Thierry19 januari 2007 – 21:10

Recente feiten in het westen die vrijheden van moslims terugschroeven, na ze enkele tientallen jaren te hebben gedoogd, zetten mij aan het schrijven. Hierna volgt een opiniestuk waarin een zekere misnoegdheid de ondertoon uitmaakt. Ik verblijf op dit moment sinds een goed jaar in Kaduna, een Nigeriaanse deelstaat waar de sharia in zijn volledigheid wordt toegepast. Met die ervaring als bagage, neem ik een zeker recht van spreken, zij het dan mits een opzettelijk censureren van enkele nuanceringen die, achteraf gezien, op hun plaats waren geweest. Eigenlijk, omdat ik tot een praktijkdialoog wil oproepen, wil ik in wat volgt enkele ruwe vergelijkingen maken die vragen om een verdere dialoog en uitdieping van het thema.

Ik zal het dus hebben over mijn ervaring in Kaduna, in het islamitische noorden van Nigeria. Een eerste vaststelling bij mijn aankomst was, ondanks wat ik voor mijn vertrek vanuit de media meende te moeten geloven, dat er in het sharia Nigeria bijvoorbeeld niet zomaar handen worden afgehakt. Maar ik geef toe: elk voorval is er één te veel. Gelukkig zijn er mensenrechtenactivisten die opkomen voor de rechten van de mensen. En ook, wellicht heeft een klimaat van "interreligieus bestuur", voornamelijk op federaal vlak, daar veel mee te maken. Het is daarom belangrijk een voorlopige positieve ervaring over de wettelijke regeling onder moslims en christenen in Nigeria te benadrukken. Toegegeven, de pratijk staat zoals vaak nog wel al te frequent van de theorie af. De Islam in Nigeria is wel niet helemaal onbesproken (wat ik in een eeder schrijven al kon benadrukken), maar laten we toch ook even een aantal tegenargumenten geven, zij het uit loutere methodische overwegingen. Immers, wat bijvoorbeeld de doodstraf betreft, die wordt wel eens vlugger opgelegd door niet-moslims dan door moslims en ook dan nog is het vaak een zaak van moslims onderling omdat niet-moslims niet door de sharia kunnen berecht worden. Alleen, zulks bereikt niet vlug de media. Dergelijke vaststellingen kwamen mij enigzins goed uit omdat ik naar Nigeria was gekomen met de idee bij te leren over hoe "interreligieuze bestuursstructuren" op lokaal vlak kunnen functioneren en over hoe Islam zich hierin gedraagt. Immers, mijn uitgangspunt is er één van dialoog van de culturen (tegenover clash of civilisations. Het is mijn opvatting dat alleen een welgemeende dialoog oorlogen en volksoproer kan vermijden.

In Kaduna heeft men niettemin enkele jaren geleden tot twee keer toe bloedige confrontaties gekend ter aanleiding van de invoering van de sharia. Ondertussen is die storm geluwd en hoort men niet al te veel kommer over de alom gevreesde volledige toepassing van de sharia. De wonden zijn wel niet helemaal geheeld, maar de praktijk van "interreligieus bestuur" levert vooralsnog bevredigende resultaten op, alleen al omdat deze, ondanks talrijke tegenvoorbeelden, in de Islam op een eeuwenoude ervaring en gewoonte is gestoeld. In wat volgt wil ik, om het beeld van een dergelijke Islam van de dialoog en van verstandhouding op te roepen, exemplarisch twee aspecten van het dagelijkse leven aanstippen die contrasteren met de ons ondertussen gebruikelijk geworden westerse anti-sharia mentaliteit. Mag ik vooraf de gevoelige lezer waarschuwen voor mijn apologetische aanpak? Echter, ik bedoel het niet aanvallend of ideologiserend. De enkele argumenten die ik naar voren schuift, zijn slechts om ons praktisch aan het nadenken te zetten over de noodzaak aan een evenwichtige benadering in conflictmateries.

