Hannes Coudenys27 april 2006 – 19:13

Anne Morelli: “In 1946 is er een akkoord ondertekend tussen België en Italië. Daarin werd afgesproken dat er per week 2000 Italiaanse gastarbeiders naar België zouden worden gebracht. Het akkoord moest om de vijf jaar vernieuwd worden.” Een klein rekensommetje leert dat er honderdduizend gastarbeiders per jaar naar België kwamen. Morelli: “Ook al denken de mensen dat de meeste immigranten in ons land Marokkanen zijn, niets is minder waar. De Italianen vormen nog steeds de grootste groep van immigranten in ons land.”

“Voor de Belgen waren de mijnen niet echt aantrekkelijk om in te werken. Toch zeker niet voor het loon dat je kreeg. Voor de gastarbeiders was het salaris echter wel aanlokkelijk. Je kan het vergelijken met de Bolkestein-richtlijn. De Belgische patroons werkten liever met Italianen die blij zijn dat ze kunnen werken dan dat ze inspanningen voor de Belgische werknemers zouden doen. Die verwachten immers meer veiligheid, betere werkomstandigheden en meer loon. De keuze was dan ook vlug gemaakt.”

Waarom waren het eigenlijk Italianen? Morelli: “Aanvankelijk zouden er Polen komen maar die waren uiteindelijk niet meer geïnteresseerd. Er waren voor de oorlog al veel Polen gekomen en de nieuwe Poolse regering wilde niet nog meer mankracht verliezen. Doordat er in Italië na de oorlog een grote economische maar ook politieke crisis woedde, is het idee ontstaan om daar gastarbeiders te rekruteren. Italië zelf werkte graag mee want hoe minder volk, hoe minder kans op een revolutie door de indertijd sterke communistische beweging.”

“Een ander punt waarom de Italiaanse regering graag wou meewerken was de afspraak dat Italië bij ons goedkoop steenkool zou krijgen. Je mag niet vergeten dat steenkool in die tijd de enige vorm van energie was en Italië had er zelf geen. Italië kreeg ook de zekerheid om altijd steenkool te kunnen kopen. Per mijnwerker werd ook een hoeveelheid steenkool afgesproken. Uiteindelijk heeft Italië nooit steenkool gekocht in België omdat Poolse steenkool goedkoper bleek maar de arbeiders kunnen wel zeggen dat ze verkocht zijn voor een paar zakken steenkool.”

De migratie werd goed georganiseerd zegt Morelli: “Italië ging vol roze affiches waarop stond te lezen hoe goed het was om in België te werken, er werd een goed salaris beloofd maar over het werk zelf waren er weinig details te lezen. De mensen die erop afkwamen werden verzameld in de kelders van het station van Milaan. Daar werden ze medisch onderzocht en elke week vertrok één trein met 2000 arbeiders naar het station van in België."

Vooral de onwetendheid van de arbeiders is kenmerkend in deze migratie, zegt Anne Morelli. Ze heeft verschillende mijnwerkers van toen geïnterviewd en daaruit blijkt dat veel van hen dachten dat ze in bovengrondse mijnen zouden werken zoals er waren in Italië. Ze schrokken dan ook nogal toen ze in die smalle schachten moesten werken. “Sommigen hadden niet eens door dat ze onder de grond zaten en zochten een raam om open te zetten. Terugkeren was echter onmogelijk want ze hadden een bindend contract ondertekend waardoor ze verplicht werden te werken of ze moesten naar de gevangenis. Een tweede schok voor de arbeiders was hun verblijf, hoewel de roze affiche hen een aangenaam verblijf beloofde bleek de huisvesting uit ex-concentratiekampen van de Nazi’s te bestaan.”

Door die isolatie van de buitenwereld wisten de Belgen niet dat er zoveel Italianen in ons land werkten, zegt professor Anne Morelli: “De goederentreinen waarmee de gastarbeiders kwamen, stopten ook niet in de normale stations. Ze werden opgehaald door grote vrachtwagens en rechtstreeks in de kampen gedropt.”

“Na de ramp in Marcinelle is de Italiaanse immigratie zichtbaar geworden voor de bevolking,” zegt Morelli. “Er was veel racisme jegens de Italianen. De dag van vandaag is enkel de uiting daarvan veranderd. In Wallonië worden Italianen vergeleken met de MAFIA en worden ze voor profiteurs verweten. Het zijn stereotypen die altijd zullen blijven.

De ramp heeft er wel voor gezorgd dat er ook een zekere vorm van solidariteit was met de “arme” Italianen. Maar zeggen dat de Italianen door hun goede integratie niet met racisme geconfronteerd worden zoals algemeen wordt aangenomen is een leugen.”

De mijnramp in 1956 betekende ook het einde van de migratiegolf, er waren al problemen tussen de regeringen voor de ramp en die gaf dan ook de doorslag. België zelf was ook al een tijd op zoek naar nieuwe landen om de arbeiders meer te diversifiëren.”

Als ik vraag van wie de contracten uitgingen, reageert ze: “Dat is iets vreemds. De Belgische Steenkool Federatie was de initiatiefnemer maar ze kregen de volle steun van de regering omdat steenkool een vitale functie had in de economie. De Belgische ambassade in Italië rekruteerde maar ook het Vaticaan die priesters uitstuurde om arbeiders te ronselen. Zo werden rebelse communisten al op voorhand uitgesloten.”

“Na 1956 kwamen Spanjaarden naar ons land die vluchtten voor het regime van Franco en de crisis die er heerste. Ook Griekse gastarbeiders kwamen hier werken. Vanaf 1964 werden het Marokkanen en Turken.”