Manu Claeys en Peter Verhaeghe (stRaten-generaal)14 juli 2008 – 16:30

• De Vlaamse regering blijft maar tendentieuze interpretaties rondbazuinen over de Europese tolrichtlijn zonder hierover een concrete vraag te stellen aan de Europese Commissie

• De regering hypothekeert op die manier de onafhankelijkheid én het nut van het geplande onderzoek naar drie tracés, want tolheffing aan de Kennedytunnel voor vrachtverkeer (voor auto’s blijft het gratis) is een cruciaal onderdeel van het alternatief van stRaten-generaal
• Een onafhankelijk studiebureau kan immers niet aan zijn opdracht beginnen zonder dat het beschikt over een Europees antwoord op een vraag over de kwestie van tolheffing aan de Kennedytunnel. Dit omdat het studiebureau zelf geen uitsluitsel kan geven over de interpretatie van de tolrichtlijn, wat blijkens de offerteaanvraag nochtans een deel van haar opdracht is. Uitsluitsel kan alleen de Europese Commissie geven, op basis van een formele vraag gesteld door de Vlaamse regering.
• De Vlaamse regering getuigt zo van partijdigheid en onwil die een ‘beste’ oplossing voor de Oosterweelverbinding in de weg staan
• Als de zaken er zo voorstaan, beraadt SG zich over een eventuele terugtrekking uit de onderzoeksfarce.

Mag tolheffing voor vrachtverkeer aan de Kennedytunnel?

In de Gazet van Antwerpen van 12 juli schrijft senior writer Lex Moolenaar een standpunt over de Oosterweelverbinding. Hij eindigt zijn stuk met de hamvraag. ‘Mag tolheffing aan de Kennedytunnel nu wel of niet? Hoe zit dat?’

Tja, hoe zit dat? Al sinds 2005 vraagt stRaten-generaal een goed onderbouwd antwoord op die vraag door de Vlaamse regering. Met goed onderbouwd wordt bedoeld: niet een interpretatie door Vlaamse ministers, wel een officiële interpretatie door de Europese Commissie.

Tolbetalende passage van vrachtverkeer in de Kennedytunnel is een cruciaal deel van het plan B zoals reeds drie jaar geleden naar voor geschoven door stRaten-generaal.

De regering weet dat.

De regering weet ook dat alleen de Europese Commissie hierover uitsluitsel kan geven, want het is finaal de Commissie – en niet de Vlaamse regering – die oordeelt over de toepassing van de Europese tolrichtlijn in concrete bouwdossiers.

Lex Moolenaar had zijn standpunt geschreven omdat in dezelfde weekendkrant drie geïnterviewde Antwerpse ministers voor de zoveelste maal zomaar stelden dat tolheffing aan de Kennedytunnel voor vrachtverkeer niet mag van Europa.

Toen stRaten-generaal in september vorig jaar o.a. met de steun van enkele Antwerpse topbedrijfsleiders een onafhankelijk onderzoek van het alternatieve tracé vroeg, reageerde een verontwaardige minister Van Mechelen ook al op deze manier:

‘Het plan B kan niet want we mogen van Europa geen tol heffen in de Kennedytunnel. Stop daar dus mee.’ (Gazet van Antwerpen, 28 september 2007)

Het is een plaatje dat nu al drie jaar gedraaid wordt, maar bewijzen op tafel over deze ministeriële veronderstelling kregen we tot dusver nooit.

Enkele dagen later (2 oktober 2007) schreven we over deze reactie het volgende in een persbericht (zie ook in bijlage):

‘Het mag niet van Europa’ wordt het excuus om vast te houden aan een door Vlaanderen genomen beslissing (Kennedytunnel verboden voor vrachtverkeer) die alle vrachtverkeer in de regio Antwerpen dwingt tot het omrijen langs de Oosterweeltunnel. Resultaat: hier worden mobiliteitsproblemen gecreëerd in plaats van opgelost. Want het vrachtverkeer kan niet langer de kortst mogelijke route kiezen om van Linker- naar Rechteroever te rijden. Het zal bovendien ook nog eens de kosten van het omrijden (manuren, oplopend bij file) mogen betalen. De Antwerpenaar betaalt dan weer de milieufactuur: meer verplichte kilometers betekent immers meer vervuiling (luchtkwaliteit en geluid).

