OlivierHaemhouts
Berichten
OlivierHaemhouts's blog
De Sfinx uit Korea.
24.07.2009
foto Susan Banafti
De sfinx was een mythisch wezen uit de Oudheid. Half mens (hoofd) en half leeuw deed het dienst als angstaanjagende wachter in het Oude Egypte, en in het antieke Griekenland stelde de adelaar met mensenhoofd raadsels op leven en dood. Wie kent er nog zoals Oedipus het antwoord op de vraag: wat loopt in het begin van de dag op vier benen, 's middags op twee en 's avonds op drie? Ook in India bestonden deze mengvormen van mens en dier, een verre getuige van de ontzagwekkende indruk die het wilde dier ooit gemaakt moet hebben op de mens en zijn spiritualiteit vorm gegeven heeft.
Temidden van acrobatische circusacts, traditionele flamenco, stoomhete reggaeton, en een mondvol eclectische, progressieve electronica uit Rio is er dan deze teletijdsmachine geprogrammeerd op het Sfinxfestival: een oeroud ritueel uit Korea, genaamd de gut.
Uit een tijd dat de dieren nog spraken dus, want de eerste uitingen van deze animistische cultuur zijn 40 000 jaar oud. Ontstaan in een in nevelen gehulde prehistorie, voor er sprake was van de Boeddha, Confucius en de Tao, heeft dit sjamanisme (in Korea muïsme) de tand des tijds doorstaan, en sinds de jaren '70 door een aangewakkerd nationaal bewustzijn terug opmars gemaakt als subversieve rebellie tegen teveel bemoeienis van overheidswege.
In deze wereld staan de goden en de geesten centraal, en die manifesteerden zich in talrijke gedaanten: de zielen van overleden familieleden, bomen, bepaalde grotten, de zee, enz.
Uiteraard waren de regionale verschillen immens, en zo erfde de munday ( sjamaan) zijn status, of kreeg een initiatie, al naar gelang de geografische oorsprong.
We hebben het hier trouwens over een vrouwenwereld, wat niet zo verwonderlijk is, want het is pas vanaf mensen een sedentair bestaan zijn beginnen leiden dat samenlevingen zich patriarchaal georganiseerd hebben. Zo bleken mannen door hun fysieke overmacht beter in staat om de ploeg voort te trekken, tot oerossen hun last verlichtten.
Nog lang na hun nomadisch bestaan opgegeven te hebben, zullen vrouwen de rol van min en verloskundige vervuld hebben, en dan kunnen we niet anders dan een vrij recent Europees historisch feit in herinnering brengen, namelijk hekserij: deze vrouwen waren niet zozeer bedreven in zwarte magie, als wel het uitvoeren van abortussen.
Kunnen we de originele vrouwelijkheid van de Koreaanse sjamaans hieruit afleiden? En moet het stereotype beeld van de mannelijke medicijnman dan doorprikt worden, zoals we die zien in de westerns van Tinselwood? Zijn het ook niet vrouwen die in het duistere hart van Afrika verantwoordelijk zijn voor de genitale mutulatie?
Desalniettemin is door toedoen van het minder vrouw-vriendelijke Confucianisme het Koreaanse gut-ritueel voor de vrouwen een manier geworden om het mannelijke haantjesgedrag te parodiëren, wat in het openbaar onmogelijk is. Het Koreaanse muïsme is echter geen exclusief vrouwelijke aangelegenheid, want Dongho Choi, ceremoniemeester op Sfinx, blijkt dan weer een man.
De openbaring tot munday loopt niet vanzelfsprekend: een ziektebeeld dat start met verlies van etenslust en bloedige stoelgang, evoluerende naar hallucinaties en jarenlang dwalen temidden van rijstvelden zou bij ons al gauw de diagnose van een schizofrene psychose opgeplakt krijgen, en met aangepaste medicatie behandeld worden. Deze geestesgesteldheid is bij hen echter de Shinbyeong: een verticale verbinding tussen god en mens, die niet met Prozac verzacht wordt (wel integendeel, het maakt het volgens hen alleen maar erger; benieuwd wat hedendaagse psychiaters daarvan vinden), wel door de naerim-gut: de initiatie-rite tot sjamaan.
De latere riten bemiddelt hij dan tussen de geesten en de gelovigen: voor een goede visvangst, een kalme zee, een rijke oogst, of het voorspellen van een liefst voorspoedige toekomst, maar ook om de ziel van een overledene van zijn ballast te verlossen, en zo zijn overgang naar het hiernamaals te garanderen. Uiteraard is het communiceren met de overleden voorouders eigen aan dit animistisch wereldbeeld.
Het veelvuldig wisselen van mannen- en vrouwenkleding tijdens de cremonie is als medium een symbool voor het bezeten worden door deze zielen, die zowel mannelijk als vrouwelijk kunnen zijn, dit alles uiteraard vergezeld door schalen met voedsel, muziek en dans.
Maar genoeg theorie voor nu, het vooruitzicht van een echte sjamaan die in zijn meest extreme vorm op speerpunten balanceert, heeft me doen besluiten het gevecht met mijn eigen demonen over te laten aan een professional, en mee te doen aan het gut-ritueel, en zo wat zuurverdiende spirituele genezing over mij te laten neerdalen.
Waarvan later akte ... (als de voorouders het me toestaan).
Bijlage | Grootte |
---|---|
IMG_6354_K.jpg | 156.21 KB |
Baas Over Eigen Geest
30.06.2009
30/06/2009, Gregoriaanse tijdrekening.
Het jaar 1984 en tevens titel van George Orwell's in 1948 geschreven dystopie liggen 25 jaar achter ons. Ik zou niet zeggen dat we sindsdien effectief in een echt totalitaire staat leven, maar in tegenstelling tot de gefingeerde oorlog in het boek, is geweld zeer reëel en bij gevolg de wapenindustrie big business (en omgekeerd). Bush heeft zich gedurende zijn presidentschap als stroman van de neo-conservatieven ontpopt tot de hedendaagse Big Brother, en de pers kon roepen en tieren wat ze wou, de oorlog voor de petro-dollars en de vrije markt was onvermijdelijk. Je kunt je afvragen wat het ergste is, leven in een land zoals Irak waar je je doodvonnis tekent als je de waarheid spreekt omdat je wel degelijk iets zou kunnen teweegbrengen, of leven in een land zoals de VS waar je de president kan uitschelden, bekritiseren en kan wegstemmen, maar toch gedurende acht jaar vecht tegen de bierkaai. Het Amerikaanse establishment hoefde zich niets aan te trekken, want blaffende honden bijten niet, redeneerden ze terecht.
2001 A Space Odyssey, Stanley Kubrick's ruimte-epos uit '68 was niet het jaar van interstellaire reizen, wel van een verrassende gewelddaad op Amerikaanse bodem, gepleegd door, voor wie niet in complottheorieën geloofd, een ondergrondse, obscure beweging van mensen die de VS en het WTC het symbool bij uitstek vonden van een niet langer te verdragen westers imperialisme, die hen niet vrijer of rijker gemaakt heeft. Meer dan een natie scharen ze zich achter het vaandel van de Islam, die door haar natuur meerdere interpretaties uitlokt.
'68, het jaar van de vele revoltes, met o.a. de studentenprotesten in Parijs en de Praagse Lente, en één jaar voor de maanlanding, is nog steeds een symbool van de toenmalige counterculture. Jongeren luisterden naar gevaarlijke muziek, lieten hun haar groeien, en mee door toedoen van de pil konden ze zich ongeremd overgeven aan promiscüe seks. Heilige huisjes werden gesloopt, geestesverruimende middelen waren schering en inslag, en de volwassen, klein-burgerlijke moraal was iets om je met hand en tand tegen te verzetten.