Primo. In het westen krijgen we alsmaar een negatief beeld van de Islam vooral als het op oorlog en volksopstand aankomt. Het is inderdaad wel gemakkelijk om dagelijks compromiterende voorvallen te vermelden met betrekking tot de cultuur van de Islam, ook in Nigeria. Maar, vergeet men hierbij wel eens niet dat bijvoorbeeld een goed deel van de actuele oorlogshaarden ter wereld weinig met Islam te maken hebben, doch eerder socio-economische gronden verbergen. Media heeft wat dit betreft de verantwoordelijkheid om mensen hier in het noorden, die het zuiden niet kennen, niet al te gemakkelijk te misleiden. Een ander voorbeeld mag dit duidelijk maken: na een dreigen met de uitvoering van de doodstraf op een moslimvrouw, enkele jaren geleden, die van ontucht werd beschuldigd – een case die tot herhalens toe (zij het terecht) in de westerse media werd gebracht -, heeft het sharia Nigeria echter geen nieuwe bezwarende voorvallen meer gekend. Uiteraard treedt het gerecht wel op in geval van moordzaken, althans toch wanneer de dader tot de lagere klasse van de maatschappij behoort. Anderzijds, het is voor wie in Nigeria woont wel geweten dat de doodstraf er in het strafrecht dat op niet-islamitisch model is geschoeid en in bepaalde regio’s op lokaal vlak en op federaal vlak wordt toegepast (voornamelijk in het meer christelijke en ook "heidense" zuiden), wel vaker en ook met onmiddellijke uitvoering wordt opgelegd, dit laatste vaak slechts enkele dagen na een gerechtelijke uitspraak en zonder dat beroep aantekenen mogelijk wordt. Desondanks dergelijke vergelijkbare feiten, krijgen echter goedmenende moslims (en anderen) die uit zijn op een evenwichtige berichtgeving, geen enkele kans de westerse media te bereiken.

Secondo. In de meeste moslimlanden heeft sharia altijd bestaan, ook tijdens en na de kolonisatie, zij het dan vaak in gedeeltelijke vorm onder een westers seculier staatssysteem. In dergelijke moslimlanden landen geldt deze gedeeltelijke sharia voornamelijk ondermeer voor het familierecht (inclusief erfrecht). Strafrecht valt daar vaak niet onder. Vandaar dat er (op enkele landen na) lang geen handen meer worden afgehakt. Laat mij daarom kortweg stellen dat islamitische landen, in zoverre ze sinds de laatste eeuwen een dialoog met het westen zijn aangegaan, een sharia vertonen die wel degelijk door de globale westerling als een teken van dialoog, openheid en respect kan worden aanzien (lees: een stadium van vooruitgang realiseren). Zou het derhalve, bij wijze van besluit, niet eerder correct zijn ertoe op te roepen, nu moslims op hun beurt naar het westen komen, dat ditzelfde westen enige moed opbrengt om zich meer open te stellen voor een ondertussen niet onbelangrijke groep andersgelovigen (in casu moslims) die de familierechten die ze van huis uit beoefenen wel een stuk beter beschermd willen zien. In islamlanden is trouwens zulks, zij het dan niet overal en (ik herhaal) ondanks tegenvoorbeelden, ten aanzien van andersgelovigen van oudsher mogelijk geweest. In Afrikaanse en vele andere moslimlanden bijvoorbeeld dragen christenvrouwen de klederdracht die ze, vanuit hun godsdienst, gewoon zijn te dragen zonder dat Islam of sharia tussenbeide komt. Het is mijn ervaring in Kaduna, waar christenen ook vrij in eigen drankgelegenheden alcohol nuttigen. Ook hier dreigt een vergelijking door de westerse media te worden verweerd. Tenslotte vraag ik mij daarom ook wel vaker het volgende af: wat dan toch kan de ware reden zijn waarom het westen als het op sharia aankomt nog steeds verkiest de bijl te hanteren?