Minister van inburgering Marino Keulen is duidelijk boos. In zijn opiniestuk van 16
december 2008 (De Morgen) reageert hij op het stuk van Dany Neudt (Kif Kif) en schrijft
“U zult uw tijd wellicht beter kunnen gebruiken dan met het lezen van een tekst vol
leugens, verdraaiingen en persoonlijke aanvallen. Tenzij u toevallig een studie aan het
maken bent van de retoriek.” Wij nemen de suggestie van minister Keulen ter harte en
bestuderen even zìjn argumentatiestijl.

Een eerste vaststelling is dat minister Keulen zelf niet vies is van wat retorische truukjes. Zo gaat hij wel heel selectief om met de door Kif Kif vertolkte kritieken. Zo rept hij met geen woord over de ruime navolging die zijn koppeling tussen Nederlands leren en het recht op een sociale woning of leefloon heeft gekregen. Is dat misschien omdat ook allerlei buitenlandse instanties, zoals de Raad van Europa, daar ondertussen snoeiharde kritiek op hebben geleverd? Hij negeert dat de verplichte inburgeringscursus voor velen betalend geworden is. Ook de meest fundamentele kritiek op de onderliggende visie van het inburgeringsbeleid laat hij liggen.

In eerste instantie gaat het om het verschil in eisen die de minister stelt aan ‘allochtonen‘(nieuwkomers en oudkomers) en ‘autochtonen’. Het gaat hier geenszins om holle retoriek. De uitspraken van Marino Keulen in de Metro en in de Morgen zijn tekenend voor de onevenwichtige toewijzing van rechten en plichten.

Als de minister spreekt over de ontvangende samenleving zijn verplichtingen namelijk taboe. Zo stelt hij onomwonden dat er geen andere weg is “dan mensen en bedrijven te stimuleren en te sensibiliseren vanuit de visie dat ook iemand met een donkere huidskleur de hoogste toegevoegde waarde kan hebben.” Bedrijven mogen volgens hem geenszins verplicht worden om een weerspiegeling te zijn van de interculturele realiteit, want verder dan sensibiliseren hoef je niet te gaan. De plichten aan de zijde van de nieuwkomers daarentegen zijn uitgebreid: ze worden verplicht zich te laten ‘inburgeren’, op straffe van een aanzienlijke geldboete. Ze moeten de universele waarden ‘aanleren’ en onderschrijven. Het is hun plicht om te zorgen voor de nodige informele circuits die leiden tot werk (‘want zo gaat dat nu eenmaal in kmo-land Vlaanderen’). En laat ze vooral niet structureel ‘samenhokken’. We geven nieuwkomers inderdaad meer kansen door ze verplicht Nederlands te leren en ze uit te leggen hoe onze samenleving in elkaar zit. Maar daarmee is de kous niet af. Keulen mag er dan wel als de kippen bij zijn om te stellen dat inburgering van twee kanten moet komen, uit zijn discours en beleid blijkt duidelijk dat autochtonen een pak minder moeten.

Over retoriek gesproken, in zijn stuk in de Morgen stelt de minister uitdrukkelijk dat nieuwkomers geen Vlaamse, maar universele waarden aangeleerd krijgen. Dan rijst natuurlijk de vraag waarom we nieuwkomers die waarden moeten aanleren, als ze toch universeel zijn. En zijn die waarden wel zo universeel? Waarom moeten Belgen en nieuwkomers van binnen de EU of de topmensen van bedrijven (die meer dan 57.000 bruto verdienen) die waarden niet verplicht aangeleerd krijgen? Misschien toch omdat de minister veronderstelt dat deze doelgroepen die waarden per definitie zouden ondersteunen, dat ze eigen zijn aan de ‘westerse cultuur’? Retoriek verhult dan misschien de realiteit, ze verandert ze daarom nog niet.

Het omschrijven van het inburgeringsbeleid en de sociale wooncode als een resoluut emancipatorisch beleid is ook niet wars van de nodige retoriek. “In elk geval is ons inburgeringsbeleid een insluitingsbeleid, waarbij we mensen emanciperen en de kansen geven om in Vlaanderen hun leven uit te bouwen”, schrijft hij. Een succesverhaal? Mocht dat het geval zijn, dan zou dat duidelijk moeten worden in de statistieken. Helaas is dat tot vandaag niet het geval. Niet alleen de armoedecijfers spreken voor zich (meer dan de helft van de mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond leeft onder de armoedegrens). Ook de situatie in het onderwijs is er allerminst rooskleuriger op geworden. De PISA-rapporten tonen al jaren dat ons onderwijs er, mede door segregatie, niet in slaagt de kwetsbare groepen in onze samenleving te emanciperen. Allochtone kinderen lopen (dikwijls) een schoolachterstand van meer dan twee jaar op in vergelijking met hun autochtone medeleerlingen. Ook de tewerkstellingcijfers spreken tegen dat we grote vooruitgang geboekt hebben. De OESO wond er weinig doekjes om: “De lagere tewerkstellingskans is nadrukkelijk aanwezig en blijft zelfs bestaan bij gelijkwaardige opleiding, positie, klasse en ouderlijke achtergrond”. België staat hierin op een bedroevende voorlaatste plaats in Europa. Het lijkt ons daarom duidelijk dat minister Keulen ofwel onvoldoende het juiste beleid heeft gevoerd, of dat hij als coördinerende minister van inburgering binnen de regering onvoldoende gewicht heeft gehad.