In '67 beleefde de Flower Power één van zijn hoogtepunten gedurende de "Summer of Love" toen hippies het gebruik van LSD, de vrije liefde en individuele expressie propageerden. De protesten tegen de Vietnam-oorlog, een derde wereld-land dat door haar strategische ligging gedurende de Koude Oorlog speelbal werd van twee tegenstrijdige ideologieën, klonken steeds luider.
Twee jaar later werd de hippie-cultuur opgeschrikt door de rituele moorden van de Mansonfamilie op o.a. de toen acht maanden zwangere Sharon Tate, vrouw van regisseur Roman Polanski, en na de moord van de als security ingehuurde Hell's Angels op een zwarte jongen tijdens een Rolling Stones concert, werden de Golden Sixties ten grave gedragen.
Ondanks de vele bad trips, het naïeve dwepen met Mao en diens Rode Boekje, en het feit dat de kinderen van toen reeds lang gehaaide zakenlui zijn geworden, wordt nog steeds de loftrompet gestoken over deze periode, ook al heeft ze haar premisse verre van waar gemaakt: slechts in West-Europa is de macht van de Kerk gebroken, en dan nog. En de uniforme samenleving van toen met veel sociale controle is getransformeerd tot een hyper-individualistische, materialistische prestatie-maatschappij met een ontastbare kafkaïaanse verzorgingsstaat als gemeenschappelijke vijand en politie-agent, die met alle zonden van Babylon overladen kan worden, omdat zij wel verantwoordelijkheid opneemt om in een bizarre dans van aantrekken en afstoten het vrije ondernemen te promoten én te beknotten.
Ja, in de jaren '60 zijn de kiemen gelegd van de huidige jeugd- en popcultuur. En het kunnen doen alsof je neus bloedt als een asielzoeker in een kraan kruipt: de overheid moet het maar oplossen.
Een lange inleiding om genuanceerd te kunnen mijmeren over de huidige realiteit van het multi-culturele zwoegen. En dan hoofdzakelijk de actualiteit van afgelopen week en het heroplaaien van het hoofddoekendebat dat de gemoederen verhit, want wie is er nu conservatief en wie progressief.
De directrice van het Antwerpse Atheneum heeft de wind van voren gekregen omdat ze volgend jaar het dragen van de hoofddoek van de moslima's wil verbieden. Officieel is elke religieuze uiting vanaf dan verboden: geen keppeltjes, geen kruisjes, geen rode stippen op het hindoe-voorhoofd, geen tulbanden. Consequent zouden ook dreadlocks moeten verboden worden, ook al is deze haardracht ondertussen meer een incorporatie van de westerse mode- en blowcultuur onder jongeren geworden dan het aanhangen van het rastafarisme.
Of ook zij die door toedoen van een goed gezind lot of door simpel hard werken rijker zijn geworden dan de anderen, niet langer hippe sneakers en designershirts zullen mogen dragen, of een handtas van Louis Vuitton, lijkt me sterk. Eerder dan terug naar door rechtvaardigheid gemotiveerde uniformscholen te gaan, die afschuwelijke eenheidsworst waar de "Zestigers" van gruwelden, lijkt deze maatregel ingegeven door anti-islamitische sentimenten. Ik denk dat het verbieden van het kruisje een bittere toegeving is om de afkeer van de hoofddoek te maskeren.
Zouden we liefst van al die moslima's niet in de discotheek willen zien, kortgerokt en met tribal tattoeages op hun rug, vlak boven hun whale tail? Of krijgen we toch ook stilaan genoeg van de pornoficatie van onze jeugd?
Een organisatie zoals Baas Over Eigen Hoofd, die haar bestaan rechtvaardigt gewoon omdat ze bestaat, roept interessante vragen op. Is een mens werkelijk baas over zijn eigen lichaam? Waarom draag ik jeans en T-shirts? Waarom heeft Kimberly Vlaeminck sterretjes in haar gezicht willen tattoëeren? Om maar te zwijgen over de verminkte tronie van haar verminker? Met alle respect voor zijn vrijheid en recht op eigenheid, wat bezielt die tatoeëerder om zo'n excentriek uiterlijk aan te meten? Volgens Bo Coolsaet is het prikken van de inktnaald en de piercing in je huid het letterlijk graven in jezelf om te weten wie je bent. Over een collectieve identiteitscrisis gesproken ...
Om de actualiteit nog eens op te rakelen: hoe slecht zat Michael Jackson in zijn vel, icoon van de MTV-generatie? En waarom heeft Yasmine de hand aan zichzelf geslagen? Omdat ze liefdesverdriet had, en zonder liefde kan een mens niet? Hoe zit het dan met al die singles en eenzaten? Wensen we de moslims vereenzaming toe die in hun familiale cultuur veel ongebruikelijker is? Wat zegt het over ons als we een programma als Jackass voor adolescenten hebben: zelf-destructie omwille van een gedeeld gevoel van onbehagen, of een ontaarde vorm van rites of passage? Hoeveel jongeren geven zich niet over aan een cocktail van drugs, harde muziek en nachtbrakerij? Want wie Café d'Anvers, Café Capital en Club Space kent, weet waar ik het over heb. Willen we dat die moslima's opdringen? En dan ineens anorexia en dan ook maar trichitillomanie? Wensen we hen burn-outs en het consumeren van Prozac toe?
Laat ons eerlijk zijn: kunnen we het de moslims kwalijk nemen dat ze zich niet conformeren aan dat wat in hun ogen niet juist is, of onrechtvaardig? Hebben ook zij geen recht op hun counterculture? De beslissing van de directrice is genomen uit solidariteit met de minderheid die zich door de groepsdruk verplicht voelden om ook een hoofddoek te dragen. Als je dit echter extrapoleert is juist die gehele islamitische gemeenschap in België, nieuw van de jaren '60 en snel aangroeiend, een minderheid die op weinig solidariteit en sympathie kan rekenen, tenzij dan van de verzorgingsstaat, die zorgt voor werkloosheids- en ziekte-uikeringen, en pensioenen. Voor de werkende cynicus met een afkeer van deze nieuwe Belgen en veel hoongelach aan het adres van onze islamitische buurman is er echter ook goed nieuws: wie de wet overtreedt, moet boeten. Een smerige, ondankbare taak die ook is weggelegd voor vadertje staat (als een machinale, demagogische schoolmeester die afwisselend de hand boven het hoofd houdt én op de vingers tikt).
Ondertussen kunnen we aan struisvogelpolitiek blijven doen en hopen dat België zo ongenietbaar wordt dat die rare, andere mensen wegtrekken. Voor sommige Turken gaat dit al op. Ook al zijn ze hier geboren, ze trekken terug naar het land van hun ouders.
We kunnen fier zijn.
P.S.: Voor zij die me verdenken van een vriend van de Islam te zijn, een linkse positivo, wil ik het terug over boeken hebben. Af en toe verschijnen er van die boeken die tekenend zijn voor de tijdsgeest.
In 1980 publiceert Umberto Eco De Naam van de Roos: een post-moderne roman, kritisch voor dogmatische ideologieën, met als thema de vraag of Christus ooit gelachen heeft.
In '88 komt Salman Rushdie's De Duivelsverzen op de markt met de Fatwa van Ayatollah Khomeini tot gevolg (een beslissing die eerst nog bijgevallen wordt door Yusuf Islam, de tot de Islam bekeerde zanger Cat Stevens uit de jaren '60).
