[Opinie] Gematigde moslims?

Nadia Fadil28 augustus 2007 – 14:37

In De Standaard van 22 augustus klaagt filosoof Jan De Pauw de oorverdovende stilte aan de zijde van ‘gematigde’ Moslims. Aanleiding hiertoe is het verbod op de betoging tegen de Islamisering in Europa, die bij veel goedmenende intellectuelen kwaad bloed opzet.

In dit stuk wens ik niet bij te dragen tot het welles-nietes spel dat zich heeft ontsponnen naar aanleiding van Freddy Thieleman’s beslissing. Dat een anti-Joodse of een anti-Roma betoging naar alle waarschijnlijkheid op dezelfde kordate ‘/njet’/ zou (moeten) worden onthaald, zou voldoende moeten zijn om de vanzelfsprekendheid van deze beslissing in te zien. Helaas is dit niet het geval voor ons Vlaanderen.

Wat mij vooral intrigeert in Jan De Pauw’s stuk is de oproep gericht aan ‘gematigde’ moslims. Het interessante aan deze oproep is dat het noch een origineel, noch een geïsoleerde geval is. Sinds 11 september is, zoals De Pauw zelf ook juist stelt, de zoektocht naar ‘gematigde’ moslims die zich uitspreken tegen allerhande wandaden ‘in naam van de Islam’ groot. Maar wat er juist bedoeld wordt met deze term, ‘gematigde’ moslim, is niet erg duidelijk. Afgaande op De Pauw’s tekst, lijkt het weinig waarschijnlijk dat een moslima die een hoofddoek in alle contexten wenst te dragen of die Islam als inspiratiebron neemt in haar politieke actie aan deze definitie zou beantwoorden. Een ‘gematigde’ moslim lijkt eerder iemand te zijn die zoals ‘ons’ leeft, en zoals ‘ons’ denkt. Wie die ‘ons’ is, Joost mag het weten. Die ‘ons’-groep is immers heel divers en uiteenlopend. Niet iedereen in deze ‘ons’-groep kent Descartes of Kant, laat staan dat ze Voltaire hebben gelezen. Niet iedereen van de ‘ons’-groep is seculier of liberaal. En niet iedereen van de ‘ons’-groep is even tolerant. Wat die ‘ons-groep’ echter wel met elkaar in gemeen hebben is dat ze niet Islamitisch is en dat ze Westers is. Deze opdeling tussen ‘gematigde’ en ‘niet-gematigde’ moslims lijkt dus de zoveelste bevestiging van het wij/zij verhaal te zijn dat sinds een aantal jaar enkel in crescendo toeneemt.

Bovendien veronderstelt deze tegenstelling tussen de ‘gematigde’ moslims en de ‘niet-gematigde’ moslims dat orthodoxe Moslims – de ‘niet-gematigde’ moslims dus, niet hoog zouden oplopen met Verlichtingswaarden of de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Jan De Pauw citeert als voorbeeld de gekende filosoof Tariq Ramadan en zijn oproep een tijdelijke halte toe te roepen aan de praktijk van steniging. Dit voorbeeld illustreert niet enkel Jan De Pauw’s gebrekkige kennis van de regels van de Islamitische rechtsleer, en de betekenis van een moratorium in deze context; het gaat ook voorbij aan het feit dat steniging als praktijk /de facto/ in de meeste Islamitische landen niet langer wordt toegepast. Meer algemeen is het punt hier dat enkel rekening houden met de ‘Islam van de teksten’ voorbij gaat aan de maatschappelijke dynamiek en veranderingen die Moslimgemeenschappen zowel in als buiten Europa kenmerken.