Samengevat kunnen we stellen dat de minister de kritiek van Kif Kif ten gronde niet weerlegt. Zijn ‘bewijzen’ als zou Vlaanderen een open, tolerante en kansenrijke regio is die in de spits van Europa zit, zijn weinig geloofwaardig. De cijfers en officiële rapporten wijzen uit dat dit louter retoriek is en weinig te maken heeft met de realiteit. Minister Keulen mag dan met zijn collega's in de regering pretenderen op tal van terreinen maatregelen genomen te hebben om uitsluiting tegen te gaan, in de feiten is hiervan weinig te merken. Het zou de minister sieren als hij een eerlijke analyse zou toelaten over zijn beleid van de laatste vijf jaar.

Onze kritiek richt zicht echter niet enkel op het beleid van Keulen. Men zou zelfs kunnen
stellen dat het beleid van Keulen symptomatisch is voor hoe rond interculturele thema’s in
Vlaanderen wordt gedacht: een beleid dat sociale en maatschappelijke problemen in eerste
instantie als ‘integratieproblemen’ van allochtonen kadert en duidt. Een beleid werkt echter
pas ‘insluitend’ wanneer ze alle burgers op dezelfde manier responsabiliseert en behandelt.

verschenen in De morgen: 2008-12-18
Sectie : Opiniemakers

De ondertekenaars:
Noel Clycq (UA), Sami Zemni(UG), Meryem Almaci(Groen!), Joachim Ben Yakoub
(Sociaal-agoog), Nadia Fadil (Socioloog) , Ico Maly (UG), Dirk Jacobs(ULB), Jan
Zienkowski (UA), Mieke Vogels (Groen!), Rachida Lamrabet (auteur), Bilal Benyaich
(politoloog), Pascal Debruyne (UG), Orhan Agirdag (UG), Pascal Verschuere (Netwerker
Interculturaliseren, Departement cultuur, jeugd, sport en media), Rachida Lamrabet
(Auteur), Pat Vanderhaeghe (cultuurbeleidscoördinator Hamme), Sarah De Mul
(KULeuven) Ludo De Brabander (vzw Vrede), Chia Longman (Universiteit Gent), Jef De
Vrij (voorzitter Internationaal Comité), Herman De Ley (Em.Prof. UGent), Charles Ducal
(dichter), Ruddy Doom (UG), Catherine Vuylsteke ( journaliste De Morgen), Mohamed
Talhaoui (Economist), Cedric De Bock (medewerker in de socio-culturele sector), Zohra
Othman (Progress Lawyers Network), Sarah Bracke (Universiteit Leuven), Bilitis Lauwers
(Zuiderpershuis), Lucas Catherine (Auteur), Leila Zohrie ( Hogeschool Gent), Fouad
Ahidar (volksvertegenwoordiger), Karim Zahidi (UG), Najib Chakouh, Raf Vandecasteele (gepensioneerd
vakbondsafgevaardigde ABVV), Taspinar Birsen ( psychologe), Lin Pauwels (lerares),
Henk De Gheldere (begeleider De Bilck Wervik), Amir Haberkorn (upjb), Peter Terryn
(Multimedia-animator Chicago vzw), Zainab El Marnissi (consulente), Rik Valcke
(leerkracht), Elke Vandeperre (coördinator vzw Motief), Remi Verwimp (coördinator
Werkplaats Theologie en Maatschappij), Ramzi Zerqane (comedian), Helena ter Ellen
(Vertaalster/onafhankelijk journaliste), Abbie Boutkabout (videoreporter), Diane
Vangeneugden (De Groene Waterman), Koenraad Bogaert (UGent), Karolien
Delaere (student ugent), Karim Boutkabout (sociaal werkveld), Gilene Khadija Kindts
(Bibliotheekassistente), Mieke Richart (medewerker minderhedensector), Joke
Vanderhaeghe (Sociaal Begeleider), Dieter Cortvriendt (socioloog), Eric Goeman
(Democratie 2000), Aleidis Devillé (Katholieke Hogeschool Kempen), Mohamed El Omari
(Divers & Actief), Maud Anne Bracke (University of Glasgow), Leen Van der Vorst
(IPSOC-Bijscholing), Karel Arnaut (UGent), Farid Zahnoun (JvI),Dirk Geldof (OCMWraadslid
Groen!), Marlies Casier (UG), An-Marie Breem, (Erasmus Hogeschool), Ivo
Engels, Stefaan Verdonck, Hielke Van Doorslaer (student Ugent), Sara Geets (Jong
Groen!), Dominique Willaert, Annelies Boelaert, Jan Buelinckx, Redig Guy, Erik Willems,
Bart Clijnen, Jan Van Pelt, Vera Turpyn, Nina Vleugels, Abdelhay Ben Abdellah , Dirk
Tuypens, Johan Van Hoorde, Bambi Ceuppens, Tom Craeynest,