Marc-Antoon30 januari 2008 – 14:05

Hoe het groeide
In 1982 koos Herman Wauters als gewetensbezwaarde voor burger- in plaats van legerdienst. "Geïnspireerd door Gandhi heb ik toen een actie ondernomen rond sociale verdediging - een verdedigingstechniek waarbij je geen gebruik maakt van geweld," vertelt hij. "Ik wou daarover samen met twee andere gewetensbezwaarden een opleiding van drie weken volgen, maar we kregen geen toestemming van de bevoegde minister, Charles-Ferdinand Nothomb. We hebben die opleiding toch gevolgd, illegaal. Daarvoor ben ik uiteindelijk veroordeeld tot drie maand voorwaardelijk," aldus Wauters.

"Die rechtzaak kwam ons eigenlijk goed uit, want dat zorgde natuurlijk voor extra publiciteit en maakte het mogelijk om onze actie veel ruimer bekend te maken dan alleen maar binnen de vredesbeweging. Maar ik ben dus wel veroordeeld," zegt hij.

En zo ontstonden de vastenweekends. "Als voorbereiding op de rechtzaak hebben we toen met vijftig mensen twee dagen gevast. Daaruit is enkele jaren later het plan gegroeid voor een jaarlijks weerkerend vastenweekend," legt Wauters uit.

Wie was eigenlijk Gandhi en waarom vind je hem nog steeds relevant?

Herman Wauters: "Gandhi is de figuur die in de twintigste eeuw het princiepe van de geweldloosheid op de sociale kaart gezet heeft. Hoe kom je op voor de onderdrukten zonder gebruik te maken van geweld? De onderdrukten, dat waren in zijn geval de Indiërs, die leefden onder de bezetting door Groot-Brittanië. Gandhi heeft een belangrijke rol gespeeld in de Indische onafhankelijkheid, maar hij en zijn medestanders hebben nooit geweld gebruikt. Het geweld kwam van de Britten."

"Ondertussen was er in Indië ook veel geweld tussen hindoes en moslims. Ook daartegen heeft Gandhi zich altijd verzet. Hij was een verzoenende figuur: hoewel hij zelf hindoe was, kwam hij op voor de moslims. Zo sterk zelfs dat hij uiteindelijk is vermoord door een fanatieke hindoe die vond dat hij teveel toegevingen deed. Bij de splitsing van Indië en Pakistan - waar hij eigenlijk tegen was maar die hij niet heeft kunnen verhinderen - stond Gandhi erop dat Indië het juiste deel van de 'schat' van de Britten zou betalen aan Pakistan. En toen er een massale volksverhuis op gang kwam van hindoe-vluchtelingen uit Pakistan, verzette hij zich tegen de praktijk dat zij onderdak zochten in leegstaande moskeeën. Dat was zeer tegen de zin van de hindoes die vroegen: waar moeten die mensen anders naartoe?"

Maar wat heeft Gandhi met vasten te maken?

Wauters: "Er waren in die periode enorme rellen, waarbij honderdduizenden mensen zijn afgeslacht. Om dat geweld te stoppen heeft Gandhi éénentwintig dagen gevast, en het is uiteindelijk gelukt. Gandhi heeft het vasten gebruikt als politiek middel."

"Maar... hij heeft nooit gevast tégen zijn tegenstanders. Hij vastte altijd naar zijn médestanders toe. Als hij vond dat zijn eigen gemeenschap zich schuldig maakte aan een bepaald onrecht, dan ging hij vasten om zijn medestanders te overtuigen van hun ongelijk. Hij vastte in de eerste plaats om de hindoes ervan te overtuigen dat het gebruik van geweld verkeerd is. Dat is het verschil met andere hongerstakers, die meestal vasten tégen een bepaald politiek systeem, of tégen een uitspraak, of om bepaalde rechten af te dwingen. Gandhi vastte eigenlijk om de geesten van de mensen te veranderen. Natuurlijk heeft niet iedereen zijn charisma. Dat wist hij heel goed: Gandhi was een tacticus, hij vastte niet zonder eerst goed na te denken over zijn strategie."

Het is dus niet aan iedereen gegeven om zijn voorbeeld te volgen?

Wauters: "Toch wel, maar je moet goed weten waartoe je zelf met je actie in staat bent. Wat is bijvoorbeeld de bedoeling van onze vastenweekends? Eerst en vooral onszelf te zuiveren en de geweldloosheid bij onszelf terug aan te scherpen: ons leeg maken en dan terug volgieten met het princiepe van de geweldloosheid. Voor sommige mensen heeft ons vasten ook een religieuze betekenis. Alle religies hebben het vasten in hun traditie opgenomen en ook Gandhi was een zeer religieus figuur. Dat is wat Gandhi zo bijzonder maakt: dat hij een combinatie heeft gezocht tussen zijn spiritualiteit en zijn actief opkomen voor de zwakkeren. Dat is waarom hij nog steeds inspireert. Ook wij zoeken tijdens onze vastenacties aansluiting bij een actueel thema waarover we ons dan uiten tegenover de buitenwereld. Zo hebben we in het verleden bijvoorbeeld een aantal brieven geschreven in het voordeel van minderheidsgroepen."

De vastenweekends ter herdenking van de moord op Mahatma Gandhi worden georganiseerd door Herman Wauters, Luc Vankrunkelsven en Stef Vermuyten.