De documentaire (2008) Full option van Vincent Bruno, volgt de automobielsector van België, naar Roemenië en Thailand. Wat is de plaats van de mens in een wereld die beheerst wordt door de jacht naar winst? Deze film toont de toenemende en onrustwekkende ontmenselijking van arbeiders in de automobielsector aan. De campagneslogan “werknemers zijn geen gereedschap” wijst heel precies de zere plekken aan. Een van de werknemers zegt in de reportage: “Werknemers mogen gebruikt worden, daar worden we voor betaald, maar niet misbruikt! We worden uitgeperst als een citroen. En het ziet ernaar uit dat onze bazen ook het laatste restje willen hebben.”

Na het bekijken van de documentaire waren de meningen tussen de panelleden verdeeld over de graad en de ernst van de problemen. Maar dát er 'a major problem' van verdelende rechtvaardigheid is, daar was iedereen het over eens. Mia De Vits stelde bij aanvang van het gesprek dat de globale economische ontwikkeling ook positieve effecten heeft, maar dat we de globalisering dringend moeten omkaderen met een mondiale wetgeving. Deze moet over de hele wereld afdwingbaar worden, want nu blijft het meestal bij vage voornemens.

Thomas Leysen repliceert hierop dat multinationale ondernemingen zoals Umicore vragende partij zijn voor meer uniforme normering, zowel voor sociale normen als voor milieunormen, want dat de nationale variaties oneerlijke concurrentie in de hand werken.

Bogdan geeft het voorbeeld van de mijnsector: daar schakelen ondernemingen over naar de informele sector om sociale en milieunormen te omzeilen. In andere sectoren worden activiteiten ondergebracht bij toeleveranciers, die eveneens moeilijker te controleren zijn. Thomas Leysen beaamt dat zijn onderneming bij de zoektocht naar cobalt in Congo inderdaad vaststelde dat de informele sector daar een grote rol speelt. Met audits probeerden ze er toch op zoek te gaan naar ethisch verantwoorde grondstoffen, maar de resultaten van de audits waren zo slecht, dat ze besloten niet meer bij deze mijnbouwbedrijfje te kopen. Dit heeft als gevolg dat de bedrijfjes nu verkopen aan Chinese industriëlen en dat er nu totaal geen controle meer is.

Mia De Vits wil het graag even over haar stokpaardje Europa hebben. Ze stelt de vraag aan mijnheer Leysen of hij voorstander is van eenvormige belastingen en van een Europees minimumloon? Hij antwoordt (zoals wel vaker tijdens dit debat) dat hij zich persoonlijk kan vinden in het principe, maar dat hij vreest dat het niet meteen haalbaar is. Mia zegt dat de droom van een sociaal Europa verder weg is dan ooit. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen per bedrijf organiseren werkt niet!

Waardig Werk?

Moderator John Vandaele wil weten wat de verschillende gesprekspartners verstaan onder de noemer 'waardig werk' een term die tien jaar geleden reeds door de IAO gebruikt werd. Bogdan ziet een aantal criteria: het moet zelfgekozen werk zijn, met een verloning die de gezinsbehoeften voldoet, met voorwaarden die voldoen aan het internationaal arbeidsrecht en met een goede sociale bescherming. Jaap Wienen vindt 'waardig werk' een containerbegrip. Er zijn kamerbrede verschillen tussen zuid en noord. Werkzekerheid, veiligheid en gezondheid, het vaste contract, het wetgevend kader en de sociale zekerheid zijn vaak totaal afwezig in ontwikkelingslanden. Mensen hebben vaak weinig keuze. Ze moeten de slechte arbeidsomstandigheden aanvaarden of honger lijden. Elk protest kan leiden tot ontslag of erger: ze worden gearresteerd en gemarteld. Ook multinationale ondernemingen zoals frisdrankgiganten hebben hier weet van, maar in plaats van hun macht te gebruiken, doen ze alsof ze hier niets mee te maken hebben.

Werknemers zijn in slechte omstandigheden vaak eerder concurrenten dan bondgenoten. Solidariteit is een mooie droom, maar wordt weinig in praktijk gebracht. Dat is geen bewijs van slechte wil, maar van bittere noodzaak. Investeerders zijn op zoek naar manieren om hun kosten te drukken en hun minst te maximaliseren. Ze spelen de werknemers tegen elkaar uit en dreigen hun investeringen te verhuizen als de werknemers het niet eens zijn met de voorwaarden. In vaktermen heet dit de 'race to the bottom', de stijd om de goedkoopste werknemer. De documentaire Full Option van Vincent Bruno gaat daarover.

De financiële crisis maakt het allemaal niet beter. Landen in het zuiden hebben met de voedselcrisis en de klimaatcrisis helemaal geen middelen meer om nu ook nog een financiële crisis te betalen. Liberalisering is alleen mogelijk als een land haar eigen keuzes kan maken en haar eigen tempo kan volgen. De visie van het IMF en de Wereldbank werkten pervers. Ontwikkelingslanden bieden tegenwoordig gelukkig meer weerstand, maar de geleden schade wordt niet vergoed, is het besluit van Bogdan Vanden Berghe.