Tot slot is het gebrek aan empirische onderbouwing van deze stelling opvallend. De aanslagen van 9/11, van Madrid, 07/07 in Londen, de moord op Van Gogh… werden telkens gevolgd met één vraag: waar blijft de veroordeling van de (gematigde) Moslims. Dat in het kielzog van diezelfde gebeurtenissen telkens opnieuw groepen Moslims deze daden veroordeelden, lijkt de meeste mensen steeds opnieuw te ontgaan. In de nasleep van de aanslagen van 9/11 werd zelfs een boek, /Breek de Stilte/, door een groep Belgisch-Maghrebijnen gepubliceerd, om juist de ongenuanceerdheid van deze stelling, en de veelzijdigheid van de groep ‘moslims’ duidelijk te maken. Britse Imams en Islamitische geleerden hebben daags na de 07/11 aanslagen in Londen een collectieve tekst gepubliceerd die deze bloedige aanslag veroordeelde. Na de moord van Theo Van Gogh riep de Nederlandse tak van de Turks-Islamitische organisatie, Milli Görus, haar achterban op om op de Dam in Amsterdam tegen deze afschuwelijke daad te manifesteren. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van het onnoemelijke aantal reacties die telkenmale volgden op aanslagen zoals die van New York of Londen. Het is niet de ‘stilte’ die oorverdovend is, het is eerder de ‘doofheid’ voor deze stemmen die met verstomming doet slaan.

Nadia Fadil is als onderzoekster aan de KULeuven verbonden, en bereidt een proefschrift voor rond de religiebeleving van tweede-generatie maghrebijnen in België.

Beste Nadil, Hartelijk dank

TT, 28/08/2007 – 14:46

Beste Nadil,

Hartelijk dank voor je bijdrag aan je debat. Ik moet bekennen, dat de doofheid -waarover je het hebt- een zinvol maar ook onruststellende element is in het publiek debat. Dat mag gerust luider geroepen worden.

Anderzijds meen ik niet dat je de stelleing van Jan De Pauw ondergraaft, hij meent dat het verbieden van de betoging, enkel meer polaristaie in de hand werkt. Ik ben trouwens ook van mening dat het verbieden van het uitdrukken van eender welke mening of gedachte sowieso problematisch is en het publieke debat fnuikt. Het is niet omdat ene doof is dat de andere moet verhinderd worden om te roepen.

in ieder geval een warm pleidooi om allemaal beter te luisteren...en om van het roepen over te gaan naar het met elkaar spreken.

Waarvoor dank!

Een europese islam : antwoorden op Nadia Fadil en Meryem Kaçar

Jan De Pauw, 29/08/2007 – 10:04

Niet betogen tegen maar VOOR
door Jan De Pauw

29/08/2007 (09:50)

Mijn opinie in De Standaard van 22 augustus over de gematigde moslim genereert de nodige replieken. Dat is heel positief, ware het niet dat de kern van het probleem onbeantwoord blijft totnogtoe.

In hun reacties in De Standaard, bevestigen zowel Nadia Fadil als Meryem Kaçar met klem dat de gematigde moslim bestaat. We leren ook dat ie d'r niet zal uitzien als een geïntegreerde westerling. En dat de bronteksten van de islam slechts een beperkte betekenis hebben in zijn leven. Tot slot geven zij ook aan dat de gematigde moslim onidentificeerbaar is omdat hij creatief, open en dynamisch gestalte geeft aan een pluriforme islam.

De consequenties van dit alles zijn verpletterend. Ten eerste bevestigt dit namelijk de essentie van wat ik al schreef. Ten tweede, en veel belangrijker, maakt het de definiëring van de noemer islam des te noodzakelijker. Als de canonieke teksten hun relevantie hebben verloren, en elkeen bijna à la carte een islam voor zichzelf uitwerkt, wat is dan een moslim ? Hoe kan iemand islamofoob zijn als er niet een min of meer coherente versie van de islam bestaat ? En wat moet men respecteren als het door diverse fracties naar believen wordt herijkt ? En als er toch een coherente versie van dat geloof bestaat, waarom is het dan zo moeilijk om te formuleren hoe een gematigde islam er uit ziet ?

De dames bevestigen, opnieuw met klem, dat moslims zich wel degelijk uitspreken tegen terreur. Dat is verheugend, en tegelijk niet meer dan normaal. Ik had het persoonlijk liever wat nadrukkelijker geformuleerd gezien, en iets korter op de bal, maar het is niet zo dat ik verwacht dat moslims zich per sé afzetten tegen terreur waarvoor ze zelf geen enkele verantwoordelijkheid dragen. Vooral wil ik dat zij zich niet wentelen in slachtofferschap en verontwaardiging wanneer anderen zich wél verzetten tegen geweld in naam van hun ideologie of religie. En neen, ik heb geen uitgesproken sympathie voor de betoging op 11 september, maar ik keer mij wel af van het verbod. Nuance is een delicate aangelegenheid, me dunkt.