Ondertussen is die Fatwa al herroepen. Of Rushdie ondertussen alweer vrijelijk zijn gang kan gaan en niet langer als een balling leeft, weet ik niet.
De hysterie waar moslims veelal van beschuldigd worden, b.v. naar aanleiding van de Mohammed-cartoons, lijken dan weer ontkracht te worden door de lauwe reacties op Fitna van Wilders, wat dan weer niet van de Hollanders gezegd kan worden na hun emotioneel stemgedrag bij de Europese verkiezingen.
150 jaar geleden verscheen trouwens in Brussel Max Havelaar van de Nederlander Multatuli, een aanklacht aan de koloniale, racistische V.O.C. (Verenigde Oost-Indische Companie). Een klassieker die derde werd in de verkiezing van het beste Nederlandse boek aller tijden achter het nummer twee Het Huis van de Moskee, een boek uit 2006 van de Iraniër Kader Abdolah. Zo blijken de nieuwe Europeanen ondertussen mondig genoeg om zelf de pen ter hand te nemen en in een taal die niet hun moedertaal is hun versie van de feiten te brengen. Niet dat ik in termen van wij en zij wil denken, maar ik zie het ons nog niet zo snel doen.
Het boek waar ik echter mee wil eindigen is uit '91: De Wereld van Sofie van Jostein Gaarder, een jeugdroman over de geschiedenis van de filosofie, euro-centrisch, christelijk, geen woord wordt er gerept over de Islam of Ibn Rushd, en het is verre van een meesterwerk, één van de laatste hoofdstukken over kosmologie is zelfs ronduit naïef en misleidend.
Maar het zet je wel aan het denken. En het doet je verder lezen. Tot de zware ziekte van het denken je in zijn ban heeft. Een bedenkelijke 'staat van de geest' in het licht van maatschappelijke productiviteit. Vervolgens wil je niet langer blind geloven maar weten. Kennis vergaren, leren, twijfelen. En dan denk ik aan het gevecht van gelovigen met Darwin's evolutieleer. Of de onmogelijkheid van gelovige moslims om de Koran niet als Allah's woord te beschouwen. Wat een kritische lezing in de weg staat of een historisch-linguïstische interpretatie.
Op de keeper beschouwd is echter zelfs dit dus lichte dwang van mijnentwege, en is dat niet de moraal van het verhaal? Elke medaille heeft een keerzijde, ook voor de filosoof en de wetenschapper: Kan je leven zonder zekerheden? In constante twijfel? Zonder ethiek?
Laten we dan maar eindigen met de Schrift en Jezus' woorden in Matteus Hfdst. 7 Vers 5 (geproduceerd rond 70-80 na Christus, tenminste houdbaar tot 1969 en nog ver voorbij 2009):
"Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter uit het oog van je broeder of zuster te verwijderen."
There's something rotten in the state of Belgium? Nay, there's something rotten in the state of the Globe.
19.04.2009
"De natuur is een nazi." Deze zinssnede komt van Benno Barnard. Een bedrieglijk eenvoudige uitspraak van twee zelfstandige naamwoorden, twee lidwoorden en een koppelwerkwoord. Laten we ervan uitgaan dat het nazisme zijn gruwelijke inspiratie vooral gehaald heeft bij de twee grote 19de eeuwse denkers Darwin en Nietzsche, en het teruggrijpen naar vroegere elementen uit het Arische verleden (Romeinse in het geval van het fascisme) even vergeten, dan is zelfs als je uitgaat van een creationistisch wereldbeeld de natuur nog steeds een pak ouder dan het nationaal-socialisme. Uiteraard zit er een bron van waarheid in Barnard's uitspraak die getuigt van zijn humanisme. Een Afrikaans spreekwoord zegt niet voor niks: "Het leven heeft niemand iets beloofd." Desalniettemin zou je misschien ook kunnen stellen: de natuur is een conquistador, of Leopold II, of zelfs een Israëlische kolonist. Maar dat mag ik niet doen, zeker niet als ik dé Midden-Oosten journalist Robert Fisk, die ik dwepend graag lees, wil respecteren: wat je ook schrijft over het Palestijns-Israëlische conflict, hou in Herensnaam de Tweede Wereldoorlog erbuiten, of maak al zeker geen vergelijking tussen de Holocaust (met hoofdletter H) en ieder ander etnisch conflict ervoor of erna.
Tja, de nazi blijkt ondertussen toch al meer gereduceerd tot het menselijk handelen. De vraag is: doet Barnard de natuur oneer aan? Onze nauwste verwanten in de dierenwereld zijn enerzijds de chimpansees die zich efficient in troepen manoeuvreren en effectief oorlogen om territoria voeren op leven en dood. Anderzijds hebben we de bonobo die in matriarchaten leeft en ieder conflict oplost met seks. Als er bij hen al sprake is van een ondergeschikt lid van de hiërarchie dan is dat een jong mannetje zonder bescherming van een dominant ouder vrouwtje. Zelfs in zijn drift naar nageslacht speelt deze positie hem parten waardoor hij zonder kroost kan sterven. Of dit tot frustratie en doodslag kan leiden heb ik nog niet gehoord. Het probleem is dan ook zonder bloedvergieten opgelost, de ondergeschikte bonobo mag zich niet voortplanten en kan zijn genen dan ook niet doorgeven. Is de troost dat hij in leven mag blijven dan schraal vergeleken met de wrede lotgevallen onder chimpansees? Het is gek dat je het dierenrijk ontzettend nazistisch kunt vinden terwijl er ook heel veel empathie te vinden is, al dan niet bewust: gorilla's die een hondje uit een net trachten te bevrijden. Pinguïns die tijdens de poolnacht een van binnen naar buiten draaiende carroussel vormen zodat ze op en af mekaar verwarmen en niet steeds dezelfde vogels de buitenste rand van de cirkel vormen waar hun ruggen blootgesteld worden aan temperaturen van -60°C. Of wat te denken van wolvenkinderen?
Is de natuur toch niet meer dan eten of gegeten worden? Zijn zo ook mensen niet in staat tot enerzijds de meest altruïstische solidariteit en anderzijds de gemelijkste en meest walgelijke gruweldaden? Neemt in laatstgenoemd geval op zo'n moment het reptielenbrein het over? Want die vreselijke hagedissen vreten wel hun eigen kinderen op.
Al het voorgaande was een chaotische inleiding tot iets wat we niet gemeen hebben met de dieren, namelijk de daad of de actie van de suïcide (tenzij je het bizarre gedrag van lemmings zelfmoord noemt). Knack heeft dit weekend nog een artikeltje gepubliceerd met onthutsende cijfers:
http://www.knack.be/nieuws/wetenschap/elke-40-seconden-een-zelfdoding/si... .
Welke conclusie moeten we hieruit trekken? Verkijken we ons op de cijfers? Komt het zelfmoordcijfer zo hoog te liggen doordat de moderne geneeskunde en hedendaagse technologie andere doodsoorzaken nivelleren? Pleegden mensen vroeger minder zelfmoord? Gek, hé, de levenskwaliteit is nog nooit zo groot geweest, en toch. Hoe moeten mensen vroeger afgezien hebben: vreselijke tandpijnen, besmettelijke huidziekten met ondraaglijke jeuk, bonkende zweren, verlammingen en afwijkingen, en toch.
