Marc-Antoon19 oktober 2007 – 16:14

De Werelddag van Verzet tegen Armoede (meer daarover hier) drukte ons nog eens met de neus op de feiten: één op zeven Belgen leeft in armoede.

“Of je al dan niet in de armoede sukkelt hangt natuurlijk voor een groot deel af van je inkomen,” zegt Caroline Copers. “Het leefloon ligt nog steeds onder de armoedegrens. Maar ondertussen wordt de inkomensongelijkheid steeds groter. Het inkomen van de 20% rijkste Vlamingen bedraagt 42% van de totale inkomenstaart, terwijl de 20% armsten slechts 5,9% vertegenwoordigen."

"Bepaalde groepen lopen ook veel meer risico om in armoede te verzeilen dan andere. Denk maar aan ouderen, vrouwen, alleenstaanden, éénoudergezinnen, personen van niet-Europese herkomst,...” merkt Copers op.

Hoe komt dat eigenlijk?
Caroline Copers: “Het is moeilijk één oorzaak voor armoede aan te geven, maar het al of niet hebben van een job speelt een belangrijke rol. Negentien procent van de mensen die niet werken zitten onder de armoedegrens... Bij de werkenden is dat veel minder, maar toch nog drie procent. En niet-EU burgers, mensen uit éénoudergezinnen en laaggeschoolden hebben het op de arbeidsmarkt extra moeilijk.”

“Er is ook een probleem van betaalbaar wonen. De armste 10% van de bevolking besteedt zowat een derde van zijn inkomen aan wonen. Op de private huurmarkt kunnen ze nauwelijks terecht, en aan sociale woningen is een schrijnend tekort. In 2005 stonden ruim 76.500 mensen op de wachtlijst, met een gemiddelde wachttijd van 805 dagen... Ook wat betreft het onderwijs zijn de uitdagingen groot. Kinderen uit arme huishoudens kampen vaker met leerachterstand, stromen vaker door naar beroepsrichtingen en vinden veel moeilijker de weg naar het hoger onderwijs. Ook de vroegtijdige schoolverlaters blijven al te talrijk - in Vlaanderen zowat 12 procent.”

Jullie hebben een aantal ideeën om de koopkracht op te krikken. Wat stellen jullie voor?
“Onze voorstellen sluiten natuurlijk aan bij onze analyse van de oorzaken. Enerzijds ijveren we voor betere lonen: dat is één van onze "basics". Maar we willen ook dat iedereen de kans krijgt om te werken."

"Anderzijds willen we een sterke federale sociale zekerheid, met onder andere welvaartsvaste uitkeringen, leefbare pensioenen en een toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg. Dat vinden we een must. Maar koken kost geld, en daarom is ook een rechtvaardig belastingstelsel één van onze stokpaardjes. De sociale zekerheid moet over voldoende middelen kunnen beschikken, maar dat mag niet op de rug van de werknemers gebeuren. We willen dat de belastingdruk rechtvaardiger verdeeld wordt: minder op arbeid, meer op andere inkomens.”

Ondertussen swingen ook de gas- en electriciteitsrekeningen de pan uit. Hoe pak je dàt aan? Moet er terug meer regulering van de sector komen?
“In theorie moest de vrijmaking van de energiemarkt zorgen voor meer concurrentie tussen energieleveranciers, wat op zijn beurt zou leiden tot lagere prijzen en een betere dienstverlening voor de consumenten... Jammer genoeg is niet alles verlopen volgens dat mooie plan. Het Franse bedrijf Suez heeft via haar Belgische dochters Electrabel, Electrabel Customer Solutions en Distrigas een overweldigend aandeel in de markt van zowel de productie van elektriciteit, de levering van elektriciteit en aardgas als de bevoorrading van
aardgas gekregen. Electrabel heeft ruim 80 procent van de stroomproductie in handen en via Distrigas 88 procent van de aardgaslevering. Van echte 'vrije mededinging' is er dus geen sprake. Nieuwe investeerders krijgen nauwelijks
een kans op deze 'vrijgemaakte markt'. En de consument betaalt het gelag."

“Dat kan alleen veranderen door een doortastend overheidsbeleid. De spelregels van de markt moeten worden vastgelegd door transparante en democratisch gecontroleerde wetgeving. Die spelregels moeten er onder andere voor zorgen dat er een gunstig investeringsklimaat wordt gecreëerd voor nieuwe spelers, en ze moeten een eerlijke toegang tot de elektriciteits- en gasnetten waarborgen. Alleen zo kan de consument werkelijk beter worden van de vrijmaking van de energiemarkt.”

Jullie pleiten ook voor maximumprijzen...
“We pleiten inderdaad voor maximumprijzen, en we verzetten ons ook tegen een volledige afsluiting van de energievoorziening van wie zijn rekening niet kan betalen. We vinden dat iedereen moet kunnen beschikken over een gratis en leefbaar minimumpakket: energie is een basisrecht! We ijveren trouwens ook voor de automatische toekenning van het goedkoopste sociale tarief. En daarnaast willen we maatregelen die ervoor zorgen dat iederéén - ongeacht zijn of haar inkomen - kan genieten van de mogelijkheden om zijn woning energiezuiniger te maken.”

“Of maximumprijzen opleggen zomaar mag? Natuurlijk mag dat. Neem nu de elektriciteitsprijzen. De wet over de organisatie van de elektriciteitsmarkt is daar heel duidelijk over: artikel 20 zegt dat de minister van Economie maximumprijzen kan vaststellen voor de levering van elektriciteit. Alleen... hij heeft dat totnogtoe niet gedaan. Tja... Ik wil in dit verband trouwens verwijzen naar een recent wetsvoorstel van de sp.a, dat de mogelijkheid tot het vastleggen van maximumprijzen wil verbreden tot de groothandel in elektriciteit en gas.”

Electrabel maakt spectaculaire winsten, onder meer dank zij de afschrijving van de kerncentrales. Jullie vinden dat dat geld gerecupereerd moet worden. Waarover gaat het eigenlijk?
“Bij de vrijmaking van de energiemarkt dacht men dat alle energiebedrijven met gelijke kansen naar de gunsten van de consument zouden kunnen dingen. Dat bleek niet het geval te zijn. In de vroegere afgeschermde markt kon Electrabel rustig een tarieven hanteren die een rendement van zowat 14 % op het eigen vermogen garandeerden. Toen de elektriciteitscentrales dank zij die riante tarieven na twintig jaar versneld waren afgeschreven, daalden de prijzen niet, hoewel de afschrijfkosten wegvielen. Dat levert al snel een paar tientallen miljoenen euro op”

“Ook vandaag boekt Electrabel met zijn afgeschreven centrales nog altijd gigantische 'meerwinsten'. Hoe dat komt? De marktprijs voor elektriciteit wordt bepaald op basis van de kostprijs in de nieuwere centrales. Die is veel hoger dan de productiekost in de afgeschreven centrales. Dat betekent dat Electrabel bij de verkoop van elektriciteit uit de afgeschreven centrales serieuze meerwinsten boekt.”

“Er zijn verschillende mechanismen te bedenken om een deel van die superwinsten af te romen. De mottenballentaks is er één van. Zo'n taks maakt de verlenging van de levensduur van aftandse kern- en steenkoolcentrales minder interessant, zodat investeringen in moderne, energie-efficiënte centrales eindelijk echt een kans krijgen. De opbrengst kunnen we ook gebruiken om de elektriciteitsprijs voor de consument te doen dalen, en om te investeren in energie-efficiëntie en in energieopwekking uit hernieuwbare bronnen.”