Vzw Imigr’arte is de "meeting place" van verschillende Braziliaanse, Portugese en Belgische artiesten die in verschillende kunstgebieden werken zoals muziek, dans, theater, fotografie, cinema en literatuur. Sinds kort is Immigr’arte lid van de gemeenschapsraad van de Pianofabriek, een gemeenschapscentrum in Sint-Gillis, Brussel. De uitgelezen kans om hen wat beter te leren kennen. Márcia Del Francisco en Simone Krunas liggen beiden aan de basis van deze beweging.

Wat is Immigr’arte?

Márcia: Immigr’arte gaat via het artistieke op zoek naar harmonieën tussen verschillende mensen met verschillende culturen. In Brazilië zijn we daar al heel lang mee bezig. We willen dit graag overbrengen naar België.

Simone: Brazilië is heel groot, de verschillen tussen de onderscheiden streken zijn dus niet te onderschatten. In Sao Paulo komen al deze verschillen samen, het is ook een economisch knooppunt waar verschillende mensen uit uiteenlopende streken komen werken. Door de migratie leven er ook heel veel verschillende culturen. Zo speelt een muzikant van het Noorden heel anders dan een muzikant uit het Zuiden. Als deze mensen herenigd worden, maken ze prachtige muziek. Ik weet niet waarom in België de mensen de neiging hebben om alles te willen scheiden? De Braziliaanse cultuur verkiest de dingen samen te brengen. Voor ons is het zoeken naar verbindingen tussen al deze verschillen bijna vanzelfsprekend.

Márcia: Maar ik hou ook van België! Je hebt hier de mogelijkheid om concerten mee te pikken van allemaal verschillende niveaus, verschillende landen. Maar ik mis wel iets voor de mensen die hier écht wonen. Afrikaanse, Turkse en Marokkaanse mensen bijvoorbeeld. Immigr’arte wilt al deze verschillen overstijgen en alles mixen. Dan spreek ik niet enkel over migranten maar ook over minderbedeelden. We willen projecten opzetten waar mensen eindelijk het gevoel hebben dat we allemaal kunnen samenleven ondanks de verschillen, zodat iedereen zich thuis en aanvaard voelt.

Simone: De keuken is hier bijvoorbeeld een uitstekend middel voor. De smaken mengen en een lekkere soep maken!

Hoe is Immigr’arte ontstaan?

Márcia: Ik ben in de jaren 90 naar hier gekomen om muziektherapie te studeren. Toen waren er hier bijna geen Brazilianen. Na mijn studies ben ik weergekeerd naar Brazilië. Toen ik in 2003 terugkeerde naar België was ik gechoqueerd. Overal in Brussel zag ik Brazilianen, Braziliaanse restaurants, winkels... Ik voelde het, met deze gemeenschap wil ik hier werken!

Het is eigenlijk allemaal begonnen in de CBAI (Centre Bruxellois d'Action Interculturelle), waar ik als stagiair werkte. Ik was de eerste Braziliaanse in het centrum. Het was heel leuk om al de mogelijkheden van het centrum te ontdekken. Na een tijdje stelde ik echter vast dat er weinig tot niets werd georganiseerd met Portugal en Brazilië. De CBAI gaf groen licht om hier rond te werken.

Ik ben twee jaar geleden met de CBAI naar een seminarie in het Europees Parlement geweest. Het was een leuk project waar artiesten gestimuleerd werden om creatief te zijn met nieuwkomers. Ik was dus heel triest, want Brazilië mocht niet deelnemen. Dit is mij bijgebleven en wou zelf ook in deze richting verder werken. Ik ben met mijn ideeën vervolgens naar vzw Exil geweest, een vzw die met migranten werkt op therapeutisch niveau. Daar heb ik het belang ingezien dat artiesten ook op dit domein werken, met bijvoorbeeld getraumatiseerde adolescenten, die hier alleen aankomen en niets kennen.

In 2006 heb ik via internet Sérgio Neto ontmoet, een Portugese fotograaf en radiomaker. Hij heeft een heel sterke artistieke website met portretten van Portugese artiesten. Hij trekt heel mooie foto’s van muzikanten. Ik becommentarieerde zijn foto’s en complimenteerde zijn werk. Zo zijn we beginnen praten en liet hij mij veel Portugese muziek horen. Ik kende enkel de Fado, het cliché van Portugese muziek. Ik heb hem dan ook Braziliaanse muziek leren kennen om het stereotiepe beeld van Samba en carnaval te doorbreken. We wisselden zelfs rockmuziek en jazz uit. Met al mijn nieuwe ontdekkingen, ging ik naar de fnac. Hoewel het hedendaagse muziek is, heb ik niets teruggevonden.

