Op de vraag wat democratie precies is, heeft de gemiddelde tiener een vastomlijnd antwoord: inspraak krijgen, algemeen enkelvoudig stemrecht, invloed kunnen uitoefenen (inspraak), scheiding der machten en gewaarborgde burgerlijke vrijheden als persvrijheid en vrije meningsuiting. “Algemene kennis dus,” bromt een jongen voor me. Op mijn vraag op dit nut heeft en zal helpen op de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober, kijkt zijn buurvrouw bedenkelijk. “Ik denk het wel,” zegt ze uiteindelijk, “het is goed om te weten hoe politiek werkt. Misschien zien mensen nu in dat het allemaal niet zo eenvoudig is.”

Vrije meningsuiting
Dat het niet zo simpel is, bleek algauw toen de cartoonrellen ter sprake kwamen. “De grenzen van vrije meningsuiting zijn niet onbeperkt,” geeft theatermaker Chokri Ben Chikha toe. Zelf heeft Ben Chikha onder druk gestaan met de controversiële affiche van Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen. “Als kunstenaar heb je in een maatschappij twee keuzes, ofwel speel je in op een bepaald stigmatiserend beeld en versterk je dat ofwel probeer je de verschillende gemeenschappen dichter bij elkaar te brengen.” Ben Chikha ziet dan ook grote verschillen tussen zijn affiche en de mohammedcartoons. “Ik wou autobiografische elementen samenbrengen, uitbeelden waar het stuk over ging, over mijn opvoeding die zowel katholiek als islamitisch was.”

“Het valt allemaal [de affiche van Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen en de mohammedcartoons, nvdr] onder de vrije meningsuiting, maar er zijn grote verschillen in het gebruik ervan.” Dat idee leek de 'klas' te volgen. “Als het bedoeld is om te kwetsen, moet het verboden worden,” vond een student, die daarna op applaus uit de zaal kon rekenen. Dat is dan ook een punt van onenigheid in een democratie. Want is het wel democratisch om de vrije meningsuiting aan banden te leggen om te voorkomen dat bepaalde bevolkingsgroepen gekwetst kunnen worden? Chikra Ben Chikha vatte dat nog het beste samen. “Mag een kunstenaar stigmatiserend werken? Ja. De vraag is alleen of dat wel zo verstandig is.”

Politieke besluitvorming
In de namiddagles schetste Jef Tavernier (Groen!) dan weer een somber beeld van de politieke besluitvorming. “Het cruciale moment zijn de verkiezingen. Een momentopname, maar wel een met gevolgen voor vier of zes jaar, want daar worden de machtsverhoudingen bepaald.” Toch is er ook een lichtpuntje, volgens Tavernier: “Je hebt het nooit voor het zeggen, maar je kan wel een bepaalde invloed uitoefenen als je het goede moment kiest en bondgenoten hebt.” Siegfried Bracke, journalist bij de openbare omroep, vindt dat het probleem ergens anders ligt. “Het meest dodelijk dat er in een democratie is, is wat er nu op het Vlaamse niveau speelt. Daar hebben we nauwelijks een democratische oppositie.”

Over de rol van de media, was Bracke kort. “Wij maken de politici niet, zij maken zichzelf. Het is ons niet om macht te doen. Alles gaat sneller, ook ons medium. Dus is het logisch dat we mensen [politici] vragen die het kunnen zeggen in 16 seconden.” Toch geeft hij toe dat er zaken zijn die in een democratie eigenlijk niet kunnen. “Er zijn op de VRT zelfs programma's hervormd zodat er minder politiek debat is, waardoor we het Vlaams Belang minder lang het woord moeten geven. Dat zou in een democratie niet mogen.”

Al bij al is het beeld dat van onze democratie geschetst wordt, een vrij somber beeld. Toch lijkt iedereen het er over eens te zijn dat er geen beter alternatief is. Om met de woorden van Siegfried Bracke te eindigen: “De democratie is er misschien niet goed aan toe, maar iedereen heeft wel één stem.”