Marlies Cassier12 oktober 2009 – 15:44

“Stop de operaties!”, “Vrijheid of niets!”, zo galmt het door de boxen van de bus die aan de kop van de demonstratie rijdt. “Biji Serok Apo”, scanderen groepjes jongeren die tussen de massa lopen. Voorop lopen de moeders met foto’s van hun zonen en dochters die door het conflict tussen de PKK en het Turkse leger het leven lieten. Achter hen een lange brede sliert van mensen die de brede lanen van Diyarbakir vullen. We zijn met zo’n 5000 duizend, wellicht meer.

Veel gewone Koerden, maar ook Europese gezichten. Als we passeren aan de gebouwen van de regerende AKP wordt er over gegaan tot luid gefluit en gejoel. De politie voor het gebouw is tot op de tanden toe gewapend maar gelukkig blijft het, op het groot kabaal na, rustig. We stappen samen op in de openingsdemonstratie voor het eerste Sociaal Forum in Mesopotamia.

De komende drie dagen beloven druk te worden: tientallen gelijktijdige panels met activisten, mensen uit de wereld van de ngo’s, journalisten en intellectuelen die de discussie aan gaan over de toekomst van de regio of ‘deze geografie’, zoals ze het zelf uitdrukken. Op de site aangekomen betreedt Raffaela Baloni, lid van de Raad van het Wereld Sociaal Forum het podium. Baloni windt er geen doekjes om: “ Wij, als Wereld Sociaal Forum, hebben jullie kant gekozen. Een oplossing voor de Koerdische kwestie is geen droom, maar een keuze.” Het publiek barst in applaus los. “Een andere wereld is mogelijk!”, zo klinkt het, “Cîhaneke Din Jî Pêkan E”, in het Koerdisch.

Het is moeilijk kiezen welke panels eerst bij te wonen. De vrouwenemancipatiestrijd? Het Palestijnse vluchtelingenprobleem? Water en Energieoorlogen van de toekomst? Vrijheid van Meningsuiting in Turkije? Het wordt het laatste. “Vrijheid van expressie gaat heel vaak over de vrijheid van expressie van de Koerden”, zo legt een Handan Caglayan van de Bosphorus Universiteit uit, “Het gaat heel vaak over wat de Koerden wel en niet kunnen zeggen. Aan de andere kant van de Tigris worden wetten anders geïnterpreteerd en treden rechters verschillend op”.

“Voor wat de Koerdische kwestie aangaat bestaat er een dubbel legaal systeem en het Turkse publiek is zich daar niet van bewust. Ze denken dat die mensen deel zijn van het gewapend conflict, in plaats van aan politiek te doen”. Een andere spreker betoogt dat de vrijheid van meningsuiting ook gefnuikt wordt om dat de Koerden niet terdege hun eigen taal kunnen spreken.

Om de eigen taal goed te kunnen spreken en op dat de taal niet verloren gaat is er Koerdisch onderwijs nodig, maar ook voor het leveren van diensten is de taal belangrijk. Nu bestaat er een ‘Ministerie van Nationaal Onderwijs’, dat moet simpelweg ‘Ministerie van Onderwijs’ worden, zo wordt geopperd, want nu dient de taal nog steeds ter promotie van de nationale identiteit, ten koste van de andere gemeenschappen.

Enkele Koerdische en Turkse anarchisten hebben zich ook in een panel verenigd. De titel van het panel luidt symbolisch: “Wij eisen niets van de staat”. De deelnemers in het panel betogen hoe burgers zelf verzet kunnen plegen door de moed op te brengen om de legerdienstplicht te weigeren en daarmee te zeggen: “Ik wil geen deel van iemands oorlog zijn, en noch iemands soldaat of martelaar”.

“We moeten niets vragen aan de staat, maar we mogen ook zelf niet proberen een staat te zijn. We kunnen niet zeggen hoe je moet denken”, zo klinkt het. Tegelijk worden er wel suggesties opgeworpen van middelen tot directe actie: “Als we alle leerkrachten hier kunnen overtuigen om niet langer naar school te gaan, kunnen we in een stad als Diyarbakir de staat verlammen. Want het is door onze dagelijkse praktijken dat we de staat reproduceren”.