Of de Vlaamse regering ooit de moeite nam om bij Europa gelijkwaardige tolheffing aan beide tunnels te bepleiten, met als argument dat een oordeelkundig gebruik van beide tunnels noodzakelijk is voor de mobiliteit in en rond Antwerpen, is niet bekend.

Heeft de Vlaamse regering ooit uitsluitsel hierover gezocht bij de Europese Commissie? Het antwoord is neen, weten we intussen. Niemand heeft ooit de vraag aan Europa gesteld. Daar hebben we sinds vorige week officieel bevestiging van (zie verder).

Toch blijven de bevoegde ministers maar stellig roepen: het mag niet.

Dit is intellectueel niet correct tegenover een Europese Commissie die niet wordt gevraagd om over deze kwestie haar eigen interpretatie (van de tolrichtlijn) op papier te zetten. Het is bovendien slecht bestuur. Want in een document waaruit blijkt dat Europa dit wel of niet toestaat is de regering niet geïnteresseerd. Als dat wel zo was, had ze al lang een vraag ingediend bij de Commissie. Het verzoek van stRaten-generaal om dit te doen ligt immers al bijna drie jaar voor, met name sinds het openbaar onderzoek over het ruimtelijk uitvoeringsplan Oosterweelverbinding (2005). Liever houdt de Vlaamse regering het bij een eigen interpretatie van de tolrichtlijn. Het staat haar toe om de evolutie van het dossier te beïnvloeden.

In het najaar van 2005 heeft stRaten-generaal overigens zelf wel al stappen gezet richting de Commissie. Op een vergadering bij de bevoegde diensten van de Commissie heeft stRaten-generaal toen vragen gesteld i.v.m. het al dan niet open houden van de Kennedytunnel voor betalend vrachtverkeer (auto’s blijven gratis), waarbij de tolprijs even hoog is als aan de Oosterweeltunnel. We stelden toen vast dat de diensten niet zeiden: het mag niet. Wel integendeel.

In december 2005 schreven we hierover al een opiniestuk in De Tijd, met de titel ‘Europa doet dienst als zondebok in debat over Oosterweelverbinding’.

Ondertussen heeft het dossier een nieuwe wending

De Vlaamse regering besliste op maandag 30 juni 2008 tot het opstarten van een onafhankelijk onderzoek naar alternatieve tracés. Toch maakt ze nog steeds geen aanstalten om bij de Europese Commissie de details rond tolinning op te vragen. Wat is de bedoeling of de strategie van de Vlaamse regering in dit dossier? Enerzijds blijven uitbazuinen dat tolheffing aan de Kennedytunnel niet kan, maar anderzijds weigeren om hierover een concrete vraag te richten tot de Europese Commissie.

Wat is hier aan de hand? Waarom is het document nooit opgevraagd? En waarom verkiest de Vlaamse regering om hierover te blijven communiceren op basis van gissingen, vermoedens, veronderstellingen, hypothesen?

Waarom wordt zelfs nu, bij het opstarten van het onafhankelijk onderzoek, nog steeds de vraag niet gesteld aan Europa?

Waarom deze onwil? stRaten-generaal kan niet anders dan deze houding te interpreteren als een strategie van de regering om de uitkomst van het onafhankelijke onderzoek te manipuleren.

Zolang leden van de Vlaamse regering zonder bewijs daarover blijven roepen dat Europa tolheffing verbiedt en zolang de Vlaamse regering geen informatieve vraag daarover richt tot de Commissie, zit er voor stRaten-generaal niets anders op dan vast te stellen dat ook deze ultieme kans tot onderzoek naar de best mogelijke oplossing a priori uitgesloten wordt. Het bewonerscollectief stRaten-generaal betreurt dat, want het levert intussen al drie jaar strijd voor een echt onafhankelijk onderzoek en het werkte de voorbije weken ondanks de enorme tijdsdruk (slechts 48 uur om een volledig dossier te overhandigen) en ondanks haar vrijwilligerssituatie constructief, hard en voluit mee aan de opmaak van de algemene offerteaanvraag voor dat onderzoek.

Als hierin geen verandering komt, zal stRaten-generaal zich eind augustus beraden over een eventuele terugtrekking uit het onafhankelijk onderzoek. Want dat onderzoek heeft heel erg veel nood aan fair play vanuit een regering die uiteindelijk de knoop moet doorhakken. En die fair play ontbreekt nu.

