Raja Ampat
Dos Winkel is al vijfentwintig jaar duiker en onderwaterfotograaf met vele honderden publicaties op zijn naam o.a. in National Geographic. Met zijn lezingen wil hij zijn liefde voor de zeeën en hun bewoners met zoveel mogelijk mensen delen. Hij begint in Papua Indonesia in een archipel dat Raja Ampat heet. Mensen wonen er in paalwoningen langs de azuurblauwe kust. Cocosnoten halen ze uit de bomen, de rest komt uit de zee. Het evenwicht tussen de eilandbewoners en de natuur is van een eeuwenoude eenvoud. Daarna duikt Dos Winkel het water in en toont foto's van exotische vissen in alle kleuren die zich een weg banen tussen de koralen. Zeepaardjes van amper zes milimeter groot, die nooit eerder gefotografeerd werden en dus ook nog geen naam hebben. Elke foto is het resultaat van vakmanschap, engelengeduld en communicatie met de vissen. “Vissen zijn nieuwsgierig,” zegt Dos Winkel, “ze leven en zijn gevoelig net zoals andere gewervelde dieren. Daarom is het schandalig hoe vissen worden gevangen en soms nog uren afzien voor ze sterven.”

Het is gedaan met mooie portretjes van kleurrijke vissen. Op het witte doek worden nu foto's geprojecteerd van gigantische vissersboten die hun vangst binnenhalen. De twintig miljard euro subsidies die wereldwijd aan de visindustrie wordt besteed, wordt geïnvesteerd in steeds krachtigere motoren, grotere netten en vliegtuigjes, sonar en radar om die allerlaatste tonijnen op te sporen en te vangen. Ons belastingsgeld wordt misbruikt om het voedsel van arme mensen te stelen. In die termen drukt Dos Winkel het uit. Wij in het westen kunnen leven zonder vis, want we krijgen al dertig procent te veel dierlijke proteïnen binnen, maar voor de mensen in Raja Ampat zijn die eiwitten levensnoodzakelijk. En zo komen we terug bij de eilandengroep in de Stille Oceaan waar de lezing begon. Daar heeft Dos Winkel op één jaar tijd de ganse haaienpoplulatie zien verdwijnen, omdat de Chinezen geloven dat haaievin de potentie verhoogt.

De zee in cijfers
De cijfers die Dos Winkel naar onze oren slaat zijn hallucinant. Negentig procent van de wereldpopulatie haaien is verdwenen. Alle van de zeventwintig verschillende soorten albatrossen, zijn bedreigd. Ze raken verstrikt in netten van zogenaamde longliners. Om de drie minuten sterft een dolfijn of een kleine walvis ergens ter wereld als gevolg van de visserij. Op vijftig jaar is vijfentachtig procent van alle koraalriffen verdwenen. De oorzaken zijn toerisme, opwarming van de aarde en de garnalenkweek. Slechts zestien procent van de koraalriffen is nog intact. Viervijfden van de planeet is water. In de oceanen en zeeën werden drieënzestigduizend verschillende gifstoffen teruggevonden. Vijfenzeventig procent van de commerciële visbestanden is overbevist. Eenderde van de vangst is bestemd als voer voor kweekvis en vee. Elke kilo kweekvis werd met twee tot zes kilo wilde vis gevoerd. Per jaar wordt in totaal hondervijftig miljard kilo vis gevangen. De bijvangst die als onbruikbare vis verminkt of dood terug overboord wordt gegooid, bedraagd gemiddeld eenderde van de vangst. Dat cijfer loopt op tot negentig procent in het geval van de gernalenvisserij. En tenslotte: wereldwijd ontvangt de visserijsector twintig miljard euro aan subsidies per jaar, om bovenstaande praktijken te financieren.

De fabel van de gezonde vis
Voedingsdeskundige professor De Henauw van de Gentse universiteit werd gevraagd om de invloed van vis op de gezondheid toe te lichten. Het blijkt een moeilijke kwestie waar de wetenschap zelf nog niet goed uit is. Aan de ene kant bevat vis ADH en EPA. Dat zijn omega-3 vetzuren die essentieel zijn voor ons lichaam. Maar aan de andere kant is vis de belangrijkste drager van giftige stoffen in onze voeding. Een onderzoek bij vierduizend vierhonderd Vlamingen heeft uitgeweven dat maar liefst vijftig procent van de dioxines in het lichaam van vis komt, terwijl amper twee procent van het dieet vis is. Laat wetenschappers maar discussiëren over de voor- en nadelen van vis, voor Dos Winkel is het duidelijk: als we nu niet handelen, zijn de zeeën over twintig jaar leeg. En dan houdt het op.

Dé oplossing
Laat de zee rusten en stop de industriële visserij, zodat vispopulaties zich kunnen herstellen. Hier komen de aanbevelingen grosso modo op neer. Maar waar halen we die levensnoodzakelijke omega-3-vetzuren dan vandaan? Uit algenolie. Vissen maken die omega-3-vetzuren ADH en EPA namelijk niet zelf. Ze zijn afkomstig uit eencellige planktonalgen en worden via de voedselketen doorgegeven aan andere soorten. Als het van Dos Winkel afhangt, draaien we de geldkraan dicht voor de visindustrie en investeren we die twintig miljard euro in algenprojecten. Eencellige planktonalgen zijn eenvoudig te kweken in vijvers, tanks, serres of op het platteland. En het rendement is ontzettend hoog. En voor die mensen die zich geen leven zonder vis kunnen inbeelden, biedt kweekvis gevoed met algenolie een uitweg.

Visrecepten zonder vis
De ambassadeur van de zee kreeg net geen staande ovatie voor zijn lezing. Toch was het publiek eensgezind: er moet iets gedaan worden. Er werd nog lang nagepraat en met een knipoog gingen de mensen van EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) rond met vishapjes zonder vis. Je kan niet vroeg genoeg beginnen met je voornemens in daden om te zetten.

Wat is er mis met vis ?! En visolie … en wat kunt U doen, Dos Winkel,
Uitgeverij Elmar, 2008, 240 blz., 14,95 euro (te koop in de
boekhandel vanaf eind november)

Links: www.dos-bertie-winkel.com en www.vegetarisme.be