Toen ik besefte dat deze prachtige muziek door niemand gekend was, besloot ik op onderzoek te gaan. Op dit punt is Immigr’arte ontstaan. Ik wou dat mensen dergelijke moderne hoogstaande muziek leerden kennen. Sérgio stelde voor om een samenwerking op te zetten. We zouden als eerbetoon zijn muziek programmeren, en illustreren met een tentoonstelling van zijn werk. In 2007 was Portugal voorzitter van de Europese Unie. Zij stuurden tijdens hun voorzitterschap onder meer een delegatie naar Brazilië om politieke en economische zaken te bespreken. Voor ons de ideale gelegenheid om hier iets artistiek aan toe te voegen. Ik stelde aan de Braziliaanse ambassade in Brussel ons idee voor. Zij accepteerde enkel onze expositie, het concert kon spijtig genoeg niet doorgaan in de ambassade.

Als artiesten wilden we ons verenigen en een dialoog aangaan. Communiceren met andere culturen. Ik was verwonderend wanneer ik op ‘myspace’ onze intenties expliciteerde. Op deze manier heb ik snel een netwerk ontdekt van Portugese en Braziliaanse artiesten die mijn ideeën apprecieerden. We voelden ons gesteund en dachten ‘On y va!’. Ik kreeg heel interessante voorstellen van echt goede artiesten. Het zou niet enkel blijven bij het opzetten van concerten, het ging dus ook om interculturele uitwisseling.

Hoe zijn jullie in contact gekomen met De Pianofabriek?

Márcia: Toen ik mijn ideeën voorlegde aan de CBAI, stelden zij dat de ideale plek voor mijn project De Pianofabriek was. We hebben dan telefonisch contact opgenomen met Paul Vandenberghe. In ons achterhoofd hadden we reeds de droom om stap voor stap een ruimte te creëren waar we samen met artiesten op sociaal-cultureel vlak alternatief werk zouden kunnen verrichten. Zo zouden we ateliers kunnen opzetten op vraag van sociaal geëngageerde organisaties voor gemigreerde jongeren van gelijk welke nationaliteit. Paul antwoordde bevragend en zei dat hij niet veel tijd had. Uiteindelijk kregen we een afspraak, een halfuurtje op vrijdag. We zijn uiteindelijk 2 uur gebleven! Hij reageerde dus heel enthousiast terwijl wij moeite deden om ons project zo goed mogelijk uit te leggen. Hij speelde zelf met een gelijkaardig idee en vond ons artistiek niveau ook interessant. Uit dit gesprek is het idee ontstaan om een Portugeestalig festival te organiseren. Maar eerst hebben we samen Marcia Maria geprogrammeerd in het kader van Mujeres, de interculturele concertenreeks van Paul. Marcia is een fantastische internationale zangeres uit Rio de Janeiro.

Na ons gesprek bekeek hij mij en zei ‘ Hi my sister! Hiervoor heb je wel een asbl nodig.’ Toen ik buiten wandelde heb ik meteen al mijn vrienden opgebeld om een vzw op te richten. We hebben onszelf gedurende 3 a 4 maand gemarteld. Iedereen had zijn kwaliteiten en samen hebben we mooi werk geleverd. Het was niet evident. Maar we hebben mooi werk geleverd, iedereen erkende het.

Simone: Ik ben bezig aan een fotoreeks met als thema geëmigreerde vrouwen. Volgens Paul past dit volledig in “de dag van de vrouw” die jullie op 7 maart organiseren. Maar het zal een kleine tentoonstelling worden om te beginnen. Hopelijk kunnen we dat in de toekomst verder zetten.

Márcia: Paul vindt dat we heel veel interessante ideeën hebben. Ik ben ook heel dankbaar dat ik hem ontmoet heb. Hij ondersteunt ons heel hard en moedigt ons aan. Hij heeft zelf geweldige ideeën en is ook zelf muzikant. Ik denk dat we samen echt leuke dingen kunnen maken.

