De auteur Koffi Kwahulé trok naar Burundi en ging er praten met een twintigtal vrouwen die slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld. Het werd een moeizaam gesprek maar geleidelijk aan won hij hun vertrouwen. De gesprekken werden verwerkt in een theaterstuk "Les Recluses", geregisseerd door Denis Mpunga.

Les Recluses vertelt het verhaal van Kaniosha. Ze is van plan om de groep van de verstoten vrouwen te verlaten om te trouwen. De vrouwen zijn benieuwd of ze aan haar echtgenoot zal vertellen wat haar overkomen is. Een rechter die ook op de hoogte is van haar situatie chanteert haar. De kijker wordt meegesleept in de leefwereld van de vrouwen en hun verleden. Af en toe werd het theaterstuk onderbroken door videogetuigenissen van de vrouwen.

Jullie zijn afkomstig van verschillende wijken van Bujumbura hoe hebben jullie elkaar ontmoet?
"We hebben elkaar ontmoet in la 'Maison des Femmes' in Bujumbura, een opvanghuis voor vrouwen. Er was een oproep voor vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld om over hun ervaringen te vertellen voor een theaterstuk. Het project is een samenwerking tussen het Burundese Ministerie van Solidariteit, ondersteunt door het Waals en Brussels gewest."

In het stuk zijn er videogetuigenissen waar de vrouwen ook getuigen over seksueel geweld voor de oorlog
"Het seksueel geweld bestond al in de Burundese maatschappij zoals in veel andere maatschappijen maar vond haar hoogtepunt tijdens de oorlog. In Burundi zijn er wetten die verkrachtingen streng bestraffen met gevangenisstraffen van 20jaar en meer. Het probleem is dat de vrouwen tijdens de oorlog geen klacht durfden indienen."

De getuigenissen van de vrouwen zijn aangrijpend. Was het niet moeilijk om te vertellen over die afschuwelijke ervaringen en het nadien te spelen?
"Het was voor ons de eerste keer dat we praten over wat ons overkomen is. We hebben het nooit aan niemand verteld. Meestal zelfs niet aan onze echtgenoot. In het begin toen we samenkwamen konden we er niet over praten. We huilden. Al pratend en huilend hebben we ons geleidelijk ontdaan van de last. Het theaterstuk werd voor ons een soort therapie."

In veel maatschappijen is het niet gemakkelijk om te praten over seksueel geweld. Waren jullie niet bang voor eventuele consequenties?
"We hebben nooit schrik gehad voor mogelijke consequenties. We waren op een moment gekomen waar we hebben ingezien dat we dit moesten doen. Toen de regisseur voor het eerst het project voorstelde zeiden ze hem dat Burundi een heel preutse maatschappij is en dat er een groot taboe heerst op seksueel geweld. Dat is waar. Maar de regisseur hield vol. Hij zocht 20 vrouwen voor het theaterproject maar bij de inschrijvingen daagden er uiteindelijk 100 vrouwen op."

In het theaterstuk kroop één van jullie ook in de huid van een kolonel die tijdens de oorlog zelf heeft verkracht. Waarom wilden jullie ook het verhaal van de man tonen?
"Op basis van de getuigenis van de vrouwen heeft de theatermaker, Koffi Kwahulé een theaterstuk geschreven. Hij heeft er voor gekozen om er het verhaal van een man in te steken. Het is dus louter fictie. We vonden het niet moeilijk om de daderrol te spelen. Om erover te geraken is het soms goed om gelijkaardige ervaringen te zien."
les reclus
Jullie hebben ook gespeeld in Burundi. Hoe waren de reacties?
"We hadden wel schrik voor de reacties omdat het de eerste keer was dat vrouwen op scene getuigen over seksueel geweld. We waren benieuwd naar de reacties maar tot onze grote verbazing reageerde het publiek enorm positief. We werden heel warm onthaald. Het publiek had bewondering voor ons omdat we de stilte daarover doorbraken en niet langer het slachtoffer wilden blijven."

Heeft het theaterstuk in Burundi niet tot een debat geleid over seksueel geweld?
"Er is niet echt een specifiek debat uit voortgekomen. Het was ook niet de bedoeling om met het theaterstuk te sensibiliseren. Maar we merken wel dat het heeft geleid tot discussies over het thema in Bujumbura. Overal waar we gespeeld hebben in Burundi, Rwanda etc. hebben we achteraf telkens een gesprek gehad met het publiek. Het heeft dan wel tot debatten geleid en reflectie bij het publiek. Dat is ook wat we hoopten."

Heb je het gevoel dat de vrouwen er nu meer over durven praten?
"Er zijn momenteel meer verenigingen en projecten die de slachtoffers van seksueel geweld bijstaan. Onze groep vrouwen zijn rolmodellen want we zijn erin geslaagd om eruit te geraken. We zijn veranderd. En de socialer relaties die we hebben met onze omgeving zijn ook veranderd. We worden niet langer aanzien als weerloze slachtoffers. Zeker niet in Bujumbura. Op het platte land is de situatie nog anders."

Tijdens de oorlog zijn er veel wreedheden gebeurd. Het is niet evident voor zowel slachtoffers als daders om zomaar terug te keren naar hun dagelijkse routine?
"Er zijn heel veel mensen die teruggekeerd zijn met psychische problemen. Veel hebben problemen om nog op dezelfde plaats te wonen waar ze de wreedheden hebben begaan en zijn gevlucht naar elders."

Welke boodschap hebben jullie voor andere vrouwen die in een gelijkaardige situatie hebben gezeten of nog zitten?
"De vrouwen die dit ook hebben meegemaakt raden we aan om zich niet in stilte te hullen want dat leidt tot persoonlijke destructie. We moedigen hen aan om uit hun stilzwijgen te komen."