Een psychiater heeft het me eens gezegd: de welvaart is nog nooit zo groot geweest, maar met het welzijn is het povertjes gesteld. Ha, als je Cartesiaans zou redeneren aan de hand van oorzaak en gevolg zou ne mens nog raar conclusies kunnen trekken. Laten we eerlijk zijn, eigenlijk is België oervervelend: door de verkaveling wonen we in een regio van dichtgeslibde wegen zonder één hectare ongerepte natuur. Socrates zou ooit op de Atheense agora de veelbetekenende woorden hebben uitgesproken: "Wat is er toch veel dat ik niet nodig heb!" We hebben het hier over de Markt in Athene van de 5de E voor Christus zeker, een stad met 20 000 inwoners.
Man, je zou Socrates eens in het Shopping Center of op de Meir moeten loslaten. De mens zou direct nen attack krijgen en in de psychiatrie vant Stuivenberg moeten opgenomen worden. Je moet eens eender welke winkel van de Meir binnen stappen, als je al niet weggeblazen wordt door de dreunende techno-beats van de wansmaak, doet de rest het wel. Overal lachen grote reclamepanelen je toe met een witte tandpasta-lach waar ze in het Hart der Duisternis nog een puntje aan kunnen zuigen. Gladde jongens en frisse meisjes, geretoucheerd en omgeven door een ongerepte, zonovergoten natuur die niet bestaat. Wat een mensvriendelijke wereld: als man voel je je genoodzaakt direct een abonnement te nemen bij de plaatselijke fitnessclub, eventueel een kuur anabolica steroïden te nemen, of implantaten, en hard werken om veel geld te hebben voor een huis met hypotheek, een blitze wagen, minstens twee keer per jaar op reis te gaan (éne keer om je poten te breken met het snowboarden), de andere keer om mooi gezond (lees: rijk, succesvol) bruin te worden. En gelukkig zijn, en gelukkig zijn, en gelukkig zijn.
Ben ik nog wat vergeten, o, ja, hippe kleren, originele piercings, tribals, terug naar de natuur, yeah, tattoos, hip, succes, blij, lachen, vrolijk, joepiekajee! O en kunnen koken en op eigen benen kunnen staan, en rechte tanden, en goed in bed, een stevige erectie, en uithoudingsvermogen, niet te vlug in bed, wel in zaken,
ROOFBOUW!
En dan die arme vrouwen, wat een vrouwvriendelijke wereld hebben we geschapen. Ze moeten niet meer alleen de was en de plas doen, wij mannen helpen hun daarbij, ik weet niet met wie ik het meeste medelijden moet hebben. Ze mogen carrière maken, al moet ik eerlijkheidshalve toegeven dat ze nog niet zoveel verdienen voor hetzelfde werk (echter, laten we eerlijk zijn, voor sommige jobs zijn vrouwen gewoon niet goed genoeg, ook al denken ze van wel, dit verschil in perceptie uit zich dan ook in een financiële disproportie, als een man achter haar rug de meubelen moet redden, mag hij er dan ook extra voor betaald worden, nietwaar).
En in tegenstelling tot sommige achtergestelde culturen, is de vrouw niet langer een broedfabriek en lustobject. Ze moet haar schaamte niet langer verstoppen achter een gordijnkleed: kijk eens naar de tv, eindelijk wordt een vrouw op haar capaciteiten beoordeelt en niet op haar 'package'. Hoe meer bagage hoe liever. Die arme chassidiem-jodinnetjes en moslima's, de éne moeten hun haar afscheren naar 't schijnt, de andere moeten van hun God de haren bedekken. Onze vrouwen hebben tenminste recht op hun liposuctie, laserontharing, Boulimia, trichotillomanie, Anorexia Nervosa, agorafobie, Erotica-beurzen, Prozac, post-natale depressie, en vooral heel veel pulp fictie. "Just because she ís a character doesn't mean she hás character!"
ROOFBOUW!
Maar het is crisis! Wat is er gebeurd met ons spaargeld? Ik was net zo gelukkig. Mijn grootouders hebben dit land niet grootgemaakt om het door het broeikaseffect en een stel Mongolen naar de pleuris te helpen. Ik heb recht op mijn ritje naar zee in mijn cabrio in de file met de hemel niet langer staalblauw, maar troebel van de smog, alsof je onder water je ogen opendoet. Mijn puffer bij de hand voor mijn allergie tegen berkenstuifmeel en fijn stof.
Gelukkig is de vrije markt zelf-regulerend, als onze koopkracht en het vertrouwen in de beurs en de banken hersteld zal zijn, kunnen we naar hartelust terug geld spenderen en op eco-vakantie gaan naar Costa Rica, terwijl creolen zich uit de naad werken voor de broek en trekkingschoenen en rugzak die ik in de A.S. Adventure gekocht heb.
Er is licht aan het einde van de tunnel, Obama pompt geld in de economie en meer specifiek de auto-industrie, haalt de relaties met Cuba en Iran aan, wat is het volgende? Misschien wel een eigen staat voor de Palestijnen! Laat me niet lachen.
En als we Afrika even wegdenken van de wereldkaart dan zouden we al een heel eind vooruit zijn in de strijd tegen armoede en onrecht.
Heerlijke nieuwe wereld, ongebreideld produceren en consumeren, in onze vooruitgang naar ... ja, naar wat eigenlijk? Of is onze zelfgekozen evolutie een beter gekozen concept van dat waarmee we bezig zijn. Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Wat betekent het in deze vluchtige tijden om mens te zijn? Kun je nog überhaupt mens zijn? Je bent nooit af, je bent constant bezig iets te worden, en voor je het goed en wel weet, lig je te vergaan in een ouwmannekenshuis, zonder dat je ooit ... ja, eventjes af bent geweest, of wat?
"Panta rhei, alles vloeit." Oude Griekse filosofen wisten het al. Het atoom is zo oud als de straat. Als je echt wetenschappelijk geschoold bent, is het moeilijk de wereld anders te bekijken dan één scheikundige poel van reacties en verbindingen. Hoeveel dokters en pharmaceutici zouden de wereld bekijken op deze mechanistische manier? Hoeveel daarvan zouden er overtuigd zijn dat het brein, het bewustzijn niet meer is dan een vergankelijk product van de hersenen? (Niet dat dat het leven minder raadselachtig of mysterieus zou maken. Want wat is een atoom uiteindelijk?)
Desondanks heeft een hersenchirurg eens geopperd dat hij al veel hersenoperaties gedaan had, maar nog nooit een gedachte gezien had.
Zijn wetenschappers mensen die het leven en de natuur (weet u nog wel, die nazi volgens Barnard) als een raadsel beschouwen dat moet opgelost worden, terwijl gelovigen het bestaan beschouwen als een mysterie dat geleefd moet worden. Wanneer is een mens blind? Is dit de wereld van morgen? Mensen die zich tot vervelenstoe suf werken en studeren, die pilletjes slikken om de balans van hun hersenhouding en bij gevolg hun gemoed te corrigeren om als slecht zittend radertje niet weggegooid te worden. Is de natuur een nazi, een machine? Ieder tijdperk heeft zijn blinde vlek: de onze zou wel eens die van het ongebreideld optimisme in het ontrafelen van het genoom kunnen zijn, en het geloof dat we met die wetenschap mensen beter kunnen maken. Wat niet wegneemt dat ik volledig achter de theoretische bestudering ervan sta, de toepassingen ervan echter.
Is onze illustere verbeelding werkelijk het product van tastbare neuronen. Of volgt misschien de chemie toch iets dat etherischer is? Iets wat Sheldrake morphogenetische velden noemt, ijl is en uiteraard als pseudo-wetenschap beschouwd wordt in hét wereldje.