Simone: Voor ons is het allemaal wat nieuw. Oorspronkelijk werkten we allemaal individueel. Beetje bij beetje hebben we een groep gevormd die steeds groter wordt. We kunnen dan ook alle hulp gebruiken. We hebben interessante ideeën, maar hoe deze toepassen? Het domein van productie is nog nieuw voor ons. Door met ervaren mensen te praten worden we wel heel goed geholpen.

Wie is Immigr’arte?

Márcia: In het begin waren we met veel mensen, allemaal uit heel verschillende streken in Brazilië. Beetje bij beetje is er een vaste kern ontstaan. Ik ben de oprichtster. Simone was er ook reeds van in het begin bij als fotografe.

Simone: Vroeger werkte ik voor een Belgisch-Braziliaanse vereniging. Deze vereniging wou in de eerste plaats de Braziliaanse cultuur overdragen aan de volgende generaties. Mijn engagement verminderde steeds meer en ik ging er dan ook steeds minder naar toe. Ik denk dat deze vereniging nu zelfs niet meer bestaat. Marcia heeft mij toen, via een gemeenschappelijke vriend, uitgenodigd om haar project voor te stellen. Ik was heel enthousiast en engageerde mij dan ook. Nu heb ik niet zo veel tijd omdat ik een intensieve opleiding volg. Immigr’arte is een kleine vereniging en iedereen werkt of studeert ook daarbuiten. Er blijft dus maar weinig tijd over om ons vrijwillig te engageren. Maar toch proberen we mooie projecten op te zetten.

Márcia: Isabel Duarte is journalist en straathoekwerkster. Zij maakt zelf ecologische, artisanale producten vervaardigd met materiaal uit het Amazonewoud. Toen zij hier in Brussel toekwam, was ze een eenzame artieste, bijna verbannen tot haar atelier. Het idee is dan ontstaan om een typisch Amerikaanse ‘tupperware’ bijeenkomst te organiseren rond haar werk. We hebben bij iemand thuis een etentje georganiseerd om haar artisanale juweeltjes te bewonderen. Hierdoor is er bij veel mensen interesse gewekt. Uiteindelijk heeft ze op verschillende locaties haar werk kunnen tentoonstellen, waaronder ook in het Europees parlement. Dat willen we doen, de mogelijkheid geven aan artiesten om hun werk te tonen en een netwerk te vormen. Regina da Silva Barbosa is dokter van opleiding, maar geraakt hier niet aan de bak. Ook zij is verzot op ecologische artisanale producten en heeft heel wat goede ideeën. Laurence Coutellier en Serge Frippiat zijn onze twee Belgische vrienden en zijn er vanaf het prille begin bij. Zij helpen ons om teksten te schrijven, te vertalen naar het Nederlands en het Frans. Zij zorgen ook voor onze website. Dan heb je ook nog Eduardo Krunas, de man van Simone die de boekhouding doet.

Tenslotte heb je nog drie belangrijke personen die omwille van administratieve omstandigheden geen lid kunnen worden van Immigr’arte. Zij maken wel volwaardig deel uit van het project. Dankzij Sérgio Neto, de Portuguese fotograaf, kunnen we een brug slaan met Portugal. Andréa Costa, een Braziliaanse vriendin en een groot muziekproducente, werkt met de beste muzikanten uit Sao Paulo. Ook David Hadjes, artistiek directeur van een groot festival in Brazilie is gek van Immigr’arte. Als ervaren organisator van sociale en culturele projecten, geeft mij veel nuttige tips.

Wat is jullie droomproject?

Márcia: Ons droomproject? Ik ben al anderhalf jaar bezig met twee concepten waaraan ik nog een tijdje wil verder werken.

Ik ben al veel mensen tegengekomen die in hun land van herkomst in een orkest speelden maar daar hier niet meer in slagen. De meesten onder hen zouden de draad hier graag weer oppikken. Het is mijn droom om deze mensen bij elkaar te brengen. Bestaande orkesten programmeren is immers heel duur. Waarom zouden we het dus zelf niet organiseren? Iedereen vond het een leuk idee dat zowel in Brazilië als in België uitvoerbaar is. Het is een praktisch idee en niet evident om iedereen samen te krijgen, maar wel een uitdaging. Bovendien is het heel interessant. Ik leer veel bij.

