Marlies Casier06 juni 2007 – 09:36

Pijnpunten in het woonbeleid (http://www.tienstiens.org/node/2639)

Pascal De Decker opende de avond met een beknopt overzicht van de fundamentele pijnpunten in het woonbeleid. In Vlaanderen zijn er maar liefst 225.467 woningen die in een slechte tot zeer slechte staat zijn. Eigenaars dragen gemiddeld 21% van hun inkomen af aan het afbetalen van hun woning, bij sociale huurders gaat 22,3% naar de huur, maar op de private huurmarkt is dat gemiddeld 29,5% van het inkomen. Uit het debat bleek dat de huurprijzen voor de leefloners nog nijpender zijn, want zij dragen soms bijna de helfst van hun inkomen af aan huur. Mensen die in een situatie van woonarmoede zitten wonen slecht, duur en in onzekere condities. Het gaat in deze gevallen bijna altijd om mensen met een lage opleiding en een laag inkomen. Verder speelt gezinssamenstelling een rol: veel éénoudergezinnen lijden aan woonarmoede en speelt de leeftijd een rol: bejaarden zijn vaker woonarm. De herkomst van mensen is eveneens een bepalende factor om tot de groep van ‘woonarmen’ te behoren. Er loopt met andere woorden een grote breuklijn tussen de gezinnen met twee verdieners en de gezinnen waarin slechts één inkomen beschikbaar is. Deze conclusie werd bevestigd in het opiniestuk van Minister Keulen: het beste huisvestingsbeleid is het voorzien in jobs. Ware het niet dat er een grote minderheid in de samenleving is voor wie nu net het vinden of uitvoeren van een job moeilijk of zelfs onmogelijk is. Of wiens slechte positie op de arbeidsmarkt zich reflecteert in een slechte positie op de woonmarkt. Vanuit de zaal werden we herinnerd aan de ex-gedetineerden, mensen met gezondheidsproblemen, vreemde origine, mensen zonder papieren, mensen die aan de verhuurder géén loonfiche kunnen voorleggen, de oudere niet-actieve bevolking,... Het panel en de zaal werden via de filmpjes van Victoria Deluxe in de woonproblematiek van enkele van deze mensen binnengezogen.

Kopers profiteren, huurders worden vergeten

Geconfronteerd met deze harde werkelijkheid lijkt een ander huisvestingsbeleid gepast, want met het oude en het huidige zit duidelijk iets fout. De Decker legde uit dat het overheidsbeleid in de afgelopen tachtig jaar steeds de kaart van eigendomsverwerving trok. En nog steeds. Haast alle maatregelen vanuit de overheid zijn er op gericht om het mensen mogelijk te maken om een eigendom te verwerven. 75% van de Belgen is dan ook eigenaar. Tot hier géén probleem, zo leek het. Een eigendom vormt nog altijd een mooie verzekering voor het pensioen, voor sommigen toch, voor de huurders zijn de maatregelen ten voordele van de eigendomsverwerving alleen maar nefast. Fiscale voordelen voor kopers en sociale leningen resorteren immers een omgekeerd effect: terwijl ze in theorie de woningen goedkoper zouden moeten maken, leiden ze net tot een stijging van de verkoopprijs van huizen op de woonmarkt. Bovendien zorgt het beleid dat éénzijdig op kopers gericht is dat er een groot tekort bestaat aan sociale huurwoningen. Niet iedereen is immers in staat tot het kopen van een woning, als we even terug denken aan de situatie van de éénverdieners. Op de private huurmarkt is de overheid dan weer bijna volledig afwezig. Er is geen plafond, waardoor verhuurders te veel geld kunnen vragen voor huizen en appartementen van een slechte kwaliteit. Last but not least werd en wordt er nog steeds veel teweinig op een structurele manier aan vernieuwing van het bestaande woonbestand gewerkt. Zoals de middelen nu worden in gezet lijkt het erop dat ze naar de verkeerde mensen gaan: 40% van de middelen gaat naar de 20% hoogste inkomens, terwijl slechts 10% naar de 20% laagste inkomens gaat. Als gevolg van de huidige middelenverdeling zitten we met een tekort van maar liefst 155.000 sociale huurwoningen. Als er wordt voortgegaan aan het huidige tempo, dan zullen de huidige wachtlijsten voor een sociale woning pas over vijftig jaar afgelost zijn. Dit moest volgens De Decker en de organisatoren van het debat een belletje doen rinkelen bij de politici aan tafel.

Gebrek aan politieke moed?