Maar wat als hij gelijk heeft en er toch een bron van waarheid zit in grigri's, marabous, amuletten, voodoo enz. Of telepathie, een collectief geheugen, en andere paranormale zaken waar ik verdomd sceptisch tegenover sta, rationeel als ik ben, ware het niet dat ik ondertussen toch ook al enkele vreemde synchroniciteiten ondervonden heb die meer dan toeval leken.
Schizofrenie is een ziekte die 1% van de bevolking treft en het psychiatrisch equivalent vormt van gediagnosticeerd te worden met kanker. Enkel door medicatie kunnen deze mensen verlost worden van hun hallucinaties en wanen. Ik denk nu niet onmiddellijk dat wat ze zien wel eens echt zou kunnen zijn. Desalniettemin waarschuwt de geneeskundige wereld voor een pandemie van psychische stoornissen in de 21ste eeuw. Benieuwd of dat recht evenredig zal zijn met het stijgen van het zeewater en de stijgende temperaturen.
Voor de pharmacie is het in ieder geval gouden zaken doen. In onze maatschappij is er een schisma ontstaan tussen de zorghebbenden en de verzorgers. Pijnlijk genoeg betekent dat ook eensklaps het verschil tussen meedoen of vegeteren. En zo is de één zijn brood de ander zijn dood.
Epiloog: is de vrije markt een nazi? Waren de conquistadores eerlijke zakenlui? Heeft Leopold II het goed voorgehad met zijn Congo? Is de Palestijn een exoot in het Beloofde Land?
God zij dank zijn er nog blinde gelovigen die dat tenminste beamen, want hoe vrij is de seculier? Wat is het gevaarlijkst: een gelovige die zich bevrijd voelt in zijn verbindtenis met God, of een goddeloze die van zichzelf denkt dat hij vrij is en van de gelovige een gevangene maakt.
Wie is werkelijk Verlicht? Zonder Prozac, als het kan.
Blijven Dromen van de Hoofddoek
21.03.2009
Wat een tijden, wat een zeden!
Gisteren was ik weer in de kroeg van mijn ouders, en om de één of andere reden begon ik over de docu van Hugo Claus op Canvas, waarin hij het op een gegeven had over zijn jeugdtrauma's die hij opgelopen had op de kostschool en dan vooral zijn afkeer van nonnen beschreef in weinig tot de verbeelding sprekende bewoordingen als "krijgers van God" en "zij die ooit vrouwen geweest zijn, maar nu niet meer". Nu, in de plaats van een stichtend gesprek over de Vlaamse letteren, begonnen de klanten over dat je dat niet meer ziet, tante-nonnetjes of pastoors en al zeker niet in de ouderwetse, traditionele uniformen van vroeger. Maar wat ik verwachtte en niet lang op zich liet wachten, één of andere snorremans begon over boerka's, want hun alomtegenwoordige aanwezigheid in Brasschaat heden ten dage beroert de gemoederen. Doch schoot mij volgende bedenking te binnen die ik in mijn lethargie ten overstaan van de kleinburgerman binnensmonds hield: die boerka dragende vrouwen in Afghanistan en omstreken mogen wel seks hebben met hun zeer reële en tastbare mannen. Een nuance.
En dat leidt me naar de hoofddoekenkwestie waarin de overheid flink de mist ingaat door te kiezen voor een matte, waardenloze eenheidsworst waarin vrouwen (en mannen) slechts mogen werken in een outfit die je tijdens de solden in de H&M of de Zara voor een prikje hebt kunnen kopen, of met wat geluk in een hippe winkel van een mondainer designermerk zoals Ralph Lauren of Je Kunt Mijn Kloten Kussen.
Als snorremans in het café met zo'n dame met hoofddoek ongestoord de Lambada zou kunnen dansen, om vervolgens rollebollend in de wagen een nummertje te kunnen maken, zou er toch géén haan kraaien om de chador. Het is niet het stuk textiel dat voor kritiek zorgt, het is waar het als symbool voor staat dat de kritikasters prikkelt, namelijk:"Ik ben géén spek voor jouw bek!"
Of laten we een kat niet langer een Felis Domesticus noemen maar een kat. Het gaat over seks.
Een zijsprong. Het terrorisme van Temptation Island ten spijt wordt er ook nog goeie tv gemaakt: iemand Phara gezien met de frontman van het wijlen Vlaams Blok Fluppe Dewinter (een van oorsprong West-Vlaams boerke die de Antwerpenaar beroert, begot) en de Meiden van Halal, en hoe hij zich vervolgens vastreed in een discours over de Europese traditie van Jodendom en christendom, en dat dat zo moet blijven en er voor de Islam geen plaats is binnen Europa. Of hoe Fluppe twee van de grootste ideeën van de afgelopen 200 jaar Verlicht denken in een verlopen stinkend conservatisme als een kind met het badwater wegsmeet: Marx met de Hegeliaanse synthese van these en anti-these, en de evolutie-theorie van Darwin, die we hier dan niet toegepast zien op de genetica maar op de overdracht van memen. De hoofddoek moet dus af, maar de Chassisiem Jood mag verder in zijn Apartheidswereldje blijven bestaan.
Want daarom is er natuurlijk géén probleem met deze subcultuur binnen de Joodse gemeenschap, hij leeft afgezonderd van ons. Hun vrouwen zijn onbereikbaar, en buiten de occcasionele, verdwaalde Wandelende Jood in het Schipperskwartier blijft hij ook met zijn klauwen van de niet-Joodse vrouw.
Zo niet de mannelijke moslim, hij ziet er géén graten in zich af en toe eens tegoed te doen aan een seksueel vrijgevochten vrouwelijk exemplaar die geen moslima is. Ze worden verliefd, zetten bastaardjes op de wereld, blijven levenslang bij mekaar of scheiden. De moslim wordt losbandig in zijn geloof door de ontaarde, westerse vrouw, of verstrakt terug in de loop der jaren, door zijn teleurstelling in de seculiere, materialistische samenleving, wat de vrouw kan dwingen tot een bekering of een verwijdering. Dit allemaal zeer zwart-wit voorgesteld natuurlijk.
Maar dat meisje met haar verborgen hoofdharen die werkt in de Deurnese Werkwinkel zal voor mij een mysterie blijven, want haar telefoonnummer en naam durf ik niet te vragen. Zij wekt de indruk die ook niet aan mij te zullen geven, een blonde ketter die niet gelooft in God en gebod, en die absoluut denkt dat mensen en chimpansees een gemeenschappelijke voorvader hebben.
Nee, ik zal met haar niet kunnen gaan eten, of iets gaan drinken, en daarna gaan dansen, ondertussen allemaal met de chador op haar kruin, en 's nachts bezweet en dronken van verliefdheid haar in de Florastraat in Borgerhout kunnen afzetten, zonder dat haar vader met een mes voor me staat, of haar broer, die nochthans zelf wel, mits ook hier de vele vooroordelen en naijver, met die giechelende, kakelende Vlaamse boerentrien van de RVA voost.
Is dat zo? Ik weiger dat te geloven. Die moslima is misschien minder onbereikbaar voor mijn Marokkaanse partner-in-crime, maar ook hij zal door die vader geïntimideerd worden in dat nachtelijke voorportaal. Ook hij zal zich aan een streng waarde-oordeel mogen verwachten. En zo krijgen we een vreemd gegeven: veel vrome moslims zoeken hun bruid of bruidegom terug in het land van hun ouders of grootouders.
