Jozef Mampuys20 maart 2006 – 14:26

Als Europa voor vele landgenoten al een ver-van-hun-bed-show is, dan geldt dit nog veel meer voor wat de internationale instellingen betreft. Nochtans weet bijna iedereen dat in het huidige tijdperk van globalisering ons dagelijks leven meer en meer (mee) bepaald wordt door wat zich op internationaal vlak afspeelt. Dat gebeurt niet altijd op directe wijze, maar dikwijls op een sluipende, indirecte manier. Neem nu ons eigen kleine landje. Begin maart 2006 besprak de raad van bestuur van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) de sociaal-economische situatie van ons land en maakte daarna zijn conclusies wereldkundig. Zo is het IMF van oordeel dat België het niet slecht doet, maar dat de aan de gang zijnde hervormingen nog moeten versterkt worden. Het Generatiepact wordt een goede eerste stap genoemd naar een geleidelijke afschaffing van het brugpensioen. En de evolutie naar all in-loonakkoorden is ook een goede stap, maar dan wel als tussenstap naar de afschaffing van de loonindexering. Dat is noodzakelijk om in de toekomst niet nog meer concurrentiekracht te verliezen ten opzichte van onze belangrijkste handelspartners. Naast de loonmatiging is er ook dringend nood aan een verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt. Met dergelijke rapporten, die het IMF overigens voor alle landen opmaakt, zijn we opeens niet meer ver van ons bed. Dit gaat heel concreet over wat zich de laatste maanden in ons land afspeelde en de inhoud van het IMF-rapport maakt een duidelijke keuze in ons nationale debat over al deze kwesties. Je herkent er voor een stuk de regeringsbeslissingen in, maar nog veel sterker de standpunten van de patroonsorganisaties. Wil dat nu zeggen dat het IMF de nationale politiek in ons land bepaalt? Natuurlijk niet. Maar politici, wetenschappers en bedrijfsleiders zullen wel verwijzen naar dergelijke rapporten om hun standpunten te ondersteunen. Als het IMF tot dezelfde conclusies komt, ja dan zitten wij toch zeker in de goede richting met onze voorstellen, ….

Achter de schermen
Maar de impact van het IMF en andere internationale instellingen gaat soms veel verder dan de indirecte inmenging via landenrapporten zoals hierboven beschreven. Via het toekennen van subsidies en kredieten en de hieraan gekoppelde voorwaarden of het sluiten van internationale handelsakkoorden, oefenen zij soms een zeer grote en directe invloed uit op de economische en daarmee onlosmakelijk verbonden politieke ontwikkelingen van landen die op hen beroep doen. Hoeft het gezegd dat dit vooral arme(re) landen zijn of landen die economische crisissen doormaken?

Onlangs verschenen er twee boeken die ons een intrigerende blik achter de schermen bieden van de belangrijkste internationale instellingen. In ‘Het recht van de rijkste’ behandelt John Vandaele, journalist bij het noord- zuidtijdschrift MO*, achtereenvolgens de Wereldhandelsorganisatie (WHO of WTO, de Engelstalige afkorting), de Internationale ArbeidsOrganisatie (IAO of ILO in het Engels), het Internationaal Monetair of MuntFonds (IMF), de Multilaterale Milieuakkoorden (MMA) en de Verenigde Naties (VN of UNO). De rode draad doorheen het verhaal van ieder van deze instellingen is de vraag naar het democratisch gehalte en de feitelijke macht die deze instellingen uitoefenen. Het besluit is vernietigend. Hoe machtiger de organisaties (IMF en WHO) hoe minder democratisch. De rijke landen hebben in de meeste gevallen een feitelijk vetorecht en dus geldt binnen de internationale instellingen dikwijls het recht van de rijkste. In zijn onderzoek stootte Vandaele ook op de vaststelling dat de vertegenwoordigers van de nationale staten niet altijd de lijn van hun opdrachtgever volgen. Zo ontdekte hij dat in het IMF de Belgische vertegenwoordiger pleitte voor het privatiseren van de pensioenstelsels, bezwaren aantekende tegen de invoering van het minimumloon of zich verzette tegen de kwijtschelding van schulden van de derde wereld. Daarover wou de Bijzondere Commissie Globalisering van de Kamer wel eens wat meer over weten en nodigde Vandaele uit voor een gesprek hierover. Het boek van Vandaele bevat een overvloed aan concrete gegevens maar blijft boeiend om lezen omdat de auteur zijn verhaal illustreert met talrijke voorbeelden en interviews met betrokkenen.

Wereldbank
Om zijn boek niet nog uitgebreider en zwaarder te maken gaf Vandaele de voorkeur aan een analyse van het IMF boven de Wereldbank. Uitgerekend over die Wereldbank gaat het boek van Francine Mestrum ‘De rattenvanger van Hameln’. De Wereldbank is echt wat het beweert te zijn. Het is een bank. Maar niet zomaar een bank. Als je de Wereldbank binnen stapt dan lees je in de majestueuse inkomhal in koeien van letters: “Our dream is a world free of poverty” (‘Onze droom is een wereld zonder armoede’). Als motto van een bank kan dat tellen. Armoedebestrijding én ontwikkeling, dat zijn de grote doelstellingen die de Wereldblank publiekelijk propageert. Het is dus zeker geen toeval dat de Wereldbank de grote promotor is van de Millenniumdoelstellingen om tegen 2015 de extreme armoede in de wereld te halveren. Maar diezelfde Wereldbank is door haar beleid juist medeverantwoordelijk voor de armoede en onderontwikkeling in grote delen van de wereld. Zo is het opvallend dat landen zoals China en India die zo weinig mogelijk gebruik maken van de Wereldbank wel vooruitgang boeken en landen die financieel bijna volledig afhankelijk zijn van de Wereldbank niet uit de armoede geraken. De oorzaak hiervan is volgens Francine Mestrum dat de Wereldbank een uitgesproken neoliberaal beleid voert dat de oplossing voor alle problemen uiteindelijk ziet in een nog sterkere toepassing van het marktprincipe in de economie. Om zijn boodschap verkocht te krijgen hanteert de Wereldbank wel de taal van de derdewereldbeweging en probeert deze hiermee, net als de rattenvanger van Hameln, te winnen voor haar aanpak. Maar zegt Francine Mestrum: “De armoedebestrijding van de internationale instellingen is niets meer dan een strategie van neoliberale mondialisering een menselijk gezicht te geven”. Ze waarschuwt dan ook de derdewereldbeweging om zich op sleeptouw te laten nemen en spoort haar aan om werk te maken van concrete alternatieven. Volgens Francine Mestrum kan de IAO hierbij een belangrijke rol spelen. Een kritisch boek dat niemand spaart.

Jozef Mampuys is hoofdredacteur van Raak, ledenblad van KWB (Kristelijke Werknemersbeweging)