Als kleine partij kijkt PVDA+ op tegen een kiesdrempel van 5 procent. Bovendien hebben kleine partijen het sowieso niet makkelijk om in de media te geraken. Daar kunnen zelfs Groen! en Spirit van meespreken. “Het is bijzonder moeilijk om door het media-embargo heen te geraken. Het is een vicieuze cirkel. We zitten eindelijk in 'Doe de stemtest' van de VRT. Maar helaas mogen we niet deelnemen aan de tv-uitzending. Het is bijna onmogelijk om het monopolie van de gevestigde partijen te doorbreken.”

Misschien had u ook kandidaatpremier moeten zijn?

“Dat is wellicht meteen al uniek aan onze partij. Wij zijn de enige partij in de stemtest die niet direct de ambitie heeft om mee te regeren. Zoveel zelfkennis hebben we wel. Tussen nu en vijf jaar willen we de PVDA op de kaart zetten als oppositiepartij. In die periode hopen we één of twee mensen naar de kamer of het Vlaams parlement te sturen. Wij zijn er van overtuigd dat je zelfs met één of twee vertegenwoordigers een rol kan spelen. Er bestaat zo'n misvatting dat je enkel op het beleid kan wegen als je aan het beleid deelneemt. Je kan ook wegen door vanuit de oppositie een aantal punten op de agenda te zetten. Denk aan het generatiepact: aan Vlaamse kant stemde niemand tegen. Zou het niet interessant geweest zijn, mocht één parlementslid het eenheidsdenken met stevige argumenten doorbroken hebben? Er zijn een pak dossiers waar een consequent linkse stem echt verfrissend zou klinken in het parlement en vandaar uit ook in de media.”

Is dat wel realistisch? De kiesdrempel zal ook binnen vijf jaar nog overeind staan.

“Het is moeilijk. Maar het is niet onmogelijk. We hebben het nu moeilijk omdat we in een groeiproces zitten dat veel energie kost. In 2004 is de partijvernieuwing ingezet en die is nog niet helemaal afgerond. We houden dit jaar ook een congres en in tegenstelling tot de meeste andere partijen handelen we dat niet op een drafje af. Iedereen in de partij mag zijn mening geven over de teksten en amenderen.”

Maar hoe wil PVDA over de kiesdrempel geraken?

“Op lokaal vlak hebben wij een aantal methodes gevonden om onze inplanting te verzekeren. Ik denk dat de gemeenteraadsverkiezingen dat hebben aangetoond. We willen eerst enkele jaren de tijd nemen om die lokale inplanting te consolideren. We kiezen ook bewust voor zo'n gezonde basis. Kijk wat met Groen! gebeurde: de partij was voor een groot stuk afhankelijk van partijfinanciering van de overheid. Toen de partij uit het parlement verdween, kreeg ze het dan ook zeer moeilijk.”

“Wat dat betreft spiegelen we ons natuurlijk wel een beetje aan de SP in Nederland. Alleen hadden die het voordeel dat ze geen rekening moesten houden met een kiesdrempel. Jan Marijnissen is in 1994 met 1,2 % van de stemmen verkozen. Mocht dat ook in België kunnen, hadden wij nu een grote kans om in het parlement te geraken. Eenmaal Jan verkozen was, heeft hij zich kunnen profileren als de sociale oppositie van Nederland met het gekende sneeuwbaleffect tot gevolg.”

Zou het toch niet verstandiger zijn om samen te werken met andere linkse partijen? Zelfs met CAP is dat niet gelukt.

