Het jaarboek en de inhoud vind je op http://www.ua.ac.be/oases

Hier volgt een deel uit het panelgesprek:

COLLOQUIUM
"Schaadt armoede de gezondheid?"

Naar aanleiding van de voorstelling van het verschijnen van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2007

Dinsdag 4 december 2007, Aula Rector Dhanis - Universiteit Antwerpen
Verslag: wim.vanlancker@ua.ac.be

VERSLAG PANELGESPREK
Moderator: Guy Tegenbos (GT)
Panelleden: Winfried Huba (WH), wijkgezondheidscentrum De Sleep
Marc Moens (MM), BVAS
Dirk Van Duppen (DVD), Geneeskunde voor het Volk
Dominic Verhoeven (DV), VVI

GT: Van analyse naar beleid. Zo zou het moeten zijn. Analyse is duidelijk, beleid is dat niet altijd. Beleid zou wijsheid moeten zijn, maar.. is dat niet altijd. Na deze uitsmijter had ik graag een ode gebracht aan de mensen van het Jaarboek.

Vandaag werd gesproken over de armen en de niet-armen, maar dat is fictie. De wereld bestaat niet uit armen en niet-armen, ook al wordt daar vaak van uitgegaan.

Armoede is geen dichotomie, geen toestand van wel of niet. Armoede is een gradiënt. Dit werd ook aangetoond door de statistieken van Jan De Maeseneer. Ik denk dat deze notie van armoede beter moet worden ingebouwd in het armoedebeleid. Maar dit geheel terzijde. Laat ons het debat aanvangen met Sicko! Wij hebben ons eigen gezondheidssysteem altijd als het beste van de wereld beschouwd, en ook in deze
film wordt het Europese systeem geprezen ten koste van het Amerikaanse. Maar is onze gezondheidszorg wel zo sociaal? Groeien we immers niet naar een verregaande vorm van privatisering, en is dat niet erg?

MM: Ik geloof niet in het systeem van de VS, en ik geloof ook niet dat we dat systeem ooit zullen importeren. Ik vind het ’t slechtste systeem van gezondheidszorg ter wereld. Een uitspraak die sommigen van mij misschien niet hadden verwacht. De facto moeten we echter erkennen dat er ook bij ons reeds een systeem van meerdere snelheden bestaat door het bestaan van private verzekeringen, iets dat niet iedereen zich kan veroorloven. Jan De Maeseneer verwees daarnet naar de zogenaamd “gratis eerstelijnszorg”, maar daarbij is hij nogal selectief en gaat het vooral over Noordelijke (Scandinavische) landen.

Dirk Van Duppen en Winfried Huba(beiden dokters) respectievelijk geneeskunde voor het volk en wijkgezondheidscentrum de sleep in Gent

Een deel uit hun betoog:

DVD: Ik zal u een voorbeeld geven van Sicko! in België. Na de première van de film belde een journalist van VRT mij op, of ik voorbeelden kon geven van dergelijke toestanden in eigen land. Het moest snel gaan, dus de volgende dag stond hij al in mijn kabinet. Ik had drie patiënten uitgenodigd, niet de extreemste gevallen (dat doet Michael Moore immers ook niet), en toch verschoot ik ervan hoe diep zij in de buidel moesten tasten: alles samen hield, bijvoorbeeld, een koppel dat ik had uitgenodigd
maar 500 euro over om van te leven, na betaling van alle ziekenhuiskosten (en ze namen bijvoorbeeld de goedkoopste kamer). Toch kwamen die mensen niét in aanmerking voor de maximumfactuur (MAF). Toen ik begon als arts waren remgelden nog een symbool, nu zie ik systematisch mensen die zich in de schulden moeten steken om hun gezondheidszorg te betalen. (applaus)

DVH: Ik ga akkoord met Jan De Maeseneer: er is nog zeer veel werk aan de winkel. Om het te hebben over Sicko! in Belgie: het is inderdaad zo dat privatisering om de hoek loert, en daarnaast zijn hospitalisatieverzekering een beetje over hun hoogtepunt heen. Verzekeringsmakelaars willen er zo snel mogelijk van af. Als mogelijke oplossing pleiten wij voor een veralgemeende eerste pijler die afdoende bescherming biedt voor iedereen.