Van Open-VLD moeten we alvast geen structurele veranderingen verwachten voor de komende legislatuur. Luc Willems verdedigt het gevoerde woonbeleid dat gaat voor eigendomsverwerving, al geeft hij toe dat er wel wat meer sociale woningen mogen komen. Cathy Berx beaamt dat het uniek is in België dat er zoveel mensen eigenaar zijn van een woning. Voor de huursector en de sociale sector moet echter wel een tandje bijgestoken worden en daartoe ziet Berx vooral heil in het uitbreiden en aanmoedigen van de sociale verhuurkantoren (kantoren die op de private huurmarkt woningen zoeken en aan een plafond van 400 euro verhuren aan mensen met beperkte middelen). Het extreme Mattheuseffect moet wel afgeremd worden, maar het stimuleren van kopen blijft primair. Vera Dua vindt dat het idee van eigendomsverwerving teveel uitgaat van de evidentie dat alle mensen zich een eigendom kunnen permitteren. Fiscale aftrek is bovendien niet interessant voor die klasse van mensen met een laag inkomen, want zij zijn vaak vrijgesteld van belastingen. Groen! wil meer middelen voor huurders en pleit voor huurtoelages. Van der Maelen is kort en duidelijk: de reden waarom de fiscaliteit gericht is op koopwoningen is dat ‘de Vlamingen het zo willen’. Van der Maelen wil de partij nog zien die sleutelt aan de fiscaliteit in verband met eigendomsverwerving. Je kan er volgens hem geen of-of verhaal van maken, het zal een en-en verhaal moeten zijn. Het lijkt alsof alle politici rond de tafel het eens zijn: de huidige politieke lijn van eigendomsverwerving kan niet worden volledig worden gewijzigd of met de woorden van Dua: ‘we moeten de lagere inkomens steunen, maar de fiscale voordelen afschaffen zou politieke zelfmoord betekenen!’. Tot zover dus de politieke moed van de aanwezige politieke partijen.

Plafoneren van de huurprijs, sociale verhuurkantoren, of toch maar inzetten op eigendom?

Huurtoelages lijken een goede zaak, ware het niet dat het ook in de praktijk kan betekenen dat het voordeel in de zak van de verhuurder verdwijnt, die, bij afwezigheid van een huurplafonds, zijn huurprijs in deze gevallen kan optrekken. Dua is voor het stellen van kwaliteitseisen aan de verhuurders en het instellen van een huurplafond. Bovendien zou het woonbeleid volgens haar beter kunnen gevoerd worden wanneer de huurwetgeving geregionaliseerd zou worden. Van der Maelen is ook voor de regionalisering en herinnert eraan dat, toen SP.a en PS op federaal niveau wilden ingrijpen door prijsregulatie afgeblokt werden door de VLD en CD&V. Willems stelt dat VLD nog steeds voorstander is voor een vrije huurprijs want anders rendeert verhuren niet langer. Hij vindt ook dat de huurders beter, in plaats van huur te betalen een lening zouden af betalen. Het lijkt alsof de ganse analyse van Pascal De Decker aan de heer Willems voorbij gegaan is, want hij blijft er van uit gaan dat iedereen (met een beetje goede wil!?) een huis kan kopen. Mensen met een laag inkomen kunnen echter nog niet eens een lening krijgen. Berx stelt haar hoop op de sociale verhuurkantoren, maar deze zijn volgens De Decker beperkt en ze vinden onvoldoende verhuurders die solidariteit voorrang geven op rendement.

Meer sociale woningen, maar hoe?

Alle politici rond de tafel zijn het eens dat er een tekort is aan sociale woningen. Is er dan geen politieke wil om van sociale woningen een prioriteit te maken, wierp de moderator het panel toe. Berx vindt dat er moet gerenoveerd en gebouwd worden. Dua stelt dat er bij de Vlaamse regering het geld zit om hier iets aan te doen. Maar het zal nooit genoeg zijn. Vandaar dat het ook nodig is om in te grijpen op de private huurmarkt. Van der Maelen denkt dat er tegen 2015 een grote weg zal afgelegd zijn, door de maatregelen die door SP.a worden genomen. Groen!, SP.a en CD&V zijn het erover eens dat idealiter alle gemeentes verplicht zouden moeten worden om sociale woningen te bouwen. Laat Sint-Martens-Latem maar investeren in sociale woningen! De Decker merkte nuchter op dat de huidige Vlaamse Regering wel zo voorzichtig geweest is om geen cijfers meer op te nemen in haar regeerakkoord, opdat ze in de toekomst niet zou kunnen worden afgestraft op de gebrekkige realisatie van sociale woningen.

Wat onbesproken bleef...

Een aantal zaken bleven te weinig besproken in het debat: denken we maar aan de grote gebrek aan kwaliteitsvolle woningen in een stad zoals Gent of Brussel. Een sociaal woonbeleid gaat met andere woorden niet enkel over de kwantiteit van het aantal bijkomende sociale woningen, maar ook over de verbetering van het bestaande woonpatrimonium dat bijvoorbeeld in de 19de eeuwse gordel ernstige kwalitatieve gebreken vertoont. De stadsvernieuwingsprojecten van de afgelopen jaren slagen er niet in om deze ‘secundaire huurmarkt’ fundamenteel te verbeteren: het aantal renovaties en het aantal sociale woningen dat wordt gerealiseerd binnen zo’n projecten blijft vrij beperkt en de heropwaardering van buurten leidt ertoe dat deze buurten nieuwe tweeverdieners gezinnen aan trekken, waardoor de éénverdieners die in een situatie van woonarmoede verkeren, door de prijsstijgingen uit de buurt verdrongen worden.

VERSLAGGEEFSTER VAN DIENST: MARLIES CASIER, TIENSTIENS

Verdere informatie over deze actie op:
http://www.tienstiens.org/node/2595