“Dat is echt bijzonder jammer dat dat niet gelukt is. Wij zijn best bereid om stappen te zetten. Zelfs een samenwerking met Groen! sluiten we niet uit. Al ligt Groen! niet zo goed bij ons doelpubliek. In het arbeidersmilieu is Groen! volgens onderzoek de minst populaire partij die kampt met een imago van middenklassepartij. We waren ook bereid om met CAP een kartel te vormen. Maar een kartel was wel een minimumoptie. Wij willen die partijvernieuwing verder zetten. Het moest een kartel zijn waar wij als PVDA konden aanwezig zijn in de campagne zodat we de goede resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen zouden kunnen verzilveren. Maar CAP liet ons weten dat het vierletterwoord PVDA absoluut niet in de naam mocht voorkomen en toen nadien ook Jef Sleeckx zich terug trok als kandidaat, zijn de gesprekken afgesprongen. Heel spijtig want nu krijg je concurrentie rond het zelfde doelpubliek. Als we ergens een kansje hebben, is het hier in Antwerpen met Dirk Van Duppen. Dan is het toch spijtig dat een andere linkse lijst stemmen wegkaapt van Dirk.”

U had het al een paar keer over partijvernieuwing. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

“Eén van de grote discussies binnen de PVDA was: welke plaats geven wij aan concrete haalbare hervormingen. Tot dan toe hadden wij eerder de neiging om grote oplossingen naar voor te schuiven en niet na te denken over kleinere problemen. Denk aan de Post: de komende jaren verdwijnen honderden postkantoren. Vroeger zouden we dan meteen geroepen hebben: 'hernationaliseer de Post'. Wij staan nog altijd achter dat principe. Er zijn voldoende argumenten om de Post als openbare dienst te beschermen. Maar in plaats van alleen maar die slogan te herhalen, zijn we nu actief in een vijftiental lokale comités die met acties en petities proberen hun postkantoor open te houden. In Herstal hebben we zo actie gevoerd tegen de sluiting van een zwembad. Er zijn geen kleine problemen. Een partij van het volk moet alle kleine problemen willen in handen pakken.”

“Op politiek vlak heeft het kiwimodel het meest veranderd binnen de partij. Uit een bevraging van de mensen hebben we ontdekt dat de prijs van geneesmiddelen een heel groot pijnpunt is. Die mensen hebben dus geen boodschap aan een partij die enkele de slogan 'nationaliseer de hele gezondheidszorg' lanceert, wel aan een concreet voorstel en een campagne samen met bewegingen als de KWB die de prijzen doet dalen. Dat is de partijvernieuwing in de praktijk.”

Dreig je soms niet wat populistisch te worden met zo'n aanpak?

“Een zeker soort populisme is niet slecht. Ter linkerzijde is er lange tijd een afkeer geweest van eenvoudige taal en concrete oplossingen. In Hoboken en Deurne haalt het VB meer dan 40 %. het klimaat wordt daar dus volledig bepaald door extreemrechts. Je kan daar mooie principes gaan verkondigen die honderden meters boven de hoofden van de mensen zweven. Maar dan had het VB daar nu de absolute meerderheid. We willen weten wat er fout loopt, oplossingen bieden en die oplossingen ook onderbouwen. Al onze eisen zijn haalbaar en onderbouwd.”

“Als populisme betekent gratis oplossingen voorstellen die niet onderbouwd zijn, dan is dat natuurlijk verwerpelijk. Zelfs professor Blommaert die een kritisch boek schreef over populisme is vrij positief over onze aanpak. De campagnes worden meer en meer apolitiek: het 'Ja' van sp.a of de lege affiches van Verhofstadt. Maar tegenover dat soort populisme moet je geen intellectueel discours plaatsen dat geen kip snapt.”

Is het ook geen vorm van populisme om te zeggen dat mensen even vroeg op pensioen mogen terwijl ze langer blijven leven? De vergrijzing dreigt onbetaalbaar te worden.

“Dat is een kwestie van politieke eerlijkheid. De ouders die nu door het generatiepact langer moeten werken, zien dat hun eigen kinderen geen job vinden. Leg eens eenvoudig uit wat daar de logica van is, vragen zij ons. Die vraag vanop het spreekgestoelte in het parlement stellen, dat is politieke eerlijkheid. Er is een generatie die heel hard en flexibel heeft gewerkt en die nu nog langer moet werken terwijl er 150.000 jonge werkzoekenden zijn die geen kans krijgen. Geef de jongeren een vaste job zodat ze kunnen bijdragen aan de sociale zekerheid en de vergrijzing is meteen betaalbaar.”