Een korte maar verhelderende reconstructie van de voorbije twee weken

Daags na de regeringsbeslissing over het opstarten van een onafhankelijk onderzoek naar de drie tracés verspreidde stRaten-generaal al een persbericht met als titel ‘Wordt het onafhankelijk onderzoek dan toch een maat voor niets?’ (1 juli 2008).

Daarin stelden we het volgende:

‘Bij de huidige randvoorwaarden van dit project hoort: vrachtverbod in de Kennedytunnel.

stRaten-generaal heeft zich altijd verzet tegen dit verbod, omdat dit zal leiden tot nodeloos omrijgedrag voor het vrachtverkeer, dat dan alleen nog via de Oosterweeltunnel de Schelde zal mogen kruisen. stRaten-generaal wil de verkeersstromen die de Schelde kruisen niet scheiden op basis van met welk voertuig je rijdt (auto of vrachtwagen), wel op basis van de kortst mogelijke route voor de chauffeur. In functie van de bestemming dus i.p.v. het type voertuig. Op die manier beperk je per dag tienduizenden nodeloos gereden kilometers op de ring rond Antwerpen, en dus ook congestie, uitstoot, verkeersonveiligheid, enzovoort.

Het open houden van de Kennedytunnel voor vrachtverkeer is daarom onlosmakelijk verbonden met het alternatief tracé van stRaten-generaal.

stRaten-generaal bepleit uitdrukkelijk dat de randvoorwaarde i.v.m. geplande sluiten van de Kennedytunnel voor vrachtverkeer geschrapt wordt.

Zoniet wordt dit onafhankelijk onderzoek een maat voor niets en moet stRaten-generaal er zich in deze fase al van distantiëren.

Meer nog: als integraal onderdeel van dit onderzoek moet de kwestie van al dan niet vrachttol heffen aan de Kennedytunnel (niet voor autoverkeer) de Vlaamse regering ertoe aanzetten om in de loop van de volgende weken al een formele vraag te richten aan de Europese Commissie waarin het tol heffen voor vrachtverkeer aan de Kennedytunnel binnen de Europese tolrichtlijn bepleit wordt in functie van het optimaliseren van de verkeersstromen in en rond Antwerpen. In april van dit jaar deed de regering dit reeds voor het tegengestelde model, nl. alleen tol heffen aan de Oosterweeltunnel.’

Op donderdag 3 juli 2008 schreven wij het volgende naar het kabinet van de minister-president:

Dinsdag ll. werden wij gecontacteerd door het hoofd van de ambtelijke werkgroep verantwoordelijk voor het organiseren van het onafhankelijk onderzoek naar verschillende tracés voor de Oosterweelverbinding.

Zoals toen gevraagd bezorgen wij deze week nog een zo volledig mogelijk dossier over ons alternatief tracé, in functie van het opstellen van het lastenboek bij het onderzoek.

Intussen blijven de krijtlijnen en randvoorwaarden voor dit onderzoek erg vaag voor ons.

Graag bekwamen wij daarom zo spoedig mogelijk een afspraak met bevoegde personen op het kabinet van de minister-president om hierover klaarheid te scheppen nog voor de Europese offerte voor het onafhankelijk onderzoek uitgeschreven wordt.

Op zaterdag 5 juli 2008 kregen wij volgende reactie:

Geachte,

De contacten in deze verlopen via de ambtelijke werkgroep.

De Voorzitter heeft u voor woensdag uitgenodigd om uw inbreng te doen ten aanzien van het bestek.

Vriendelijke groeten,

Raf Suys

Kabinetschef

Op woensdag 9 juli, daags voor het uitschrijven van de offerte, legden wij de problematiek in Brussel op tafel bij de ambtelijke werkgroep. We gaven onze ‘inbreng’ en wilden volgend amendement laten toevoegen aan de ontwerpversie van de offerteaanvraag die daags nadien in definitieve vorm Europees gepubliceerd moest worden:

III.3.3.1

Onder randvoorwaarde technische haalbaarheid staat opgenomen : voldoen aan de tolrichtlijn 1999/62/EG (+ 2 goedgekeurde amendementen). In haar dossier dd. 3 juli 2008 eiste stRaten-generaal een proactief initiatief terzake van de Vlaamse Regering. Naar dergelijk initiatief wordt hier niet verwezen. Betekent dit dat het aangeduide onderzoeksbureau zelf de vraag moet richten aan de Europese Commissie of een bepaald tolheffingsscenario voldoet aan de tolrichtlijn? Want zonder uitsluitsel hierover door de Europese Commissie is een vergelijking tussen de drie tracés/scenario’s onmogelijk.

