“Lijnrecht tegen racisme”
Het vroeg veel moed om samen met zijn psycholoog zaterdag 22 november naar het Kiel te komen om er te getuigen. Dat ter gelegenheid van de jaarlijkse “Trefdag” van www.lijnrechttegenracisme.be . Deze onafhankelijke organisatie van medewerkers, chauffeurs van De Lijn brengt telkens in zaal “Nova” allochtone jongeren en personeel samen in een ontspannen sfeer. Vorig jaar met een tafeltennistornooi, dit jaar een dartswedstrijd met prachtige prijzen. Alle deelnemers kregen van “Tramelant” – een organisatie van De Lijn die rond veiligheid, ook met jongeren, werkt – een MP3 speler. Er werd lekker gegeten en ’s avonds was er een cultureel programma met veel muziek. Het Kiel is multicultureel. Bewoners van allerlei origine waren aanwezig.

Alle aandacht ging in de namiddag echter terecht naar Staf Van Mensel. Hij getuigde op een waardige manier over zijn ervaringen voor een zeventigtal belangstellenden, waarbij heel wat allochtone pubers. Dat was niet gemakkelijk. Staf, duidelijk getraumatiseerd, omringd door zijn collega’s, had het moeilijk om te praten. Toen hem vooreerst gevraagd werd wàt er gebeurde op die dag in oktober, kwam opnieuw het hele gebeuren naar boven. Hij reageerde moeizaam. Hij werd bewusteloos geslagen en naar het ziekenhuis gevoerd. Dat alles is nog niet verwerkt en het zal nog enige tijd duren vooraleer Staf terug op zijn bus te zien is.

Waarom?
Zijn grote vraag is: waarom? De daders hadden niets met Staf of zijn bus te maken. Waarom? Wanneer hij, een verdraagzaam en anti racistisch man, allochtone jongeren ziet, bekruipt hem nu angst. Op deze “Trefdag” van “Lijnrecht tegen racisme” met deze jongeren kunnen praten was een grote stap voorwaarts in de verwerking van zijn trauma. Het was ook voor alle aanwezigen een belangrijk moment om wat dieper na te denken over de oorzaken van discriminatie én de onaanvaardbare agressieve houding van sommige allochtone jongeren. De unieke man die Staf Van Mensel is, bood daartoe de kans. Die werd ook aangegrepen door de Marokkaanse jongeren, waarbij een chauffeur.

Vorig jaar stond op de “Trefdag” een bus van De Lijn voor de deur. Daar werd een rollenspel in opgevoerd. De jongeren namen de plaats in van de chauffeur en het personeel, de chauffeurs speelden de “ambtetante jong”. Voor beide groepen verhelderend. De grote vraag van Staf is: waarom? Dat is ook de vraag van de allochtone jongeren. En bij uitbreiding van àlle passagiers, jong en oud die zich soms agressief en als varkens gedragen tegen een chauffeur die er alleen voor staat. Vandalisme op het openbaar vervoer is het werk van uiteenlopende individuen en groepen. Een tram of buschauffeur is ook een sociaal werker, met mensenkennis. Hij of zij moet tevens de zware stress aankunnen die het beroep kenmerkt.

Respect en praten
Het openbaar vervoer is een rijdende doorsnede van de bevolking. Staf wil de allochtone gemeenschap niet beschuldigen. Hij stelt zich wel vragen over de opvoeding van de jongeren. Deden ze het voor de “kick”? Van uit een klein conflict kan een hele heisa ontstaan. Een chauffeur gaf het voorbeeld van een huilende baby op de bus. Toen de bestuurder de Afrikaanse moeder vroeg om hem te trachten te kalmeren, begreep ze dat verkeerd. Ze kwam naar voren bij de chauffeur om te protesteren en raakte de man aan. Die schrok en belde een ploeg controleurs. De vrouw belde haar man die nabij woonde. Resultaat: bus geblokkeerd, drie ploegen Lijn-controleurs, een woedende vrouw en man en een nog steeds krijsende baby…

Stad Van Mensel wordt gesteund door zijn collega’s en zeer veel Antwerpenaren, van welke afkomst ook, doen dat. Er moet respect bestaan, zegt Staf. Van uit alle gemeenschappen. Die is er onvoldoende. Er moet gepraat worden. Ook op bus of tram. Groet de chauffeur wanneer je opstapt, hij of zij zal dat ook doen en waarderen. Kleine dingen. Sociologen zeggen: “Het sociale weefsel herstellen, versterken, in een “ik” maatschappij”. Het menselijk contact. De Lijn start op maandag 24/11/08 een zichtbare campagne “Respect op de Lijn”.