“Als er een half miljoen werkzoekenden zijn, zet dat een enorme druk op diegenen die wel werk hebben. Op hun lonen, hun arbeidsomstandigheden en hun sociale zekerheid. Dat is pervers, maar er zit wel een logica achter. Het is correct dat je moet durven zeggen dat de vergrijzing geld kost en dat de sociale zekerheid onder druk komt te staan. Maar de andere politieke partijen stellen daar enkel neoliberale oplossingen tegenover.”

Hoe wil de PVDA die jongeren dan aan het werk krijgen?

“Er moet een vervangingsplicht zijn voor mensen die op brugpensioen gaan. Iemand die het bedrijf verlaat, moet vervangen worden door een jongere.”

Denkt u dat werkgevers graag jongeren zonder enige ervaring zien komen?

“Je kan een inloopperiode inlassen zodat de oudere werknemer zijn ervaring kan doorgeven. Ik denk dat mensen die heel hun leven gewerkt hebben, fier zouden zijn dat ze hun kennis kunnen doorgeven aan een jongere.”

In bepaalde sectoren is het nu al moeilijk om werknemers te vinden.

“Er zijn een aantal knelpuntberoepen. Wij vragen ons af of de voorwaarden om daar te werken wel aantrekkelijk genoeg zijn. De verkoopsector vindt geen verkopers meer. Ga eens kijken bij de VDAB wat de voorwaarden zijn. Een activa-kaart waarmee de werkgever korting krijgt, een flexibel uurrooster en deeltijdse banen. Geef een degelijk inkomen en creëer goede arbeidsomstandigheden en dan zullen er wel werknemers te vinden zijn. Ik kan goed begrijpen dat een aantal schoolverlaters een dergelijke loopbaan niet meteen ziet zitten. Dat is trouwens de logica van het marktmechanisme. Als er weinig afnemers zijn, moeten de voorwaarden aantrekkelijker worden.”

Kan een overheid daar iets aan doen?

“Je kan wel een politiek klimaat scheppen waarin dat soort oplossingen bespreekbaar wordt. Nu hoor je enkel het neoliberale voorstel om de loonkosten te doen dalen. Meer cadeaus aan de bedrijfleiders is de enige oplossing.”

U geeft net als de vakbonden prioriteit aan vast werk. Maar is het nog wel van deze tijd, je hele leven bij dezelfde werkgever aan het werk?

“Dat is een maatschappelijk debat. Werk moet zorgen voor zekerheid in je leven. Als je werk hebt, moet je een goed inkomen hebben en de garantie dat je iets kan aanvangen met je talent en je kennis. Dat moet de norm worden. Als je de mens centraal zet, moet werk het cement worden van het leven en niet de gevarendriehoek die blijft knipperen. We zijn trouwens niet tegen jobrotatie. Als die zekerheid maar blijft.”

Veel van uw voorstellen lijken wel maar haalbaar als ze in heel Europa worden doorgevoerd.

“Kijk naar het kiwimodel. De grootste pillenproducenten zijn Amerikaanse multinationals. Als klein landje kan je daar niets tegen doen, hoor je dan. Maar de kiwi-acties hebben de prijs van 900 geneesmiddelen doen dalen. Dat is een prachtige overwinning. Als iedereen zit te wachten op een oplossing op wereldniveau zal er nooit niets veranderen. Natuurlijk moet je alles door een globale bril bekijken, maar je moet wel lokale doorbraken forceren zodat je anderen in de rest van de wereld een perspectief geeft.”

We hadden het eigenlijk over de vermogensbelasting. Als je hier raakt aan de fortuinen, zijn alle kapitaalbezitters meteen de grens over.