De internationale vakbond oefent druk uit op de G20 (eind september bijeen in Pittsburg) om bij te dragen aan de economische ontwikkeling van ontwikkelingslanden. Ondanks alle beloften i.v.m. de
milleniumdoelen, zien we dat de afhankelijkheid van de arme landen met de opeenvolgende crises toeneemt i.p.v. afneemt!

Jaap Wienen waarschuwt dat de volgende crisis wel eens een ideologische crisis zou kunnen zijn, want het slechte klimaat, stijgende voedselprijzen, dalende koopkracht en toenemende werkloosheid zijn de ideale voedingsbodem voor populisme, extremisme, nationalisme en fundamentalisme.
(Dit roept bij mij schrikbeelden op zoals in het boek van Naomi Klein: Shock Doctrine of het boek 'Funding Terror' van ... n.v.d.r.)

Mogelijke oplossingen

Wat zijn dan mogelijke oplossingen en hoe gaan we die betalen? De Tobintaks zou een begin kunnen maken van een keerpunt. Globaal moeten er minder lasten gedragen worden door arbeiders en meer door kapitaalkrachtigen. De Tobintaks op financiële transacties kan de speculatie verminderen. De beurswaakhond van Londen maakt plots geen bezwaar meer, maar wil de Tobintaks niet gebruiken voor herverdelende rechtvaardigheid tussen het noorden en het zuiden, maar om de volgende financiële crisis in het noorden te betalen. Eigen aandeelhouders eerst?

Thomas Leysen is niet tegen de Tobintaks, maar hoe krijg je 127 landen mee in het bad? Daar wringt telkenmale het globale schoentje. Toch moeten we blijven proberen, want ook wij hebben op termijn geen andere keuze dan rekening te houden met de planeet en met de generaties na ons!

Wat dan?

Mia De Vits zet alles in op een strenge regulering van de markten. Dat is niet wat de aandeelhouders graag horen. Voorstellen zijn er genoeg, maar is er voldoende politieke macht en wil om te veranderen? Sarkozy en Merckel laten positieve geluiden horen. Eens zo verguisde socialistische ideeën zijn plots weer in de mode. Maar blijft het bij woorden of komen er ook daden? Dat blijft voorlopig nog een vraagteken.

Actualiteit: dreigende sluiting van Opel Antwerpen

Maar intussen voelen ook bij ons heel wat werknemers ingrijpend de huidige crises. Hoge werkdruk en werkonzekerheid zijn veel voorkomende ziekten. Bij de overname van Opel door Magna is de communicatie van Magna alles behalve geruststellend, ronduit shockerend. Bogdan zegt dat de vergelijking niet helemaal opgaat, maar dat België zich tegenover grootmacht Duitsland bevindt in de positie waar de ontwikkelingslanden gewoonlijk zitten.
Mia hekelt de liberale logica van Europa. De overcapaciteit in de automobielsector is een feit. Europa heeft wel regels voor concurrentie, maar geen wetgeving voor herstructureringen. Voorstellen om objectieve criteria doorslaggevend te maken, komen niet door het Europees parlement. De alomgeprezen Neeltje Kroes is toch niet zo heldhaftig als sommigen wel denken: “Wij zijn niet het management van het bedrijf,” verontschuldigt de voorzitster voor het controle-orgaan voor mededinging zich. De pas herkozen Europees comissievoorzitter Barosso zet ook niet veel zode aan de dek. Als er één dossier is waar hij totaal afwezig bleef, dan is het dat van de automobielsector.

Een vraag uit het publiek.

Zuidcafé gaat over het zuiden, maar het zuiden is vaak ook bij ons. Eerder was al gezegd dat de werkdruk en werkonzekerheid in Europa stijgen. In plaats van meer solidariteit, komt onze sociale zekerheid onder druk te staan. Hoewel het gemiddelde inkomen stijgt, groeit het aantal armen sneller. Er zijn meer steunaanvragen bij de OCMW's en meer mensen die beroep doen op voedselpakketten. Vooral in de steden is de situatie dramatisch. Heeft 11.11.11 hier ook aandacht voor?
Jazeker, samen met andere organisaties die zich meer op de zoegenoemde 'vierde wereld' richten. Maar het is deel van hetzelfde verhaal en dezelfde problematiek. Het feit dat armoede en werkloosheid ook dicht bij ons bed toeslaan, toont onze kwetsbaarheid en onderlinge afhankelijkheid. We kunnen die zaken niet meer afzonderlijk zien. We moeten samen een duurzaam en sociaal antwoord vinden op de destructieve mechanismen van de globalisering. Mens en milieu moeten in onze globale samenleving geherwaardeerd worden.

Info: www.11.be
De campagne Waardig Werk maakt deel uit van de internationale campagne Descent Work.