Brigitte Herremans26 november 2007 – 18:38

Wat is het belang van dit initiatief in Annapolis?

Op 27 november worden er voor het eerst sinds 2000 opnieuw officiële gesprekken gevoerd tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit, in een internationaal onderhandelingsklimaat. Dit is op zich een zeer belangrijke gebeurtenis. Toch is de vraag of de uitkomst van deze gesprekken iets concreets zal opleveren. Ten eerste zwakte initiatiefnemer president Bush de in de zomer aangekondigde top af tot een vergadering. Ten tweede raakten de Israëli’s en de Palestijnen het op voorhand niet eens over een gemeenschappelijke basisverklaring. Critici vragen zich af of het niet opnieuw een fotomoment zal zijn waarop ronkende verklaringen worden afgelegd die nooit zullen worden opgevolgd. Bovendien stellen ze dat de kaarten veel ingewikkelder liggen dan in 2000, door onder andere de bouw van de Muur, de nederzettingengroei en de machtsovername van Hamas in de Gazastrook.

Wat zijn de doelstellingen van de verschillende partijen?

De Verenigde Staten willen met deze vergadering Israëlisch-Palestijnse onderhandelingen heropstarten en president Bush hoopt voor het einde van zijn mandaat te slagen waarin zijn voorganger Clinton faalde: de oprichting van een Palestijnse staat. Daarnaast wil de Amerikaanse administratie Palestijns president Abbas steunen en Hamas verder isoleren. Volgens bepaalde waarnemers, zou de Amerikaanse regering ook de banden met de Arabische landen willen aanhalen om zo in een sterkere positie te staan in het conflict met Iran. Israëlisch premier Olmert wil dit initiatief aangrijpen om zijn positie, verzwakt door aantijgingen van corruptie, het debacle van de oorlog tegen Libanon en zijn niet-uitgevoerde convergentieplan voor de Westelijke Jordaanoever, te versterken. Dit geldt ook voor president Abbas, die bijzonder zwak staat en weinig steun geniet onder de bevolking. De Palestijnen wensen een doorbraak in de heikele punten: de grenzen van Israël, Jeruzalem, de nederzettingen en het vluchtelingendossier. Bovenal hopen ze op een verbetering in hun dagelijkse levensomstandigheden.

Wat zijn de perspectieven op een doorbraak?

Israël en de Palestijnen hebben erg uiteenlopende verwachtingen en houden bovendien vast aan hun positie van de laatste vredesonderhandelingen van Camp David. De Palestijnen eisen nog steeds een volledige Israëlische terugtrekking tot de grenzen van vóór 1967, Oost-Jeruzalem als hoofdstad van de toekomstige staat Palestina en een oplossing voor de vluchtelingenkwestie. Ook de Arabische landen, die in maart jongstleden het Arabische Vredesinitiatief van 2002 herlanceerden, volgen deze lijn. Israël wil de grote nederzettingenblokken op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem niet opgeven. Het stelt nu ook als nieuwe voorwaarde voor de onderhandelingen dat de Palestijnen het ‘Joodse karakter’ van de staat erkennen. Voor de Palestijnen is dit onaanvaardbaar omdat dit betekent dat ze vóór de onderhandelingen het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen moeten opgeven.

Wat zijn de valkuilen?

Als deze ontmoeting en de follow-up falen, dan zal de onstabiliteit en onveiligheid in de regio nog toenemen. President Abbas zal nog zwakker komen te staan, ten voordele van Hamas die haar positie versterkt zal zien. Waarnemers stellen dat het oude Palestijnse dilemma tussen ‘onderhandelingen en gewapend verzet’ opnieuw zal oplaaien. Ook de positie van de extremisten en president Ahmedinejad van Iran kan dan versterkt worden. Israëlisch journalist Gidon Levy stelt dat als de diplomatie faalt, het conflict op andere manieren zal worden voortgezet. Het probleem is ook, meent Levy, dat Israëlisch premier Olmert geen exit strategie voorhanden heeft bij een mislukking. ‘Als Annapolis faalt is er daadwerkelijk geen Palestijnse partner meer voor een tweestatenoplossing. Bovendien blijkt dan ook dat Israël eigenlijk geen partner voor vrede heeft, aangezien Israël het Arabisch Vredesinitiatief nooit een kans gaf.’

Wat zou er op de agenda moeten staan om een perspectief op vrede mogelijk te maken?

Internationale organisaties en analisten zijn het erover eens dat Annapolis tot een concreet en voelbaar resultaat op het terrein zou moeten leiden om van een succes te spreken.

1. Er moet vooruitgang geboekt worden in de heikele punten. Dit zijn de tweestatenoplossing en een leefbare Palestijnse staat, de status van Oost-Jeruzalem en de heilige plaatsen, de nederzettingen, water en de vluchtelingen.
2. De aanpak moet inclusief zijn, zo moet er ook een dialoog met Hamas komen en moeten de Arabische landen maximaal betrokken worden. Positief is dat Syrië is uitgenodigd en op de uitnodiging ingaat omdat de Golanhoogte op de agenda staat.
3. Er moet een concrete verbetering komen in de veiligheidssituatie van Israëli’s en Palestijnen en de levensomstandigheden van de Palestijnen. Zo moet de de facto scheiding tussen de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook ongedaan worden gemaakt, moet de bewegingsvrijheid van de Palestijnen worden hersteld en moet het beleg van de Gazastrook worden opgeheven. Tegelijk moeten de aanvallen met Qassamrakketen van de Palestijnse gewapende groeperingen tegen Zuid-Israël stoppen.