Ja, het is wat met die moslima en haar hoofddoek, nu door die chador te verbieden gaan we die onderdrukte vrouwen uiteraard bevrijden vanonder het mannelijk juk want ook al beweren ze er zelf voor te kiezen, dat is natuurlijk een jarenlang proces van emotionele chantage en groepsdynamica geweest. Dan moeten al die moslims ook niet meer met onze vrouwen gaan lopen. Twee vliegen in één klap.
Ook dit is natuurlijk praat voor de vaak. Alsof er ondertussen geen Marokkaanse of Turkse vrouwen met Belgische inboorlingen (?) zijn, of moslimjongens niet oprecht verliefd een gezin met een vrouw van hier (?) kunnen stichten.
Nee, het gaat hier over seks en de mens' dubieuze, gespleten houding hiertegenover.
De magiese jaren '60 waren voor mijn ouders de tijd om die corrupte kerkmoraal van pedofiele priesters en stoïcijnse seksualiteit omver te werpen, en zeker de vrouw als Dolle Mina had met de pil de kans om haar eigen zwangerschap te plannen, en niet tot willekeurige broedfabriek herleid te worden. Al gauw hadden mannen vervolgens een uitvlucht voor promiscüe, vrije seks en kregen we al gauw de triomf van vorm over inhoud, waardoor vrouwen in onze zogezegd vrije seculiere samenleving nog meer dan vroeger herleid zijn tot een vat van gezonde, goed uitziende genen en minder gezonde lelijkerds.
En wat blijkt, Anorexia Nervosa en Boulimia is allerminst oosters, evenals liposucties en borstvergrotingen. Zijn dit géén equivalenten die net als de boerka de waarheid bedriegen en de stropdas omdoen? We leven in de eerlijkste samenleving ter wereld: ze is Darwinistisch, fascistoïde, en onderverdeeld in winners en losers. Nietzsche heeft enigszins gezegevierd, de zwakke, christelijke, religieuze moraal is opgeofferd en de Übermensch lijdt niet langer onder het juk van de zwakkeling. Maar Nietzsche had wel bewondering voor Jezus en de Islam, die een rechtstreeks contact zonder tussenkomst met God beoogde, en bij Nietsche vervangen is door de Natuur.
Nietzsche's Umwertung aller Werten was dan ook een geestelijke revolutie: zoals jongeren nu in de vorm van tattoeages en piercings graven in zichzelf om hun identiteitscrisis te maskeren, of in een roes van zelf-destructie, seks en drugs het leven ontvluchten, toont alleen maar dat het platte materialisme hen gedegradeerd heeft tot potentiele consumenten, terwijl ze op scholen als automaten geprogrammeerd worden om mee te draaien in een carroussel naar nergens.
Pasolini heeft het ongeveer als volgt verwoord, namelijk dat jonge meisjes die van het platteland naar de stad komen hun traditionele cultuur verwerpen en verworden tot als hoeren geklede cultuurbarbaren.
Dus, kunnen we het de moslima in haar traditierijke gewaad kwalijk nemen dat ze niet zwicht voor de tand des tijds, en weigert een meeloper te zijn, en slechts haar sexy haren wil tonen aan de man die het verdient en aan de Natuur waaraan ze ontsproten is? En niet aan een geile zatlap die zich vergaapt aan wat even goed een paspop zou kunnen zijn?
En dan denk ik aan Pater Versteylen en zijn eerlijk gevecht tegen de papenmoraal maar ook tegen platvloerse oppervlakkigheid. Een partner kies je voor haar (of zijn) inhoud, niet voor haar (of zijn) uiterlijk. Pas daarna leer je de schoonheid van mekaars lichaam kennen: en gebreken zoals te dik, te dun, te kort , enz. zul je dan koesteren als mekaars eigenheden.
Benieuwd wat Nietzsche daarvan gevonden zou hebben.
De moslima op zoek naar eerlijkheid en waarachtige wortels ondertussen ploegt naarstig verder en bewandelt onbetreden paden met haar bekritiseerde geloof en overtuiging als gids. In plaats van als bekrompen geesten te kankeren op haar rebelse kledingstijl (wie is hier nu echt punk!) kunnen we beter haar sporadische, échte dwalingen eens door de vingers zien, zoals de maagdenvlies- herstelling in het geval als ze dan toch eens heeft laten zien dat ook haar vlees zwak kan zijn, en ze niet langer een meisje is maar een vrouw, en dat dat geen schande is.
In het Joods-christelijke Europa is de moslima geen tante-nonnetje of een krijger van God, maar een muze van de goede smaak.
Apart pluralisme of multi-culturele apartheid
09.03.2009
Cafépraat.
Ik heb in de staminee van mijn ouders weer een indianenverhaal opgevangen. Alhoewel.
De aanleiding was de aanwezigheid van Luc Lamine. Eén van de klanten begon een betoog over Lamine's aandeel in de Visa-affaire en diens vrijspraak hierin, waardoor hij zijn ambt als hoofdcommissaris van Antwerpen terug kon opnemen, had hij dit gewillen. Maar dat wou hij niet. Nu heeft hij volgens mijn op dat moment nog nuchtere, maar daarom nog niet betrouwbare bron één of ander lucratief baantje bij staatveiligheid.
Lamine is vooral bekend door zijn aanvaring met Dyab Abou Jahjah van de Arabisch Europese Liga na de emotionele uitbarsting op de Turnhoutsebaan als gevolg van de moord op Mohammed Achrak. Beiden stonden toen neus aan neus tegen mekaar te roepen en de confrontatie van de Antwerpse politie met de burgerpatrouilles van de AEL, die waren opgestart om getuige te zijn van mogelijk racisme van diezelfde politie, had zijn kookpunt bereikt.
Hoe het verder met Abou Jahjah verging, kan je onder andere lezen in het boek van Mohammed Benzakour "Abou Jahjah, nieuwlichter of oplichter ? : de demonisering van een politiek rebel".
Waar het nu over gaat, is dat Lamine op het proces van Abou Jahjah diens rol gedurende de oproer, toen Leona Detiège nog burgemeester was, onverwachts geminimaliseerd heeft. En volgens onze café-bezoeker was dat om volgende reden: om Patrick Janssens een brug te leggen. Janssens, een reclame-jongen die voor het gewone publiek vanuit het niets een belangrijke rol binnen de SP kreeg, en na Detiège burgemeester van Antwerpen werd. En dat was dan de wraak van Lamine voor zijn valse beschuldiging van fraude.
Nu is Janssens volgens onze klant een vriendje van iedere m*k*k (sic) in Antwerpen, maar Janssens heeft door het hoofddoekenverbod veel populariteit verloren bij de ene bevolkingsgroep, maar ook niet gewonnen bij de andere bevolkingsgroepen door ineens elk religieus symbool te verbieden. Onze klant hield vervolgens kwaad zijn kruisje boven.
Wie heeft er nu bij gewonnen? De seculieren?
Janssens heeft wel tegen meerdere schenen geschopt. Ik herinner me nog zijn uitspraak over vrouwen waardoor Detiège en de rest van het college opstapten tijdens één of andere zittting. Of deze uitspraak nu zo vrouwonvriendelijk was of juist een tentoonspreiding was van mannelijk haantjesgedrag laat ik in het midden.
Ook over de splitsing van Vlaanderen en Wallonië heeft hij zich na de één of andere verkiezingen eerder laconiek uitgelaten alsof het allemaal niet zo'n rol speelt, waar we vooral uit konden concluderen dat de eenheid van België geen prioriteit is voor hem.
Janssens' ondubbelzinnige houding ten opzichte van de AEL tenslotte kunnen we nog eens nalezen in volgend artikel over de betogingen tegen het Israëlisch geweld in Gaza: http://www.knack.be/nieuws/belgie/patrick-janssens-over-de-betogingen-in... .