We overhandigden het amendement en beklemtoonden ook nog eens mondeling dat zonder een dergelijk initiatief van de Vlaamse regering en zonder een (eventueel voorlopig) antwoord van de Europese Commissie het hele onafhankelijke onderzoek nutteloos werd, en dus ook het werk van de ambtelijke werkgroep.

De ambtelijke werkgroep antwoordde daarop dat dit een politieke vraag was, die niet de werkgroep maar wel de regering moest stellen.

In de uiteindelijke offerte – zo merkten we vrijdag ll. bij publicatie ervan – werd ons amendement (wellicht daarom) niet opgenomen. Driewerf helaas.

Om zekerheid te bekomen over de vraag of misschien de BAM zelf intussen al beschikte over een antwoord van de Europese Commissie terzake, hadden we op 25 juni 2008 binnen de wet op openbaarheid van bestuur om volgend document verzocht bij de BAM:
‘Het stuk van de Europese Commissie op grond waarvan geoordeeld wordt dat de tolheffing zoals stRaten-generaal ze voorstelt aan de Kennedytunnel niet toegestaan is volgens de Europese regelgeving.’

Op donderdag 10 juli kregen wij deze reactie van de BAM: ‘Wij kunnen niet ingaan op uw verzoek aangezien wij niet in het bezit zijn van enig stuk van de Europese Commissie betreffende tolheffing aan de Kennedytunnel.’ We mogen ervan uitgaan dat ook de Vlaamse regering niet beschikt over dergelijk stuk, want niet-communicatie over het bezit ervan tussen de regering en de BAM zou onbegrijpelijk zijn.

Het niet bezitten van dergelijk stuk heeft ook de BAM er niet van weerhouden om reeds drie jaar te verkondigen dat tolheffing aan de Kennedytunnel niet mag van Europa. Deze stelligheid blijkt nu gebaseerd op alweer niets meer dan een eigen interpretatie van de tolrichtlijn. Deze BAM-interpretatie aftoetsen bij de Commissie is nooit gebeurd.

stRaten-generaal heeft in de voorbije twee weken constructief meegewerkt aan de opmaak van de offerteaanvraag voor het onafhankelijk onderzoek. We leverden daartoe een grondige nota en heel wat bijlagen. Op amper 48 uur maakten we een zo volledig mogelijk dossier op, omdat ook wij het belangrijk vinden dat dit onderzoek er nu eindelijk komt.

Maar evengoed moet stRaten-generaal vandaag laten weten dat een onafhankelijk studiebureau niet aan zijn opdracht kan beginnen zonder dat het beschikt over een Europees antwoord op een vraag over de kwestie van tolheffing aan de Kennedytunnel.

Dit omdat het studiebureau zelf geen uitsluitsel kan geven over de interpretatie van de tolrichtlijn, wat blijkens de offerteaanvraag nochtans een deel van haar opdracht is. Uitsluitsel kan alleen de Europese Commissie geven, op basis van een formele vraag gesteld door de regering.

We hielden eraan de pers en de Vlaamse regering daar nu al – nog voor het ingaan van het politieke zomerverlof – van op de hoogte te brengen, dit naar aanleiding van de aanhoudende communicatie door regeringsleden over ‘het mag niet’ zonder dat zij daarover documenten beschikbaar stellen.

De hypothetische communicatie vanwege de Vlaamse regering omtrent het open houden van de Kennedytunnel voor betalend vrachtverkeer dreigt immers van het intussen Europees aanbestede onafhankelijke onderzoek naar drie tracés voor de Oosterweelverbinding een schijnoperatie te maken.

Alarmerende kennislacunes en schadelijke vooringenomenheid bij de bevoegde ministers over zowel het eigen project als de alternatieven

Uit het kranteninterview in Gazet van Antwerpen bleek overigens opnieuw hoe weinig geïnteresseerd de ministers zijn in de inhoudelijke onderbouw van het alternatief tracé van stRaten-generaal. De focus op het eigen voorstel blijft zo groot dat men weigert om zich goed en correct te laten informeren over mogelijke alternatieve oplossingsmodellen. Dit leidt steeds weer tot mediamonologen waarin onwaarheden en mythologie worden verspreid.

