Katrien Demuynck & Marc Vandepitte08 augustus 2006 – 12:22

Enkele dagen geleden onderging Fidel Castro een ernstige heelkundige ingreep waardoor hij minstens voor enkele weken uit circulatie zal zijn. Voor het eerst in meer dan veertig jaar wordt het land - tijdelijk - niet meer geleid door el líder máximo. Het nieuws sloeg in als een bom.

Voor veel waarnemers gaat het reeds lang niet goed met de Cubaanse revolutie: er zou grote ontevredenheid zijn onder de bevolking en enkel de figuur van Fidel houdt de zaak nog bij elkaar. De afwezigheid van El Comandante zou dan ook snel leiden tot grote sociale onrust, wellicht tot een massale exodus en misschien zelfs het begin van het einde inluiden. Er wordt volop gespeculeerd over het begin van een nieuw tijdperk zonder de Castro's en zonder de communistische partij, kortom het einde van de revolutie.

Er gebeurt echter niets, behalve dan in Miami, waar enkele honderden Cubano-Amerikanen na het horen van het nieuws, stonden te dansen voor de camera's van CNN en wellicht voor de zoveelste keer tevergeefs hun koffers pakten richting Havanna. Op het eiland zelf is niets te merken en gaat het leven gewoon verder, zoals altijd. De overdracht van de bevoegdheden van Fidel Castro was geen improvisatie en lijkt goed voorbereid. Het onverwachte nieuws kwam bij de bevolking hard aan, maar de Cubanen zijn niet aangeslagen.

Het lijkt op het eerste gezicht dus allemaal 'much ado about nothing'. Maar dat is buiten de geopolitieke context gerekend. Cuba is het enige land ter wereld waarvoor een uitgewerkt vijandig plan bestaat - het zogenaamde plan Bush - voor wat er moet gebeuren als de nummer één van het land van het toneel verdwijnt. Condoleezza Rice heeft zelfs al een hoofd benoemd voor de tijdelijke overgangsregering, namelijk de VS-burger Caleb Mc Carry. De Cubaanse revolutie is populairder dan ooit in Latijns-Amerika en wordt door Washington gezien als de inspiratiebron van de linkse golf in het continent. De VS verliezen steeds meer terrein in hun achtertuin, de tijd dringt.

Hoe moet men zich zo een overgangsscenario voorstellen? Na de debacles in Irak en Afghanistan is een militaire invasie op dit moment praktisch uitgesloten, temeer omdat het Pentagon in het verleden al tot de conclusie is gekomen dat het eiland militair zo goed als onoverwinnelijk is. Het meest waarschijnlijke scenario is dat van ex-Joegoslavië: de combinatie van een militaire campagne en een oranje revolutie. In een eerste fase wordt het land compleet geïsoleerd door een militaire blokkade en is er een verwoestende bommencampagne die het normale functioneren van het staatsapparaat uitschakelt en de bevolking murw slaat. In een tweede fase volgt een georchestreerde opstand van enkele duizenden opposanten, overgebracht vanuit Miama.

N.a.v. van een reeks vliegtuig- en bootkapingen richting Miami in 2003, heeft het Witte Huis te kennen gegeven dat een ongeordende migratiestroom voortaan zou opgevat worden als een probleem van 'Nationale Veiligheid'. Dat betekent dat de Cubanen zich in zo een geval aan een militaire blokkade mogen verwachten. Dit zou Havanna op den duur geen andere keuze laten dan een militaire reactie, wat dan weer een ideaal voorwendsel zou zijn voor massale luchtbombardementen.

Als Washington er niet in slaagt om een migratiecrisis uit te lokken of te organiseren, dan kunnen andere provocaties uitgeprobeerd worden. Enkele voorbeelden. Leden van de terroristische netwerken van Miami dringen met kleine bootjes de territoriale wateren van Cuba binnen en provoceren incidenten met de kustwacht. De zaak escaleert tot er doden vallen aan de kant van Cubano-Amerikanen. Idem met kleine vliegtuigjes boven het Cubaanse luchtruim. In 1996 haalde de Cubaanse luchtmacht zo een vliegtuigje neer, wat de aanleiding was voor een verstrakking van de economische blokkade (de wet Helms-Burton). Of nog, gespecialiseerde vliegtuigen, al dan niet begeleid door straaljagers, overvliegen het eiland om de Cubaanse televisie- en radiouitzendingen te verstoren. Het anwoord van het Cubaanse leger is voorspelbaar. Men maakt zich hier niet al te veel illusies, als je al ziet tot wat twee gegijzelde soldaten in Libanon tegenwoordig aanleiding geven...

Net zoals Libanon hoeft Cuba van Europa niet veel te verwachten, integendeel. Maar het eiland kan wel rekenen op bondgenoten die de VS misschien wel op andere ideeën kunnen brengen. China bijvoorbeeld. Chinese firma’s hebben recentelijk zwaar geïnvesteerd in de ontginning van nikkel en petroleum op het eiland. Beijing zal dit niet zonder slag of stoot laten verloren gaan. En dan is er natuurlijk Venezuela, dat een zeer nauw samenwerkingsverband heeft gesloten met Cuba. Venezuela is een belangrijke olieleverancier van de VS. Chavez zal niet aarzelen om de oliekraan dicht te draaien bij een eventuele confrontatie. Dat zou zeer hard aankomen. Ten slotte de bevolking van Latijns-Amerika. Een militaire agressie van Washington zou zeker leiden tot een verdere radicalisering en mobilisatie van de volkeren ten zuiden van de Rio Grande. De laatste vazalregeringen van de VS zouden in de problemen kunnen geraken en Washington zou zijn greep op de regio helemaal kunnen verliezen en zelfs in een isolement geraken.

Het Witte Huis doet er beter aan tweemaal na te denken vooraleer het plan Bush ten uitvoer te brengen. Maar het zou niet de eerste keer zijn dat de Noord-Amerikanen zich in een avontuur storten waarvan een gunstige uitkomst allerminst verzekerd is. Of zoals Fidel het ooit zei: 'Elke grootmacht waant zich onoverwinnelijk tot het tegendeel is bewezen.'

Marc Vandepitte (auteur van ‘De gok van Fidel') en Katrien Demuynck (Voorzitster van Iniciativa Cuba Socialista) vanuit Havanna