Staf dacht de eerste dagen na zijn ziekenhuisopname dat “het wel snel zou overwaaien”. Dat hij vlug terug op zijn bus zou zitten. Het waait niet snel over. Trauma’s zijn moeilijk te verwerken en worden best niet verdrongen. Staf ging de confrontatie aan en dat was niet makkelijk. Er was veel pers aanwezig, alle TV zenders, die begrepen hoe belangrijk zijn houding is. Voor hem en zijn collega’s, voor de maatschappij waar in we leven. Hij is slachtoffer, zeker. Maar hij nam het heft in eigen handen en verwierf de bewondering van de aanwezigen. Hij mag trots zijn.

“Wie zaait…”
Waarom? De vraag bleef hangen. Ook bij allochtone jongeren die het woord namen en Staf steunden. Eén van hen is van Marokkaanse afkomst en zelf chauffeur. Het probleem zit niet bij Staf. Het probleem zit in een maatschappij die doordrongen is van agressie, angst voor “de andere”, discriminatie en racisme. Pubers waren en zijn uit de aard van het beestje “ambetante jong”. Altijd geweest. Ook op de “boerentram” in de vijftiger jaren, met een open balkon en een kaartjesknipper die de orde handhaafde. Maar nu is er meer aan de hand…

De Marokkaanse chauffeur van De Lijn Redoine Slimani : “Wie zaait, zal oogsten! Ik ken collega’s die het slechte voorbeeld geven en een discriminerend, agressief sfeertje verspreiden. Ook de chauffeurs in de grote onderneming die De Lijn is, vormen een doorsnee van de maatschappij. Waarom die jongeren een verdraagzaam collega als Staf aanvielen, weet ik niet. Wat ik wel weet is dat allochtone jongeren en ouderen dag in dag uit gediscrimineerd worden. Op school, op zoek naar werk, op de straat en de bus of tram. Zij zijn “anders” en dat laten de autochtonen voelen. Met blikken, opmerkingen, onterechte verwijten. Van uit deze dagdagelijkse agressie, groeit agressie. Het is verwerpelijk wat mijn collega aangedaan is. Ik steun hem, ben solidair met hem. Hem treft niet de minste schuld. Waarom ? Ik gaf een gedeeltelijk antwoord. Net als Staf moeten onze jongeren het juiste antwoord vinden. Zich op een verstandige manier assertief en trots leren gedragen. Het dagelijkse discriminerende geweld met fysiek geweld beantwoorden is onaanvaardbaar. Onze jongeren moeten zich organiseren. Een dag als de deze, een “Trefdag”, is een goede bijdrage. Maar onvoldoende. Er bestaat uit onwetendheid een diepe kloof tussen de allochtone Antwerpenaars en de autochtone. Op de tram of de bus leidt dat soms tot conflicten die zinloos zijn. Respect, daar gaat het om”.

Opvoeding
Wat Staf Van Mensel op een zeer bijzondere manier duidelijk maakte, is dat de racisten van het Vlaams Belang hier geen kans kregen om dit incident aan het Astridplein nogmaals te misbruiken. Het trauma dat Staf opliep is ook het trauma van een samenleving. Deze chauffeur van bus 21 maakte dat duidelijk en daarvoor zijn we hem dankbaar. Toen hem tenslotte gevraagd werd welke straf zijn agressors verdienden, reageerde hij zeer gematigd. Steek ze niet in de gevangenis, zij hij. Daar leren ze niets meer dan criminele contacten leggen. Geef hen de kans zich te herpakken, zorg voor een goede opvoeding. Voor deze reactie en zijn bijdrage aan het oplossen van agressie op en rond het openbaar vervoer kreeg hij een meer dan verdiend applaus.

Het praatprogramma “PHARA” ontvangt maandag 24/11/08 Staf Van Mensel. Hij zal er over zijn ervaringen op bus 21 praten. “PHARA” kan je volgen op “Canvas” (VRT). Begin om 23u05.