Nu wil ik niet schrijven over dronkemansverhalen en zeker niet het proces van Patrick Janssens maken. Ook al is de soap rond de Oosterweelverbinding nu het nieuwe heikel punt, ik vind dat Antwerpen onder Janssens niet in hetzelfde bedje ziek is als steden zoals Oostende of Brussel. Als je ziet hoe die in de media gepotretteerd worden, al dan niet terecht, dan is het met het imago van Antwerpen toch wel beter gesteld.
Zelfs het MAS is er aan het komen, wat dan weer herinneringen oproept aan de Werf van de Eeuw en de onbereikbare handelszaken, want de één zijn brood (de bouwlobby) is de ander zijn dood (de kleine zelfstandige).
En zo stel ik me noodgedwongen de vraag of "Ik zie A graag" wel meer is dan wat holle marketing. De Zomer van Antwerpen zou met wat fantasie als Brood en Spelen kunnen bestempeld worden en als de vader van het communisme godsdienst het opium van het volk vond, wat zou diezelfde Marx dan vinden van de volksmennende SP.A, die wel populair is bij overtuigde gelovige moslims, ook al zullen we zien wat de gevolgen zullen zijn van het hoofddoekenverbod.
Het kiespercentage van het Vlaams Belang is gedaald in Antwerpen, maar blijft stijgen in de rest van Vlaanderen. En dan moet ik denken aan de pijnlijke woorden van een student geneeskunde aan de UA namelijk dat er in Antwerpen een etnische zuivering aan de gang is: de "autochtone" bevolking neemt af ten opzichte van de "allochtone" door onder andere een verschillend geboortecijfer, de snel (sic) Belg-wet, en het verhuizen van eerstgenoemde naar den 'buiten'.
De verrechtsing is dus zeker niet afgenomen: Lijst Dedecker en NVA worden populairder met de dag.
En als ik zie hoeveel camera's er hangen in de Antwerpse openluchtzwembaden, kan ik niet anders denken dan "There's something rotten in the state of ...". En dan heb ik het over de agressie van de éne mens tegen de andere, niet over de etnie waartoe die behoort. Wie mij door mijn betoog verdenkt van bepaalde vooroordelen, moet ik teleurstellen, als ik nu één ding niet ben, dan is het iemand die oordeelt, integendeel ik ben de eeuwige twijfelaar.
Dus trek dan maar wel uw conclusies wat ik vind van blind geloof, hetzij in statusverhogende accesoires als Louis Vuitton-chacossekes, als de Openbaring van de Stenen Tafelen van Mozes.
Ik denk dat de uitdaging voor onze toekomst ligt in de verzoening van de vele culturen en ervoor te zorgen dat de multi-culturele samenleving door haar spanningen niet ontaardt in vele virtuele apartheidssttaatjes.
Zie je het al voor je: fundamentalistische pleitbezorgers van de vrije markteconomie, bevlogen flaminganten, feministische mannenhaters, chassidiem-Joden (sic), hardcore Hindoes, allemaal naast en los van mekaar.
Helaas ben ook ik subjectief, ik ben een redelijk overtuigd Darwinist, donkergroen en geloof niet in de goddelijkheid van Jezus maar wel in zijn levensleer.
Alhoewel, onder voorbehoud ...
Requiem voor King Kong
05.02.2009
Hij wil niet in zijn kot.
Op de dvd Zoologie van het Koninklijk Filmarchief staat een collectie stokoude filmpjes die de Antwerpse Zoo in de schijnwerpers plaatst. De oudste filmpjes zijn van het 1ste decennium van de 20ste eeuw en de jaren '20 en tonen naast beelden van de zoo ook de oude Antwerpse binnenstad. Zo zien we nog trams rijden over de Meir en karren die worden voortgetrokken door paarden. Dit alles in een groezelig, trillend en flikkerend zwart-wit.
We zien ook twee filmpjes uit de jaren '40. Het eerste van gedurende de bezetting waarin we mensen de Hitlergroet zien maken en mijn vermoeden is dat dit geen Duitsers zijn maar Antwerpenaren. Wat voor Antwerpenaren? Geen flauw idee. Duitsgezinden, bangerikken, of mensen zoals in het spreekwoord: "Als de koning passeert, buigt de wijze boer zijn hoofd en laat een scheet."
In het tweede filmpje, dat zich tijdens de bevrijding afspeelt, zien we dan Duitse officieren opgesloten in de dierenkooien, zonder dieren weliswaar.
Een ander speciaal filmpje is de amateur-opname van eind jaren '40, waarin niet de dieren maar de menselijke bezoekers de hoofdrol spelen. En hier gebeurde er iets raars met mij: de kinderen die ik zag, of de vrouwen veranderden soms in mensen die ik ken. Plots zag ik mijn vader als kind, wat uiteraard niet kan, want hij was nog niet geboren. Of ik zag een kindje dat zo hard leek op het dochtertje van een vriendin van mij dat het leek of ik naar een voorouder van dat kind keek, of in ieder geval een genetische verwant. Ik zag de vriendin van een goeie maat van mij terug als kind enz. Allemaal ingebeeld natuurlijk, mijn verbeelding sloeg op hol, maar desalniettemin maak je toch een soort tijdreis.
Dit is nog iets anders dan naar een oude Hollywoodfilm kijken. Dit is niet fictief en ver van je bed. Dit is het Antwerpen waarin velen van ons gedijen maar tegelijkertijd een Antwerpen dat niet meer bestaat. De mensen die in het filmpje figureren, komen mij vertrouwd over, en sommigen zijn misschien effectief bloedverwanten van mensen die jij of ik kennen.
En de oudere mensen die we zien, liggen al onder de groene zoden: hun rol is uitgespeeld. Hun lied is uitgezongen, net zoals dat van ons op een voorspelbare of juist lukrake dag.
Dit amateurfilmpje getuigt nog van iets merkwaardigs: de mensen zijn nog cameraschuw. Eens ze door hebben dat ze gefilmd worden, lijken ze zich betrapt te voelen, en kijken ze in de lens. Ze doen niet alsof er niets gaande is, ze acteren niet. Ze huichelen de aanwezigheid van de camera niet. Het is geweldig om het zelfbewuste meisje te zien flirten met de camera, of juist de jongens te zien die zich geen houding weten aan te nemen. Maar geen van allen doen ze alsof wat er gebeurt iets alledaags is. Nee, ze worden gefilmd! En ik vang geen zweem van cynisme op.
Ik voel dan ook enige Sartriaanse walging opwellen als ik denk aan de zelf-destructieve jongeren van Jackass of de promiscuë stelletjes in Temptation Island die zich laten filmen en doen alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Ook Nietzsche zal met zijn Umwertung aller Werten wel een ander "waarden"loos nihilisme voor ogen hebben gehad dan dit ontaarde exhibitionisme dat zonder blikken of blozen "The Survival of the Coolest (sic)" propageert. Maar dit is noch de tijd noch de plaats...
Het beste filmpje in mijn ogen is dat van Gust. Ah, Gust, het icoon van de Antwerpse Zoo, wie herinnert zich hem nog? Vaag herinner ik mij nog flarden van mijn eigen zoo-bezoeken hoe we met een resem andere rekels de apen op stang joegen door ongelimiteerd op de ramen te kloppen, tot een zilverrug er wel genoeg van kreeg en zo hard op de raam terugklopte dat we dachten dat hij er los door zou kloppen en we van schrik alras terug over de reling sprongen waar we zonder toestemming overheen gekropen waren. Ik kan me Gust niet in levende lijve herinneren, wel dat de dag in de jaren '80 dat hij gestorven is, dit nieuws was. Was het voorpaginanieuws? Kwam het op het TV-journaal, ik weet het niet meer. Maar het was een mijlpaal in de geschiedenis van de zoo.
