, enz.

Er wordt een grondige kritiek geformuleerd op de neoklassieke economie die geen effectieve oplossingen kan bieden voor de mondiale milieuproblemen.

Hierop aansluitend wordt er dieper ingegaan op het duurzaamheidsdebat. Ze schetsen de evolutie van het begrip ‘duurzame ontwikkeling’ en het negeren of bewust foutief interpreteren ervan door huidige economische maatstaven zoals het BNP.

Deze gevaarlijke misvattingen leggen een ongekende druk op de komende generaties. Een verantwoordelijkheid die ook wordt onderbelicht door de huidige economische paradigma’s.
Om een duidelijker beeld te schetsen van de fysieke druk die we op onze omgeving leggen wordt er uitgebreid stil gestaan bij het concept van de ‘ecologische voetafdruk’. Wat nadien wordt gelinkt met de ‘ecologische schuld’ en ‘ecologische ongelijke ruil’.

Deel 2: De wortels van de ecologische geschiedenis doorheen de menselijke evolutie:

In dit deel wordt de historische context van de huidige milieuproblemen uit de doeken gedaan.
De bestudering van de historische ecologische problemen en haar gevolgen geeft ons de kans de hedendaagse uitdagingen te begrijpen en mogelijke uitwegen te zien.

We leren hoe de mens evolueerde van jager en verzamelaar naar agrarische en uiteindelijk industriële levenswijzen. Deze evolutie heeft weinig te maken met een gewilde bewuste verbetering van de levenskwaliteit. Maar veeleer was de overgang van de ene levenswijze naar de andere een noodzaak doordat de exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen had geleid naar een uitputting ervan. Door de crisis die dit met zich meebracht moest de mens wel zoeken naar andere natuurlijke hulpbronnen, die dan zo succesvol bleken waardoor ze de oude verdrongen.

Hier wordt dus de nog jonge wetenschap van de ecologische geschiedenis gebracht. De mens heeft altijd geïntervenieerd met de natuur. Wat niet steeds schadelijk hoeft te zijn voor het ecosysteem. Het wordt pas gevaarlijk wanneer de mens de draagkracht van de aarde overstijgt door zijn te groot energiegebruik.

Op zich is deze invalshoek te beperkt. De mens is immers een sociaal wezen. Om onze ecologische geschiedenis en hedendaagse realiteit ten volle te kunnen vatten is het dan ook noodzakelijk met dit sociale aspect rekening te houden. Wat ze dan ook doen door uitgebreid stil te staan bij de demografische en culturele evoluties.

De conclusie die gemaakt wordt is dat de wortels van het ecologisch vraagstuk zowel structureel-economisch als cultureel antropologisch van aard zijn.

Deel 3:Uitwegen uit de ecologische crisis. Macro- en micropolitieke strategieën:

Het derde deel wil ons uitwegen bieden. Alternatieven en oplossing op zowel macro- als micropolitiek vlak.

Dit doen ze door een alternatief economisch kader naar voren te brengen. Met name de ‘ecologische economie’. Deze is eerder gericht op een steady-state (stationaire) economie als alternatief voor het allesverslindende groeigerichte neoliberale economische paradigma.Het zou een werkbaar alternatief moeten bieden waarin het dematerialisatiedebat een centrale rol speelt. Ook rechtvaardige verdeling en toewijzing van middelen zijn noodzakelijk om ecologische en sociale veiligheid te kunnen garanderen.

De alternatieven die de andersglobalistenbeweging formuleren komen ook aan bod. Deze gaan van economische deglobalisering tot het creëren van een alternatieve global gouvernance. Toch is een zeker realisme nodig. Al deze positieve voorstellen zijn zeer moeilijk te realiseren onder de huidige machtsrelaties. Het terugdringen van het parasitaire winstmotief is zeer moeilijk. Om dit te kunnen realiseren is het noodzakelijk dat de mensheid een andere levensbeschouwing internaliseert. Pas dan zou het klimaat rijp kunnen zijn om een structurele ommekeer te verwezenlijken.

De vraag die nadien opkomt is die van de rol van technologie en wetenschap. De auteurs nemen hierin volgens mij een zeer realistische positie in. Ze willen niet meestappen in het techno-optimisme dat stelt dat alles wel via nieuwe technieken zal worden uitgeklaard. Maar ze vervallen ook niet verwerping ervan. Hun uitgangspunt is dat technologie een belangrijke rol te spelen heeft. Het zou dan wel een andere technologie moeten zijn, met een andere visie dan dewelke nu speelt. De nieuwe technologieën zouden moeten voldoen aan een aantal belangrijke criteria zoals foutvriendelijkheid, overzichtelijkheid en een democratisch karakter.

Belangrijke voorwaarde om dit als te verwezenlijken is dat de mens een fundamenteel andere relatie moet aangaan met de natuur. We hebben nood aan een ander oriëntatiekader. In dit afsluitende deel gaan Peter Tom Jones en Roger Jacobs op zoek naar enkele voorwaarden om tot een culturele, spirituele en mentale ommekeer te komen.

Conclusie :

Dit is een zeer summier overzicht van de rijkdom van ‘Terra Incognita’.

Het is een wetenschappelijk werk, maar bevattelijk genoeg voor de leek om na het grondig lezen gefundeerd stelling te kunnen nemen.
Sterkte is zeker dat er een veelheid aan invalshoeken wordt behandeld. Het geeft de kans aan de lezer om eindelijk een overzicht te krijgen in het complexe ecologische debat. Het zet je aan tot nadenken en gaat in tegen de stroom van passiviteit door het aanbieden van alternatieven. Maar ik moet u waarschuwen. Het lezen vergt een zekere frisheid van geest. De auteurs doen een geslaagde pogingen om alles zeer duidelijk uit te leggen. Toch is dit geen bedlectuur. Als u bereidt bent u ten volle te concentreren dan biedt dit werk u veel kennis maar vooral de hoopvolle wetenschap dat onze toekomst open is en u en ik de kans hebben deze ten goede in te vullen.

ECOLOGISCHE VEILIGHEID
- Studieweekend-
met specialisten, film, debat en alternatieven
13-15 april 2007

Programma:
- Analyse wat zijn de oorzaken van de ecologische problemen.
- Ecologische schuld.
- Hoe reageert het nationale en internationale beleid?
- Ecologische economie.
- Bewust consumeren.
- Wat met kernenergie?
- Wandeling in het bosrijke Zennevallei
- De betere documentaire

Voor: geïnteresseerden tot 30 jaar.

Waar:
Provinciaal centrum Hanenbos in Beersel, in een prachtige bosrijke omgeving!
Lotsesteenweg 103, 1653 Beersel

Sprekers: Georges Spriet (Vrede vzw)
Peter Tom Jones (schrijver van terra incoginta)
- Nog velen te bevestigen

Kostprijs: 40 Euro
Info en inschrijvingen:
www.vrede.be en camerlinckxjoren@yahoo.com
09/233.46.88 of 0472/37.20.54