Terreur is echter niet waar het over ging in deze discussie. Vrije meningsuiting wel. En op dat punt blijf ik sceptisch. Het geval van de apostaat Ehsan Jami is een voorbeeld uit de brandende actualiteit waaruit blijkt dat het met de staat van de kritische rede in de islam slecht is gesteld. Het afzweren van de islam is bestrafbaar met de doodstraf, aldus de sharia. Dus is een rammeling niet meer dan normaal ? Als ik het goed begrijp mag Jami nog van geluk spreken ? Volgens mij worden oorzaak en gevolg hier door elkaar gehaald. Enquêtes uit 2004 en 2006 en recent onderzoek uit 2007 in Engeland geeft aan dat de jonge generaties zich in toenemende mate uitspreken voor de invoering van de sharia; zopas kwamen in Indonesië meer dan 70.000 moslims van over heel de wereld bijeen om de inrichting van een eigen kalifaat te bepleiten. En wanneer ik, voor de aardigheid, google op moslimprotest tegen de moord op Van Gogh, dan kom ik uit bij een zoekresultaat dat moslimprotest tegen de vrije meningsuiting op de eerste bladzijde zet.

Flarden van de Koran, de Hadith, de sharia worden wild in het rond geslingerd. Men kondigt fatwas af dat het een lieve lust is, en telkens beroept men zich op het canon. Net als statistiek bewijst de Koran alles. Voor of tegen. Het maakt de noodzaak aan grondige studie zoals die wordt ondernomen door Ramadan, of Fouad Laroui, des te accuter. In de woorden van Abdennour Bidar, zelf filosoof, moslim, en kind van een practiserende moeder en een seculiere vader, klinkt het zo :

"je ne trouve pas grand-chose qui signale de manière forte aux sociétés européennes que l’islam vécu ici est bel et bien entré de plain-pied dans une nouvelle phase de rupture et de création. Ni mieux ni plus mal que dans l’ensemble du monde arabo-musulman, l’islam en Europe se cherche une nouvelle identité dans l’à-peu-près, la valse-hésitation, la contradiction, le tâtonnement, alors que nous aurions ici les moyens d’aller bien plus loin qu’ailleurs, où la parole est moins libre ! Ne percevons-nous pas l’impatience à notre égard de la société qui nous entoure et qui attend - enfin - un geste décisif et solennel de notre part. Quel geste ? Un engagement sans ambiguïté, massif et définitif, en faveur d’un islam complètement refondé selon les valeurs de notre terre d’Europe : la liberté de conscience, l’égalité des sexes, la tolérance." (Manifeste pour un islam européen, Le Monde, 2005)

Het is dergelijk ondubbelzinnig, massief en definitief engagement dat een moderne islam had kunnen tonen ten tijde van de cartooncrisis - maar heeft nagelaten te doen.
Het is dergelijk ondubbelzinnig, massief en definitief engagement dat een moderne islam had kunnen tonen met betrekking tot het fundamentele recht op vrije meningsuiting - maar door het betogingsverbod van 11 september is verhinderd te demonstreren.
De ondoordachte steun van moslims, bij monde van woordvoerders als Kaçar en Fadil, aan Thielemans' betogingsverbod, geeft aan dat de zwijgende meerderheid niet klaar is om haar kaarten op tafel te leggen.

Wanneer wel ?

Links :

interview met Abdennour Bidar :
http://memri.org/bin/articles.cgi?Page=archives&Area=ia&ID=IA35007

Manifeste pour un islam européen :
http://www.manifeste.org/article.php3?id_article=119

Britse polls uit 2004 en 2006 :
http://www.icmresearch.co.uk/pdfsearch/search.php?zoom_query=sharia&zoom...

Britse polls uit 2007 :
http://politics.guardian.co.uk/thinktanks/story/0,,2000984,00.html