“Mag ik eerst eens het probleem schetsen? De laatste 25 jaar is er een ongelooflijke transfer van de inkomens uit arbeid naar de inkomens uit vermogen. Een kwarteeuw geleden was 58 % van de Belgische rijkdom in handen van de loontrekkenden. Nu is dat nog 51 %. Omgerekend is dat 25 miljard euro per jaar die minder gaat naar de loontrekkenden en meer naar de vermogenden. Op 25 jaar tijd is de rijkdom onder roomsrood en paars dus enorm verdeeld. Alleen niet in het voordeel van de werknemers. De koek is herverdeeld en de rijken krijgen een groter stuk. Met een vermogensbelasting probeer je een deel van dat stuk terug te geven aan de werknemers door een belasting van 1 procent op het deel van het vermogen boven de 500.000 euro. Dat is een sociale maatregel die veel geld voor de overheid oplevert. Tien procent van de Belgen bezit de helft van alle rijkdom van het land. De overige helft moet verdeeld worden onder 90 procent van de Belgen. Iedereen begint trouwens te beseffen dat er iets mis is aan het verhaaltje van loonmatiging terwijl de winsten en toplonen de pan uitswingen.”

“Zal iedereen gaan lopen? De vermogensbelasting in Frankrijk bewijst dat het niet zo'n vaart loopt. Er zullen altijd vermogenden zijn die de belastingsparadijzen zullen opzoeken. Dat is nu ook al zo. Kijk naar de Belgen in Monaco. De Albert Frères zullen altijd de landen opzoeken waar het goedkoper is. Op termijn moet er hoe dan ook een fiscale harmonisatie komen in Europa. Eén aanslagvoet in heel Europa zodat vermogenden niet de belastingtarieven van het ene land tegen het andere kunnen uitspelen.”

In een sociaal drama als bij Volkswagen of Opel zie je toch dat de overheid en zelfs de vakbonden zonder wapens staan?

“Is dat zo? Opel heeft het bedrijfsterrein in Antwerpen bijna gratis gekregen. Er zijn spoorwegen aangelegd. De gemeenschap doet enorme investeringen om die bedrijven gunstig te stemmen. Opel kreeg 100 miljoen euro cadeau. Voor de komende periode is nog eens 70 miljoen euro beloofd. Dat geld is nog niet uitgegeven. Alvorens nieuwe cadeaus te geven, moet Opel eerst garanties voor de tewerkstelling geven, vinden wij. Toen GM een fabriek in Portugal wou sluiten, heeft de Portugese regering gedreigd met de terugbetaling van de overheidsinvesteringen. Eén van de topmannen van Ford zei in een krant dat België één van de makkelijkste landen is om een bedrijf te sluiten. Dat speelt zeker mee in de beslissing om in Antwerpen te herstructureren. We moeten dat dus dringend aanpakken. Het stoot mij tegen de borst dat Kathleen Van Brempt haar onmacht uitschreeuwt op één mei. Ze geeft gewoon het signaal aan de aandeelhouders van General Motors dat ze niet bang moeten zijn van de Belgische regering.”

In het verkiezingsprogramma van PVDA wordt veel aandacht besteed aan het milieu. Zijn jullie ook wakker geschud door Al Gore?

“Dat er een groot ecologisch probleem is, beseffen wij ook. Op lokaal vlak zijn we al dertig jaar bezig met die problematiek: rond de loodvergiftiging van de zinkfabriek in Hoboken of rond het gifstort in Zelzate. Alleen hebben we in de jaren '70 nagelaten om ons daar rond te profileren. Dat heeft Groen! toen wel heel goed en consequent gedaan.

We zien wel een tegenstelling met de eisen van de milieubeweging. Zij willen brandstof en energie duurder maken. Jullie willen energie juist goedkoper maken.

“Bouw het openbaar vervoer uit. Maak het echt toegankelijk. Hoe geraak je op je werk? Een eenvoudige vraag maar wel van levensbelang voor die mensen die moeten meedraaien in een 24-ureneconomie. Probeer maar eens op een verafgelegen industrieterrein in Heist-op-den-Berg te geraken om 6 uur 's morgens. Het klopt niet dat mensen enkel de auto nemen uit gemakzucht. In de eerste plaats is er een probleem van verbindingen. Wie straf je als je de prijs van benzine verhoogt en tegelijk geen alternatief biedt met het openbaar vervoer?”