Een eerste idee is om een groot alternatief orkest samen te stellen en een concert te organiseren. Rekening houdende met de economische crisis, zou ik verschillende werkloze muzikanten van verschillende origine in Brussel willen bijeenbrengen. Door samen een mengelmoes van Portugese en Braziliaanse en hedendaagse en klassieke partituren te spelen, willen we de interculturele dialoog bevorderen. In november ben ik een Belgische componiste tegengekomen tijdens een ronde tafel gesprek in de Bozar. We staan dus ook zeker open voor een fusie met Belgische composities.

In deze tijden van crisis vind ik dat de artiesten naar buiten moeten komen en voor de mensen muziek moeten spelen. In Brazilië doen we dat vaak; buiten op pleintjes, parken of voetbalvelden. Mensen hoeven dus echt niet naar de Bozar te gaan. Waarom geen concert hier programmeren op de Parvis? Het project biedt zoveel mogelijkheden. We hebben daarom besloten het UI (united illimited) te noemen.

Het gaat over de confrontatie van mensen in precaire situaties die geen geld hebben om naar de Bozar te gaan. Deze mensen hebben niet altijd hulp nodig, maar wel populaire muziek. Zo spelen we in Brazilië populaire deuntjes van volkse artiesten, maar dit in orkestrale formaties voor het volk. Het is een project dat ik echt in mijn hart draag, vooral wanneer je nu in de winter al die mensen buiten op straat ziet leven.

Simone: In Sao Paulo is er een groot park waar elke zondagochtend om tien uur een orkest een gratis spektakel geeft. Het is echt van een hoog niveau en toegankelijk voor iedereen. Het brengt een massa mensen samen die normaal geen geld hebben om naar een evenwaardig concert te gaan. Muziek doet iedereen dromen. De grote muziek moet dus het grote publiek bereiken. Maar ja, daar hebben we wel meer zon dan hier, dus misschien is het moeilijk om dit concept in te beelden?

Márcia: Ik hoop dat het ons gaat lukken! Paul stelde ons enigszins gerust. Ik droom er nu al van. Een groot festival met als afsluiter het orkest. De dag dat ik deze twee projecten zal gerealiseerd hebben...enerzijds een sociaal project, met straatmuzikanten en anderzijds een artistiek project, met professionele muzikanten voor de mensen in de straat.

Jullie zijn nu lid van de gemeenschapsraad. Wat zijn jullie verwachting van dit lidmaatschap?

Márcia: Ik hou echt van De Pianofabriek! Alleen al de ruimte, er hangt iets heel speciaal. Via dit netwerk hopen we mogelijkheden te vinden om onze ideeën te realiseren. Het in gang zetten van projecten en op deze manier ervoor zorgen dat de Brazilianen ook hun weg vinden naar De Pianofabriek.

Simone: Dit is heel belangrijk want de meerderheid van de Brazilianen in Brussel wonen in Sint-Gillis. Maar iedereen woont wel apart, elk in hun eigen gemeenschap. Er zijn mensen die hier al jaren zijn, die zelfs niet eens een klein beetje Frans kunnen spreken. Dankzij de locatie van De Pianofabriek kunnen we onze gemeenschap op de been brengen. Voor ons is het verschrikkelijk als mensen niet uit hun gemeenschap geraken. Als je kiest voor een ander land is het toch normaal dat je jouw buren leert kennen?

Márcia: We hebben in De Pianofabriek al een hele boel dingen op heel korte tijd gerealiseerd. Sinds het concert van Márcia Maria en de projectie van de documentaire van Suzanne ‘Brésiliens comme moi’, die de pijnlijke waarheid toont van de ‘illegale’ Brazilianen, zijn er hier veel Brazilianen geweest, met of zonder papieren. Er zijn zelfs mensen van de ambassade over de vloer geweest. Het is ons dus al een beetje gelukt om mensen van verschillende afkomsten te mengen. In het begin waren er sommige mensen zonder papieren angstig om naar hier te komen. Ik heb ze uiteindelijk kunnen geruststellen en overtuigen om de stap te zetten. Zo durfde iemand niet deel te nemen omdat hij dacht dat hij niet over de geschikte kleding beschikte. Hij vroeg mij of ik hem een maatpak kon lenen. Ze zijn uiteindelijk toch gekomen en ze hebben er enorm van genoten.

meer info: www.myspace.com/immigrarteasbl & www.pianofabriek.be