In het filmpje nu zien we Gust als éénjarige laaglandgorilla. Zijn antagonist is Aloïs Samson, zijn levenslange verzorger. En wat onmiddellijk met mij gebeurde toen ik het filmpje zag, was hoe menselijk ik Gust maakte. Die ogen. Als Samson hem de papfles geeft, lijk ik naar een mensenkind te zien. Gust laat zich als een baby schoon wassen door zijn verzorger. Als twee leeuwenwelpjes worden opgevoerd, is Gust jaloers als deze aandacht krijgen van Aloïs. Net zoals een peuter streelt hij hen eerder hardhandig en is hij hebberig op zijn teddybeer als ook de welpen hier mee willen spelen. Is het antropomorfisme dat je dit dier meer menselijkheid wilt toedichten dan het verdient? Feit blijft dat hedendaagse primatologen mensapen meer en meer eigenschappen toedichten die voorheen exclusief menselijk waren zoals altruïsme en cultuur.
Onze nauwste verwant is niet de gorilla maar de chimpansee en zijn neef de bonobo. De laatstgenoemde leeft in matriarchaten en is hyperseksueel. De eerste is oorlogszuchtig en aggressief. Een markant verschil tussen gorilla's en chimpansees is ongewild aangetoond door dierenrecht-activisten. Nadat ze - was het de zoo van Londen?- de kooien van de apen hadden opengemaakt, konden ze de volgende dag de chimpansees over gans de stad gaan zoeken terwijl de gorilla's nog steeds braaf in hun kooi zaten. (Bokito is hierop een uitzondering.)
Ook autisten voelen zich goed bij gorilla's waarbij mij een opvallende gelijkenis opvalt tussen de twee in de hoedanigheid van de contactgestoorde autisten enerzijds en de gorilla's die geen oogcontact maken anderzijds.
Terug naar het filmpje. Op een gegeven moment neemt Samson Gust mee naar buiten en zien we beiden terug op een grasperkje in de zoo omring door publiek. http://www.een.be/televisie1_master/programmas/e_diin_archief_r11_a02/in...
En ook dat is voer voor gedragswetenschappers zowel van mensen als dieren. Gust heeft een dekentje en een bal om mee te spelen, maar is al snel aan de haal met een speelgoedje dat hij in de wieg van het kindje van een omstaander gevonden heeft. Onder de omstaanders zien we kinderen, moeders en twee kwezeltjes, oftewel tante-nonnetjes. Gust nu loopt langs de rij kijkers en daagt de grote kinderen uit met uitgestrekte arm. Voor de wieg van een babytje trekt hij die echter direct in en gaat hij er met zijn rug naar toe zitten. Bijna beschermend en uiteraard zeer speculatief. We zien aan de andere kant het oudere meisje dat haar zusje weghoudt van Gust als deze te dicht nadert. Samson die Gust onmiddellijk wegtrekt van het publiek schijnbaar uit voorzichtigheid maar misschien ook om zijn exclusiviteit uit te drukken: als verzorger van Gust wil hij misschien het publiek jaloers maken dat hij de enige is die met hem mag omgaan en aanraken, en wil hij ook niet dat Gust contact maakt met anderen. Ver gezocht waarschijnlijk maar wat te zeggen van de twee begijntjes die vermanend hun vinger opsteken naar Gust, en zo tot in het absurde hun rol als vermanende en pedagogische dienaars van God bekleden. Of willen ze eerder het klassieke rollenpatroon op deze manier bevestigen naar de kijkende omstaanders toe?
Het filmpje eindigt met Gust die in zijn kooi wordt gestopt om te gaan slapen, wie zal het zeggen. Alleen hij wil niet. Gust wil absoluut niet in zijn kooi. Hij ontworstelt zich aan zijn verzorger en klimt op zijn kot, hij bijt in Aloïs' handen, niets spectaculair, het gebeurt allemaal omdat Samson het laat gebeuren. Als hij Gust dan terug in zijn armen heeft, zien we een vertrouwd beeld. Als een kind wordt Gust getroost en over zijn rug gestreeld. Als Gust uiteindelijk dan in zijn kooi opgesloten zit, zien we een hartverscheurend beeld. Gust kwijnt voor onze ogen weg en reageert niet op de verontschuldigende handelingen van Samson. Het beste wat ik van emo-tv gezien heb in jaren!
Er zijn nog wat anekdoten over Gust die het melden waard zijn en onder andere in het boekje staan dat bij de dvd inbegrepen is. Zo vinden we een fragment terug van Ramsey Nasr's stadsgedicht over de zoo dat betrekking heeft op Gust. En dan gaat het ook over zijn Cora: Gust met zijn éne arm rond haar en met de andere bonkend op het raam. Als volwassen zilverrug heeft Gust nooit voor nageslacht kunnen zorgen. Zijn viriliteit was in de kiem gesmoord toen hij als kleine aap een loodvergiftiging had opgelopen nadat hij al de verf van de tralies van zijn kooi had opgelikt. Hij zou steriel voor de rest van zijn leven zijn. Ook zou het dier na zijn aankomst uit Congo helemaal weggekwijnd zijn totdat Samson hem dus losliet in de zoo zelf op het grasperk.
De naam is ook een klein raadsel: in de haven is er een kraan die Grote Gust noemde en die was er zeker voor de aap. http://www.gva.be/Antwerpen/2000/artikel.asp?art={E34AB471-C427-4D87-83CE-CADEEC6F2EC1} Maar de vrouw van Aloïs Samson noemde Gusta, en dat is toch iets poëtischer. In een interview met GVA van enkele jaren geleden zei de vrouw dat die aap Samson zijn leven was, en dat zijzelf nog geeneens beschaamd zou zijn moest hij naar haar genoemd zijn. Aloïs Samson is ondertussen al jaren overleden dus van hem kunnen we het niet vernemen. http://www.gva.be/Antwerpen/2000/artikel.asp?art={076A9282-647D-4A60-A21B-556D2E6155AE}
De vergankelijkheid. Enige nostalgie werd me niet vreemd na het bekijken van deze korrelige zwart-witbeelden. Gust moet 's nachts overleden zijn aan een hartfalen. Hij was een vijfendertigtal jaar. Oud als je rekent in gorilla-jaren. Het filmpje dateerde uit begin jaren '50. In de jaren '80 was Aloïs Samson de eerste die Gust vond na zijn overlijden. Meer dan dertig jaar had hij voor die aap gezorgd. Zou hij gehuild hebben om de dood van zijn Gust? Heb je meer vriendschap van een gorilla dan van een hond of een kat? Ze worden in ieder geval ouder. En ze zijn nauwer verwant.aan ons. Ik word er zelf wat emotioneel van. Maar ook een gevoel van onbehagen overvalt mij door een perverse gedachte: jammer dat er geen beelden zijn van Aloïs Samson als hij zijn dode metgezel vindt, 's morgens in een grijze, grauwe stad zonder kleur.
Maar mijn verbeelding troost me, in mijn fantasie huilt Aloïs Samson oprecht als een klein kind. Zonder reserves, zonder camera.
Epiloog: de aap is er nog steeds. Zijn ingevroren lijk bevindt zich in de diepvries van de zoo.
Hij wil niet in zijn kot.
http://www.youtube.com/watch?v=WFN-rkZrct0