Mathias Bienstman11 juni 2007 – 13:56

Dat grootbanken het geld van de klanten soms controversieel investeren is stilaan bekend. Zembla bekeek vier banken in Nederland: ING, ABNAmro, Fortis en Rabobank. Uit het onderzoek blijkt dat allen geld beleggen in ondernemingen die controversiële wapens produceren, ernstige milieuschade veroorzaken of de mensenrechten schenden. In de documentaire komen bekende voorbeelden van omstreden multinationals aan bod. Zo krijg je een meisje van elf jaar te zien dat onderbroeken knipt voor de Amerikaanse supermarktketen Wal-Mart. Ze getuigt dat ze regelmatig wordt uitgesnauwd en geslagen. Even uitblazen of naar het toilet gaan tijdens de lange werkdagen zit er niet in. Verschillende rapporten documenteren al jarenlang gelijkaardige misbruiken bij Wal-Mart en haar toeleveranciers. Toch blijven de grootbanken in de distributieketen investeren. Op het vlak van milieu zijn ze ook bij wraakroepende praktijken betrokken. Het mijnbouwbedrijf Freeport McMoran is één van de weinigen ter wereld die mijnbouwafval nog rechtstreeks in een rivier dumpt. In een rivierenstelsel in Papoea Nieuw Guinea stort ze dagelijks 230.000 ton vervuild slib. Freeport wil nog tot in 2041 op die cynische maar goedkope manier haar afval kwijt geraken. Op de lokale inheemse bevolking die van de rivier leeft, werd meermaals het leger afgestuurd.

De documentairemakers belichten niet enkel de investeringsbeslissingen van de financiële instellingen. Ze zijn ook geïnteresseerd in de houding van NGO’s, of met een Nederlandse term ‘organisaties voor goede doelen’. Zembla traceert het geld van enkele van de rijkste goede doelen organisaties. De resultaten zijn op zijn minst verassend. Een organisatie tegen kanker belegt ongewild in tabaksfabrikanten, een milieuorganisatie is via haar bank betrokken bij grootschalige oliewinning of de dierenbescherming heeft investeringen in de dictatuur Birma lopen. Aan de telefoon antwoorden de meeste NGO’s dat ze van bank willen veranderen, als hun financiële instelling geen garanties kan geven dat ze die omstreden investeringen stopzet. In Nederland hebben de NGO’s en bewuste klanten de keuze tussen twee duurzame banken: ASN en Triodos. Hier in België is enkel die laatste actief.

In de documentaire komt ook de organisatie Netwerk Vlaanderen aan bod. Onder andere met beelden uit het opgezet spel van de ACE bank in Brussel. Met deze fictieve bank confronteerde Netwerk spaarders en beleggers met investeringen in ondernemingen zoals Wal-Mart en Freeport. Bedrijfspraktijken zoals kinderarbeid of milieuvervuiling werden door de ACE bank vergoelijkt en met een ‘glad beleggerspraatje’ verkocht. Klanten van de ACE bank ontdekten in het ‘onzichtbaar theater’ de tegenstrijdigheden in hun eigen houding tegenover investeringsbeslissingen.

De documentaire ‘Bankgeheimen’ is te zien op de site van Zembla, net zoals een eerder uitgezonden documentaire over dezelfde problematiek: ‘Het clusterbom gevoel’.