Er zal toch een mentaliteitswijziging moeten komen?

“Alles duurder maken, is een elitaire oplossing. Naast de grote vervuilers uit de industrie zullen ook de gezinnen hun steentje moeten bijdragen, maar dan wel via een collectieve aanpak en dus niet door energie duurder te maken wat de zwakste gezinnen straft. Voor ons is electriciteit een levensnoodzakelijk goed dat dus niet moet belast worden als kaviaar en champagne.”

Maar hoe wil u de mentaliteit dan wijzigen?

“De meerderheid van de gezinnen wil best investeren in een milieuvriendelijk huis. Alleen kost dat handenvol geld. Je kan dat oplossen door stimulansen te geven of door het derdebetalersysteem, niet door alles duurder te maken. In het derdebetalersysteem worden de investeringen op energiebesparing betaald door de energieleverancier of de netbeheerder; de afbetaling geschiedt via de energierekening zonder intresten. Daarbij mag de totale factuur niet hoger worden. Als de investering is afbetaald, zal de energiefactuur voor het gezin lagere zijn omwille van de energiebesparing. Dat systeem heeft ook niet gewerkt met de vuilzakken. Wie nu in Antwerpen rondloopt ziet dat die dure zakken een sociaal probleem geworden zijn. Er wordt massaal gesluikstort.”

Het Vlaams Belang domineert voor het eerst sinds jaren niet de campagne. Tevreden?

“Ik ben vooral blij dat het in deze campagne eindelijk nog eens over thema's gaat die niet de typische VB-thema's zijn. De vakbonden hebben daar een rol in gespeeld. Op 1 mei heeft het ABVV de graaitaks op de agenda gezet en daarmee gezegd: 'er loopt geen kloof tussen het noorden en het zuiden van het land, wel tussen de werknemers en de vermogenbezitters'. Alleen spijtig dat sp.a de kans niet grijpt om daar het debat te laten over gaan. Vande Lanotte voerde het voorstel van de graaitaks meteen af en begon terug over de splitsing van de werkgelegenheid. Over een typisch VB-thema dus.”

Volgens politicoloog Carl Devos is de sp.a te pakken op haar linkerflank. U hebt dat blijkbaar goed begrepen.

“(lacht) Wij pakken niet om te pakken. Kijk naar Deurne, Hoboken en Zelzate. In Hoboken werken wij perfect samen met de lokale mensen van de sp.a. De communicatiegoeroes van het stadhuis kijken dat zelfs met lede ogen aan. In Deurne voeren we samen met sp.a actie voor het behoud van het postkantoor. Heel veel van hun principes waar ze ooit voor hebben gevochten, willen wij ook verdedigen.”

Begrijpt u niet dat de vakbonden en andere sociale bewegingen makkelijker hun punten kunnen realiseren via een grote partij dan een partij die nog haar eerste zetel moet behalen?

“Wij begrijpen dat vakbonden contact zoeken met beleidspartijen om een aantal voorstellen in een wet te gieten. Dat is logisch. Maar volgens mij moet het ook mogelijk zijn om een aantal eisen waar de beleidspartijen geen oor naar hebben samen met de partijen in de oppositie toch nog op de agenda te krijgen. Eén Dirk Van Duppen in het parlement kan meer doen dan een 26e VLD’er, een 24e PS’er of een 22e CD&V’er. Wij willen de komende jaren de sociale oppositiepartij van dit land worden.”

Het kiwimodel vonden we wel terug in verschillende memoranda. Content?

“Natuurlijk zijn we daar content over. Niet alleen omdat wij dat op de agenda hebben gezet, maar vooral omdat het iets betekent voor de werkende mensen. Anderhalf miljoen mensen in dit land heeft het moeilijk om de rekening van de gezondheidszorgen te betalen. Dat is een hoog cijfer in een rijk land. Het kiwimodel helpt daar iets aan te doen. Het geeft perspectief aan de mensen en dat is precies wat we de komende jaren willen doen.”



Lees ook:
Geert Lambert
Vera Dua