Naomi Klein26 december 2007 – 16:46

Hoogseizoen voor het "Zapatourisme", de industrie gebouwd rond internationale bezoekers sinds de inheemse opstand. TierrAdentro is ground zero: weefsels, posters en juwelen vervaardigd door Zapatisten verkopen vlotjes. In het restaurant op de binnenplaats, waar om 10 uur 's avonds de feestelijke stemming aan het wazige grenst, drinken universiteitsstudenten Sol beer. Een jonge man steekt een foto in de lucht van Subcommandante Marcos, zoals steeds getooid met masker en pijp, en kust hem. Z'n vrienden maken nog maar eens een foto van de meest gedocumenteerde beweging ooit.

Ik word doorheen het feestgedruis naar een kamer geleid achteraan het centrum, afgesloten voor het publiek. De sombere stemming die er heerst brengt me in een andere wereld. Ernesto Ledesma Arronte, een veertigjarige onderzoeker met een paardenstraat, zit gebogen over militaire landkaarten en rapporten over mensenrechtenschendingen. "Heb je verstaan wat Marcos gezegd heeft?" vraagt hij me. "Het was heel krachtig. Iets dergelijks heeft hij in geen jaren meer gezegd."

Arronte heeft het over de speech die Marcos de vorige avond heeft gehouden op een bijéénkomst ergens buiten San Cristobal. De titel van de speech was: "Rood voelen: de kalender en geografie van de oorlog". Omdat het een speech is van Marcos, was hij poëtisch en ietwat ontwijkend. Maar in de oren van Arronte klonk hij als een 'code-red' alarm. "Zij van ons die de oorlog gekend hebben, kunnen de wegen herkennen waarop hij wordt voorbereid en naderbij gebracht," zei Marcos. "De oorlogstekenen aan de horizon zijn duidelijk. Net als angst heeft oorlog een eigen geur. We beginnen zijn onfrisse geur in onze landen te ruiken."

Marcos' inschatting bevestigt hetgeen Arronte en de andere onderzoekers van het Center of Political Analysis and Social and Economic Investigations al wisten dank zij hun kaarten en tabellen. Er is op de vijfenzestig permanente militaire basissen van de Mexicaanse overheid in Chiapas een duidelijke toename aan activiteit. Wapens en materiaal worden dramatisch aangevuld, nieuwe bataljons nemen hun intrek, inclusief speciale eenheden - allemaal tekenen van een escalatie.

Naarmate de Zapatisten wereldwijd het symbool werden van een nieuwe vorm van verzet, kon je makkelijk vergeten dat de oorlog in Chiapas nooit echt beëindigd is. Marcos begon - zijn clandestiene identiteit ten spijt - een uitdagend openbare rol te spelen in de Mexicaanse politiek, vooral tijdens de zeer betwiste presidentsverkiezingen in 2006. Eerder dan zich achter de centrum-linkse kandidaat Andrés Lopez Obrador te scharen, werd hij de voortrekker van een parallelle 'Andere Campagne', met samenkomsten die aandacht vroegen voor onderwerpen waarvoor de grote kandidaten geen aandacht hadden.

In die periode leek Marcos' rol als militair leider van de het EZLN op de achtergrond te verdwijnen. Hij was Delegate Zero - de anti-kandidaat. Nu echter kondigde hij aan dat de bijéénkomst nabij San Cristobal voorlopig z'n laatste zou zijn in dit genre. "Kijk, het EZLN is een leger," bracht hij zijn publiek in herinnering - en hij is haar "militaire leider".

Dat leger wordt geconfronteerd met een ernstige nieuwe bedreiging - één die het hart van de strijd van de Zapatisten raakt. Tijdens de opstand van 1994 collectiviseerde het EZLN grote stroken land. Dat was haar meest tastbare overwinning. Het recht op land werd erkend in de akkoorden van San Andrés, maar de Mexicaanse regering weigert die akkoorden volledig te ratificeren. Nadat de verankering van deze rechten gefaald had, besloten de Zapatisten ze om te zetten in feiten op het terrein. Ze vormden hun eigen regeringsstructuren - de zgn. raden van goed bestuur - en dreven de bouw van autonome scholen en klinieken op. Maar naarmate de Zapatisten hun rol als de facto regering van grote delen van Chiapas uitbreiden, groeit ook de vastberadenheid bij de federale en nationale overheden om stokken in de wielen te steken.

"Ze hebben hun methode gevonden," zegt Arronte. Die methode bestaat erin om het diepgewortelde verlangen naar land van alle boeren in Chiapas te gebruiken tegen de Zapatisten. Arrontes organisatie heeft gedocumenteerd dat, alleen al in één enkele regio, de regering zo'n 16 miljoen dollar heeft uitgegeven voor de onteigening van land om het te verdelen onder een heleboel families die gelinkt zijn aan de om haar corruptie beruchte PIR (Partido Revolucionario Institucional). Vaak wordt dat land al bewerkt door Zapatistenfamilies. Het ergste is dat veel van de nieuwe 'eigenaars' linken hebben met paramilitaire groeperingen, die met geweld proberen de Zapatisten te verdrijven. Sinds september is er een duidelijke toename in het geweld: schoten in de lucht, brutale knokpartijen. Zapatistenfamilies melden dat ze worden bedreigd met de dood, met verkrachting, met verminking. De soldaten in hun barakken zouden wel eens heel spoedig het excuus kunnen krijgen dat ze nodig hebben: de 'vrede' herstellen onder de vechtende inheemse bevolking. De Zapatisten proberen al maanden deze provocaties te ontmaskeren en aan het geweld te weerstaan. Maar door zich bij de verkiezingen van 2006 niet achter Obrador te scharen, heeft de beweging machtige nieuwe vijanden gemaakt. En nu, zegt Marcos, worden haar hulpkreten onthaald op een oorverdovende stilte.

Precies tien jaar geleden, op 22 december 1997, vond het bloedbad van Acteal plaats. Als onderdeel van de campagne tegen de Zapatisten opende een paramilitaire bende het vuur in een kleine kerk in het dorp Acteal. Vijfenveertig mensen, waaronder zestien kinderen en adolescenten, vonden de dood. Sommige lichamen werden bewerkt met machetes. De politie hoorde het geweervuur en deed niets. De Mexicaanse kranten staan al weken vol met artikels naar aanleiding van deze tragische verjaardag.

Maar in Chiapas zelf wijzen velen erop dat de toestand vandaag duizelingwekkend vertrouwd aandoet: de paramilitairen, de oplopende spanningen, de mysterieuze bedrijvigheid van de soldaten, de hernieuwde isolering van de rest van het land. Ze hebben een boodschap voor al wie hen in het verleden heeft gesteund: kijk niet alleen achterom. Kijk vooruit, en help een nieuw bloedbad van Acteal te voorkomen voor het plaats grijpt.

(Vertaald uit het Engels door Marc-Antoon De Schryver)

www.naomiklein.org