MM: Mijn positie is dat men onze sociale zekerheid zo ‘open’ heeft gezet, dat mensen die het echt nodig hebben niet meer aan de bak kunnen komen. Daar zijn twee redenen voor: 1) de wetgeving is bijzonder complex (ik heb er persoonlijk juristen voor ingehuurd, laat staan dat de burger er wijs uit raakt); 2) de middelen zijn relatief beperkt. Nu de groeinormen gereduceerd worden (van 4,5% naar 2,8%) moet er nog meer gekozen worden “wie de zorg krijg”. Hebben, bij wijze van voorbeeld, rijke mensen met een genetische predispositie voor kanker minder recht op deze gelden dan
een arm gezin? Ik vind het al te makkelijk om onder gelijkgestemden zoals vandaag oplossingen naar voor te brengen zonder daar rekening mee te houden. Al te veel salongeleerden buigen zich over deze zaken, maar op het terrein verandert er nooit wat.

GT: Wat denk jij van Sicko!, Winfried?

WH: Ik heb deze film nog niet gezien. Als arts heb ik andere keuzes gemaakt. (gelach). Kijk, voor mij heb ik een glas staan dat mooi, stevig en waterdicht is. Met het bijhorende flesje kan ik het glas vullen wanneer ik dorst heb. Dat is voor mij kwalitatief hoogstaande eerstelijnszorg. Dit is het huidige Belgische systeem: (haalt verschillende veelkleurige glazen boven en zet ze kriskras door elkaar, wvl) zeer ingewikkeld. Ik pleit dan ook voor veel meer structuur en duidelijkheid!

GT: Dat element van vereenvoudiging is dan gratis eerstelijnszorg?

DVD: Jazeker, ik onderschrijf dat. Gratis eerstelijnszorg is geen ideologie maar een evidentie. Eerstelijnszorg kent het beste resultaat, en dit gratis maken is noodzakelijk
om de drempel zo laag mogelijk te houden. Dit zou slechts 1% van het totale budget van de gezondheidszorg kosten. Een voorbeeld: onder druk van het Kiwimodel werd een duur Nederlands medicijn drastisch in prijs verlaagd.

Dit alleen al zorgde voor een gigantische besparing, en bijgevolg meer geld om eerstelijnszorg te kunnen bekostigen.

MM: Ik denk dat er genoeg redenen zijn om een kiwimodel in België niet toe te passen. We hebben hier een goed werkende interne markt van bedrijven, die tevens ook actief zijn in het onderzoek – misschien zelfs hier aan de UA – en ik ben van mening dat je dat niet zomaar overboord mag gooien. Kijk, sorry hoor, maar het zijn altijd dezelfde mensen die publiceren over zo’n gratis eerstelijnszorg, en daarbij lezen ze ook nog eens zeer selectief. Door wat te zwaaien met wetenschap en cijfers kun je alles bewijzen. Zo’n cijfer van 20% van de inwoners die problemen hebben om hun gezondheidszorg te betalen…, dat geloof ik eigenlijk niet voor zo’n rijk land als het onze. (rumoer in de zaal) Er moét solidariteit zijn, want als je dat aan de kant schuift zullen mensen ook niet meer bereid zijn bij te dragen.

Elkeen moet een stukje meebetalen. Al weet ik ook wel dat uitzonderingen voor de echte onderkant mogelijk moeten zijn.

GT: En wat denk je dan van de andere voorstellen (zoals gebiedsgerichte werking, veel meer nadruk op preventie et cetera) van Jan De Maeseneer?

MM: Goh ja, die principes zijn al decennialang bekend he. Kijk, dit probleem is zo ruim dat je niet kunt zeggen dat je dit alles door artsen kunt laten oplossen. Excuseer he, dat is flauwekul.

GT: Jan De Maeseneer zegt nochtans dat je verandering niet met huisartsenpraktijken, maar met gezondheidscentra bereikt?

MM: Dat heb ik daarnet al gezegd: voor een beperkte groep heb ik er geen enkel probleem mee dat zij specifieke zorg krijgt.

DV: Ik zou hier graag nog aan toevoegen dat ik, vanuit mijn ervaring dat de spoedgevallendienst al te vaak als eerstelijnszorg wordt gebruikt, een pleidooi hou om de verwevenheid tussen de ziekenhuizen en de verschillende andere segmenten van de gezondheidszorg te versterken.