“De Koerden willen hun kinderen naar school sturen, maar eigenlijk zouden ze hun eigen schoolsysteem moeten organiseren.” Iemand uit het publiek merkt op: “De mensen in Diyarbakir kennen de staat in zijn meest naakte vorm, zonder Bakunin gelezen te hebben. En toch roepen we Ankara om erkenning?”

In het panel over de strijd voor mens en natuur worden de campagnes tegen het dammenproject in verschillende provincies belicht. Er liggen plannen ten uitvoer voor het bouwen van grote dammen op ondermeer de Zap-rivier aan de grens met Irak, op Munzur-rivier in Dersim/Tunceli, dammen in het Zwarte Zee gebied, in Izmir, en op de Tigris-rivier. Die laatste zal de historische stad Hasankeyf onder water zal zetten en tot de ontheemding van 50 000 inwoners leiden.

Tot dusver was de campagne om Hasankeyf te redden, waartoe 72 organisaties samenwerken, het meest succesvol. Verschillende investeerders trokken zich terug uit het eerste en tweede consortium dat werd opgezet, onder druk van een geïnformeerde publieke opinie in Groot-Britannië, Zwitserland en Duitsland. Hoewel het vast staat dat het Europees geld er niet zal komen wil de Turkse overheid doorgaan met het project. Nieuwe actie blijft dus een noodzaak, aldus de actievoerders.

De DTP-gemeentes, die mee aan de basis van de organisatie van het sociaal forum liggen, maken ook van het Forum gebruik om hun werking te promoten. Sinds 1999 heeft de (pro-Koerdische partij, nvdr) DTP en dus de Koerdische beweging haar eigen gemeentes. Het aantal gemeentes is sindsdien gegroeid van 57 tot een kleine honderd met de laatste verkiezingen van maart 2009. “Wij willen als lokale gemeentes geen spiegel zijn van de centrale overheid”, zo opperen ze. De gemeentes willen zich organiseren op een manier die toelaat dat iedereen betrokken wordt in de besluitvorming.

De gemeenteraden bestaan ondermeer uit vrouwen-, kinderen- en jongeren-assemblees, zo wordt uitgelegd. De DTP is vooral trots op de sterke vertegenwoordiging van vrouwen in de partij. Geen enkele andere partij in Turkije doet haar dat na, al begint het ook bij hen stil aan door te dringen dat er nood is aan meer vrouwelijke verkozenen. Er wordt bits gereageerd op de suggestie dat de DTP enkel ‘identiteitenpolitiek’ zou voeren. De burgemeesters argumenteren dat ze vooral goede diensten willen verlenen en willen werken aan ‘directe democratie’.

Armoede en ontwikkeling is een belangrijk thema op het MSF. Het conflict heeft immers geleid tot de gedwongen migratie van miljoenen Koerden, die van het platteland naar de steden moesten verhuizen. “47% van de bevolking in de regio leeft in armoede. Onder diegenen die gedwongen gemigreerd zijn is dat maar liefst 80%”, zo legt Tahir Dadak van Kalkinma Merkezi uit.

In de steden is het moeilijk om een job te vinden. Sommige mensen in de dorpen ondersteunen hun familieleden in de stad, met groenten en fruit die op het platteland gekweekt worden. Zo is er een solidariteit tussen de stad en het platteland. Maar de mensen die afkomstig zijn uit dorpen die volledig ontruimd werden hebben die mogelijkheid niet. Velen onder hen doen nu aan seizoensarbeid in provincies in het Westen van het land. Ze werken lange dagen, in mensonwaardige omstandigheden en hun kinderen worden beschreven als “zij die zich voeden van de vuilbakken”.

Op het Forum gaan jong en oud in gesprek over het concept van eerwraak, de politisering van justitie, burgerlijke ongehoorzaamheid, militarisme, alternatieve pers, antiracisme, de schade die de mijnen in de regio aanrichten, de Zapatista’s in Mexico en de bevrijdingsbewegingen in Latijns-Amerika en nog zoveel meer.

Zij moeten alvast niet meer overtuigd worden dat een andere wereld mogelijk is. Als de multiculturele muziekgroep Türk Kardesler het forum afsluit, dansen en zingen duizenden toeschouwers mee met de Koerdische, Armeense, Zaza en Turkse liederen. Ondanks het cynisme blijft de hoop.