raf02 februari 2007 – 23:53

Amerikaanse militairen kwamen in januari in actie in Somalië om er islamistische milities uit de hoofdstad Mogadiciu te verjagen. De VS hebben vlakbij, in Djibouti, een basis vanwaar ze de zuidelijke toegang tot de Rode Zee bewaken. Sinds 2002 zijn daar zo'n 1500 VS-militairen gestationeerd. In Somalië voerden ze luchtbombardementen uit maar zetten ze ook grondtroepen in. Ethiopië - samen met Egypte de voornaamste begunstigde van Amerikaanse militaire steun in de regio - voerde het hoofdoffensief. Maar Ethiopische militairen die uit Somalië waren gevlucht, getuigden tegenover een krant in Eritrea dat ze in Somalië Amerikaanse tanks aan het werk hadden gezien.

De bemoeienis met Somalië valt niet uit de lucht. Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, is Afrika sinds bijna tien jaar jaar volgens zijn inzichten aan het militariseren. Sinds 1998 (onder president Clinton) met programma's om bij zijn beste Afrikaanse bondgenoten eenheden te trainen die tijdens crises in andere Afrikaanse landen tussenbeide kunnen komen. En sinds 2002 (president Bush) met een zogenaamd anti-terreur-programma, dat eerst Pan Sahel Initiative (PSI) heette en later Trans-Sahara Counterterrorism Initiative (TSCTI). Er werken intussen negen landen aan mee (Algerije, Tsjaad, Mali, Mauretanië, Marokko, Niger, Senegal, Nigeria en Tunesië - Libië zou de tiende partner worden). Het PSI kreeg een budget van $7 miljoen, voor het TSCTI wordt circa $500 miljoen uitgetrokken. Het is het Pentagon dus menens.

Efficiënter interventies

Nu brengt het Pentagon dus Afrika als één area of responsability ("zone van verantwoordelijkheid" in het Pentagon-jargon) onder het nieuwe Africa Command (Africom). Dat is midden december door Donald Rumsfeld beslist, vlak voor hij als VS-minister van Defensie werd vervangen. Africom wordt naar alle verwachting door president Bush in de week van 5 februari publiek gemaakt, wanneer Bush aan het Amerikaanse Congres de begroting voor 2008 voorlegt.

Over de reorganisatie van de Amerikaanse militaire activiteiten overal ter wereld wordt naar verluidt sinds jaren gediscussieerd. Maar een apart commando voor Afrika is sinds begin 2006 concreet geworden. Het zou de Amerikaanse interventies in Afrika efficiënter moeten maken.

Nu zijn nog drie oppercommando's elk voor een stuk van Afrika verantwoordelijk. USEucom in Stuttgart neemt het grootste stuk van het Afrikaanse continent voor zijn rekening. Eucom organiseerde bij voorbeeld de VS-interventies in Ivoorkust en Liberia. Pacific Command in Haïti volgt Zuid-Oost-Azië, de Stille en Indische Oceaan maar ook Madagaskar voor de Oost-Afrikaanse kust. Central Command voert het bevel over zo'n 250.000 VS-militairen in 25 landen, van Centraal-Azië via Irak en Afghanistan tot de Hoorn van Afrika. In Afrika vallen Egypte, Sudan, Eritrea, Ethiopië, Djibouti, Somalië en Kenia onder CentCom.

Aan het hoofd van CentCom staat generaal John Abizaid (vooral bekend van de Amerikaanse agressie-oorlog tegen Irak in 2003) en aangenomen wordt dat hij een belangrijke voorzet voor Africom deed, toen hij op 16 maart 2006 gehoord werd door de Defensie-commissie van de Amerikaaanse Senaat. CentCom en Abizaid hebben namelijk de handen meer dan vol met het gewapend verzet in Irak en met Afghanistan.