GT: Goed, tijd om een ander thema aan te snijden. In politieke discussies omtrent gezondheidszorg ligt de nadruk altijd op toegankelijkheid en betaalbaarheid. Mijn stelling is deze: deze twee elementen zijn eigenlijk van marginaal belang, we gebruiken verkeerde criteria om onze gezondheidszorg te beoordelen. We moeten meer focussen op de processen van totstandkoming, minder op het resultaat.

DVD: Voor een stuk klopt dat wel. Jan De Maeseneer heeft er ook op gewezen dat eerstelijnszorg verbonden moet worden met mechanismen van participatie en empowerment. Gezondheidszorg mag niet louter curatief zijn maar moet ook preventief werken waarbij ook de context van belang is. Maar dat is niet alles. We moeten een wettelijke bescherming inbouwen tegen de toenemende verankering. Ik bedoel daarmee dat iedereen die hier verblijft in de gezondheidszorg geen voorkeur mag krijgen op anderen dan louter geneeskundige motieven. Dat is de eed van Hippocrates. We moeten dus de middelen verdelen in functie van behoefte!

vervolg debat(panelgesprek):

MM: Tja, ik stel vast dat Dirk Van Duppen weeral een ideologisch debat voert, maar daar ga ik niet op in. Preventie is zeer belangrijk maar men moet goed voor ogen houden dat preventie niet kostenbesparend is. Want, mensen zullen er langer door leven, en ook langer gezond blijven, en dat kost meer! Preventie verandert dus relatief weinig aan de kost. Maar ik ben alleszins pro.

GT: Een probleem is wel dat preventie vooral de midden en hogere klassen bereikt…

MM: Dat is inderdaad een gekend probleem, maar hoe komt dat? De minister is aanwezig, hij mag dat weten, maar dit komt omdat België zo’n ingewikkeld land is, met de gewesten en de gemeenschappen. Er moet een ernstig debat worden gevoerd hoe we àlle Belgen kunnen bereiken met preventie, bijvoorbeeld rond screening van borstkanker, waar we zwaar beneden het Europese peil scoren.

GT: En preventie begint vooral bij de huisarts?

WH: Niet alleen bij de huisarts, want ik ben van mening dat preventie gekaderd moet worden in de omgevingsfactoren van de patiënt. In Wijkgezondheidscentra bijvoorbeeld, slagen we er in mensen te bereiken en te overtuigen zich regelmatig te laten controleren door middel van briefwisseling en telefoongesprekken. Dat is
structuurgericht werken!

GT: Een stelling van de Koning Boudewijnstichting: het wegwerken van ongelijkheid in de gezondheidszorg heeft meer te maken met het werken aan de leefomgeving en de levensstijl, dan het louter curatieve. Misschien moet een minister van welzijn met speelpleinwerking bezig zijn?

DV: Eigenlijk is dat wel zo ja, we moeten naar een meer geïntegreerd pakket. Gezondheidszorg is meer dan gezondheidszorg alleen..

MM: Dat is evident hé, gezondheidszorg had vroeger ook en vooral met proper drinkwater te maken. Dat evolueert, en nu zijn bijvoorbeeld milieuproblemen (fijn stof, meer allergieën) van groot belang. Er is een relatie tussen gezondheid en externe factoren.

WH: Milieurisico’s zijn echter ook ongelijk verdeeld.

GT: Als jullie 1 suggestie zouden mogen doen om het beleid te verbeteren, wat zou het dan worden?

DVD: Een nationale wetgeving die ons beschermt tegen de Europese regelgeving ten opzichte van mededinging.

WH: Ik blijf pleiten voor een basisrecht op gratis eerstelijnszorg.

MM: Ik wil gaan naar een veel betere omschrijving van groepen die nood hebben aan
begeleiding. Nu is dat veel te ruim. De middelen moeten correct worden aangewend.

DV: Een versterkte integratie van de verschillende echelons en systemen van gezondheidszorg en het ruimere welzijnswerk, waarbij wij als ziekenhuizen ook onze verantwoordelijkheid zullen en willen nemen.

Tot slot hield Minister Van Ackere nog een toespraak vanuit zijn kabinet van volksgezondheid!

U vind hier meer over op hun website: http://www.stevenvanackere.be