Ronald Clercx09 november 2005 – 13:45

Tegenwoordig is het bijna incorrect het kapitalisme in vraag te stellen, op straffe van uitgescholden te worden als 'communist'.

Het is een fenomeen die reeds zijn voorgang kende in de U.S.A. waarin critici van het vrije markt denken zelfs gerechtelijk vervolgd werden op basis van 'niet-Amerikaans' gedrag.

Begrippen als 'flexibiliteit', 'dynamisme', 'concurrentie', 'te hoge loonlast', 'te veel belastingen', maken deel uit van het dagelijks discours.
Elke burger krijgt deze termen op zijn minst toch wel één keer te horen via de traditionele spreekpersonen, inclusief de socialisten.

Vakbonden die de werkdruk en massale ontslagen aanklagen en sporadisch tot actie overgaan, binden meestal al vrij snel in, want de leden werknemers zijn (terecht) bang dat stakingen tot nog meer ontslagen kunnen leiden: in een globale economie is er immers niets die verhinderd dat wanneer werkgever A die voldoende kapitaalkrachtig is zijn vestiging verhuist naar een andere locatie waar er doorgaans minder arbeids- en sociale wetgeving is. Immers, werkgevers B en C zijn al voltrokken en snijden werkgever A de loef af op de productiekosten.

Laat het nu net topeconomici zijn, waarvan vier geïnterviewd door 'Le Vif/L'Express' (het zusterblad van De Knack) die in de editie van 2 november 2005, zelf hun pessimisme uitdrukken over de toekomst van het kapitalisme.

Het betreft Jean Luc Gréau (topman bij Caisse des dépôts), Jean Peyrelevade (ex-baas van Crédit Lyonnais) en Elie Cohen (ex-bestuurder van Franche Telecom) en Patrick Artus (auteur van 'Le capitalisme est en train de s'autodétruire').

Samengevat is de analyse dat het korte termijndenken en het blind winstbejag van investeerders bedrijven verhinderd om voldoende te investeren in onderzoek, ontwikkeling en infrastructuur. Enigszins verrassend en zo u wilt vernieuwend, is het feit dat het nu voor één keer niet de vakbonden, federale regeringen of werknemers zijn die met de vinger gewezen worden. Nee, de beschuldiging gaat ondubbelzinnig richting eigen rangen: grootkapitaal op aandelenbeurzen trekt zich doorgaans niets aan van de sociale implicaties gekoppeld aan speculaties.

Ongeacht, het reeds verzamelde megakapitaal: waarom beleggen in een onderneming met een kleinere winstmarge (en dividend op aandelen) als een investering in onderneming B net iets meer belooft? Als morgen de zaken omgekeerd zijn verhuist het megakapitaal zijn gok op de winnaar van de wedren. Over de manier waarop die winst tot stand komt, zullen we het natuurlijk maar niet hebben: dat kan bij wijlen nogal genant zijn: al die kinderarbeid en ellende en zo in die lage loonlanden.

Jonathan Porritt (adviseur Tony Blair, een liberaal in Labor vel) stelt in 'The Independent' dat het huidige kapitalisme gebaseerd is 'op de versnelde vernietiging van het natuurlijke kapitaal en op het vergroten van de kloof tussen arm en rijk'.

Laat het nu net Karl Marx zijn die de analyse maakte dat het kapitalisme op termijn tot niets anders kon leiden tot een implosie vanwege een onvermijdelijk steeds groter spanningsveld tussen 'have' en 'have not'.