Terroristen

De VS zeggen verder ervan overtuigd te zijn dat (Noord-)Afrika een gunstige voedingsbodem en uitvalsbasis is voor terroristencellen die bij Al-Qaeda zouden aanleunen. Daarom zou de centralisatie onder Africom onontbeerlijk zijn. Die centralisatie is overigens niet totaal, want Egypte zou onder CentCom blijven ressorteren.

De meeste waarnemers zien andere motieven dan de 'war on terror' voor de oprichting van Africom. Om te beginnen kiezen de VS er sinds een aantal jaren voor om zich niet alleen meer in het Midden-Oosten met petroleum te bevoorraden. Afrika komt overduidelijk als leverancier opzetten. Nu al komt 20% van alle olie-leveringen aan de VS uit Afrika, en voornamelijk uit olielanden als Angola en Nigeria aan de Golf van Guinee. Ook Sudan komt duidelijk in aanmerking, maar daar hebben onder meer China en Maleisië inmiddels grote exploitatie-contracten afgesloten. De concurrentie met China is meteen de tweede factor die verklaart waarom Washington zich actiever met Afrika wil bemoeien, al wordt die factor in de meeste analyses niet vernoemd.

Hoe ernstig moet de strijd van de VS tegen het terrorisme genomen worden? Meer dan één waarnemer gelooft dat Washington spoken ziet of zelf fabriceert. In de Sahel zijn islamisten actief, die er de politieke regimes proberen te stabiliseren. Maar met Al Qaeda zouden ze geen uitstaans hebben.

Verzinsel

Een krasse illustratie is wat er met de Algerijnse GSPC-groep is gebeurd. De GSPC - wat staat voor Groupe Salafiste
pour la Prédication et le Combat - was volgens Washington een authentieke Al-Qaeda-cel, daarover kon geen twijfel bestaan. De GSPC had in maart 2003 in de Algerijnse Sahara een groep van 32 toeristen gekidnapt en gegijzeld. Aan het hoofd stond een zekere El Para.

Begin 2004 werd de groep een hoofd-doelwit voor de Amerikaanse anti-terreur-campagne in de Sahel. Toen kwamen naar verluidt (!) Algerijnse en Malinese troepen, met militaire steun van de VS, in actie tegen de Salafisten. Volgens Amerikaanse bronnen werden die eerst naar de Tenere-woestijn in Niger en vervolgens naar het Tibesti-gebergte in Tsjaad verdreven. Begin maart 2004 zou daar gedurende drie dagen een ware veldslag zijn uitgevochten die aan 43 GSPC-militiens het leven kostte.

Dat hele verhaal is maandenlang breed uitgesmeerd in allerlei media. Maar of er ook iets van waar is? Nee, zo antwoordde de Britse onderzoeker Jeremy Keenan in september 2006 (http://www.fpif.org/fpiftxt/3544). Keenan komt dit jaar met een boek over de hele affaire. De man heeft een halve boekenplank gepubliceerd over volkeren in de Sahara, waaronder de Touareg. Volgens hem hebben zij naar sporen van gevechten gezocht in de Tenere en de Tisbesti. Maar ze hebben niet eens een kogelhuls gevonden.

"De incidenten die dienden om de start van een nieuw front in de war on terror te verantwoorden, waren verzonnen want niet gebeurd of gefabriceerd door Amerikaanse en Algerijnse militaire inlichtingendiensten", aldus Keenan. En El Para was geen volgeling van Ossama Bin Laden maar wèl een agent van de Algerijnse binnenlandse veiligheidsdienst.

Intussen, zo schrijft Keenan nog, heeft het tweede anti-terreur-front in de Sahel wel "enorme woede, frustratie, rebellie, politieke instabiliteit en onveiligheid in de hele regio" opgewekt. Het toerisme, dat aan duizenden gezinnen een inkomen verschafte, is ingestort hetgeen "honderden jonge mannen verplicht heeft met smokkel en illegale trafieken hun geld te verdienen". Of hoe Uncle Sam welvaart brengt.