Zo denkt minister Van Mechelen blijkens het interview dat het alternatief van stRaten-generaal ‘een tunnel met een lengte van acht kilometer’ betreft. In werkelijkheid gaat het om drie tunnels, met name de Oosterweeltunnel die ook in zijn project verwerkt zit (2,5 kilometer) en twee kortere tunnels van respectievelijk 1,3 kilometer (Kludde) en 1,45 kilometer (Lange Wapper), telkens van elkaar gescheiden door een lange open sleuf.

Het zou een verfrissing zijn in dit zo belangrijke dossier mochten bevoegde Vlaamse ministers zich eens grondig gaan informeren over een mobiliteitsalternatief met intussen toch enig aantoonbaar maatschappelijk draagvlak. stRaten-generaal heeft zowat voor half Antwerpen (bedrijfsleiders, vakbonden, bewonersgroepen, serviceclubs, adviesraden milieu en mobiliteit, professoren, de transportsector, …) al een infosessie mogen organiseren. We zouden dat desgevraagd met plezier ook doen in het bijzijn van geïnteresseerde ministers. We hebben het dan niet over een ontvangst op kabinetten door kabinetsmedewerkers met wie we pro forma even in een lokaal mogen samen zitten. Want op uitnodigingen van die aard gaan we niet meer in, omdat sommige ministers dergelijke schertsvertoningen nadien in de media opvoeren als ‘we hebben stRaten-generaal ontvangen op onze kabinetten’.

Even verfrissend zou het zijn om eindelijk in debat te mogen gaan met de bevoegde ministers. De voorbije maanden weigerden ze elk tegensprekelijk debat met stRaten-generaal, ondanks herhaaldelijk aandringen daartoe door verschillende televisie- en radioredacties, zowel lokale als nationale.

Opvallend in het vermelde weekendinterview is ook dat zelfs de kennis over het eigen bouwproject lacunes vertoont.

‘De tegenstanders van de Oosterweelverbinding vinden het een slecht idee dat u het vrachtverkeer weg wil uit de Kennedytunnel. Camions moeten zo omrijden naar de Lange Wapper en dat is slecht voor het milieu en de volksgezondheid, zeggen zij.’

De journalisten hadden hun huiswerk gedaan en openden met de sleutelvraag.

Het huiswerk van de ministers bleek niet van hetzelfde niveau. Op de gestelde vraag antwoordde minister-president Peeters: ‘De Kennedytunnel is hoogst onveilig geworden. We hebben onderzocht hoe we hem konden aanpassen voor ADR-verkeer. Dat kan bijvoorbeeld met een aparte, extra beveiligde koker in de tunnel, maar dat vermindert de capaciteit van het overige verkeer. Wij vinden het beter en veiliger om het vrachtverkeer naar de Oosterweelverbinding te sturen.’

Zijn collega’s spraken hem niet tegen.

Blijkbaar weet geen enkele minister dat ook in de Oosterweeltunnel alle ADR-verkeer C24b (ontvlambare en ontplofbare producten) verboden zal zijn. Heeft de BAM de regering daar nog niet van op de hoogte gebracht?

ADR-verkeer zal alleen nog door de Liefkenshoektunnel mogen rijden. Die tunnel is speciaal ontworpen om ADR transporten veilig te kunnen verwerken.

stRaten-generaal heeft nooit het toelaten van ADR-verkeer in de Kennedytunnel bepleit. Net zoals in het scenario van de BAM stelt stRaten-generaal voor dat alle ADR-verkeer enkel nog wordt toegelaten in de Liefkenshoektunnel.

Waarom suggereren drie ministers gezamenlijk het tegendeel? Ofwel beseffen ze zelf niet dat ook in hun eigen project ADR-verkeer weg moet blijven uit hun tunnel, ofwel zitten ze om redenen van stemmingmakerij te liegen om het voorstel van stRaten-generaal in een kwaad daglicht te plaatsen.

Het is ons intussen ook ter ore gekomen dat sommige voor dit dossier bevoegde ministers op de wekelijkse ministerraad naar hartelust onzin verkopen aan hun collega’s over het alternatief tracé van stRaten-generaal om zelf toch maar goed voor de dag te komen. Benieuwd hoe lang deze tactiek zal werken, want hun collega’s komen soms wél hun licht opsteken bij stRaten-generaal.