Andreas Everaerts18 juli 2008 – 10:33

Het is de dag nadat premier Leterme zijn ontslag aan de koning aanbood. Terwijl de opstandige paspoppen van de Meir met hun afgrijselijke, karikaturale koppen tonen wat ze van de Belgische politiek vinden, offert een paar straten verder de SP.a Rood-voorman zijn middagpauze op om ons te woord te staan.

Uw voorzitster Caroline Gennez schrijft de huidige impasse toe aan de onwil van de Franstaligen en pleit voor nieuwe verkiezingen. Deelt u die mening?
Ik ben ontgoocheld over de manier waarop Gennez op de huidige crisis reageert. Zoals alle andere grote Vlaamse partijen, probeert de SP.a met dat gemakkelijkheidargument de crisis te verklaren. Ik vind dat de hoofdoorzaak moet worden gezocht in het communautaire opbod waarin vooral CD&V en N-VA uitblinken. Ze hebben hun verkiezingscampagne rond die staatshervorming geprofileerd. Het kartel wekte de indruk dat “vijf minuten politieke moed” zouden volstaan, zonder toegevingen te doen aan de Franstaligen. Men oogst wat men gezaaid heeft. Spijtig genoeg heeft ook mijn eigen partij boter op het hoofd. In 1999 heeft de SP.a de Vlaamse resoluties goedgekeurd en de afgelopen jaren biedt de partij niet echt een tegengewicht aan het communautaire opbod.

Nieuwe verkiezingen zouden alleen iets oplossen als de kiezers echt iets zou kunnen kiezen. Het belangrijkste knelpunt is de staatshervorming. De kiezer zou zich moeten kunnen uitspreken over die staatshervorming op basis van concrete voorstellen van de verschillende partijen. Dat gebeurt niet omdat alle partijen vastzitten in het communautaire opbod. Alle partijen profileren zich even scherp. Nieuwe verkiezingen lossen dus niks op. Het is de taak van mijn partij om duidelijk te maken dat andere zaken op dit moment belangrijker zijn.

Tot zover het hoofdstuk “Belgische ellende”. Hoe is uw politieke bewustzijn eigenlijk gegroeid?
Het prille begin van mijn politieke bewustzijn dateert van toen ik twaalf jaar oud was. Dat ging dan vooral over armoede in de wereld, de honger in Afrika, … zaken die ik zag op televisie en die me enorm choqueerden. Ik ging op zoek naar de oorzaken en ontdekte dat veel problemen zich op het politieke vlak situeerden. Tijdens mijn universitaire studies aan de VUB ben ik lid geworden van de Actief Linkse studenten, op dat ogenblik een studentenorganisatie van de socialistische partij.

Had u in die tijd politieke figuren aan wie u zich spiegelde?
Vooral syndicale figuren zoals George Debunne, toen de grote leider van het ABVV. Dat was een man die in staat was om lijnrecht in te gaan tegen de gangbare sociaal-economische analyses die, ook toen al, werden gedomineerd door de rechterzijde. George Debunne ging daar radicaal tegen in en durfde ook al eens te spreken over een andere maatschappijvisie. Het is dan ook Debunne die me heeft geïnspireerd en als voorbeeld heeft gediend.

Kwam u tijdens uw studietijd veel gelijkgezinden tegen?
Zeker. Toen ik lid werd van de ALS, vond ik dat de Socialistische Partij zich iets te veel in het centrum situeerde. Ik voelde me echter niet aangetrokken tot klein links. Het leek me veel nuttiger om mijn stem te laten horen binnen een grote socialistische partij. Aanvankelijk dacht ik dat ik met die mening alleen stond, maar blijkbaar waren er binnen de partij organisaties aan het werk die er hetzelfde over dachten als ik.

Situeert Vonk (een Belgische trotskistische en syndicalistische politieke organisatie, aldus Wikipedia) zich ook in die periode?
Vonk was toen net opgericht. De mensen van Vonk waren erg actief binnen de ALS en binnen diverse SP-afdelingen. Ik kon me uiteraard vinden in de linkse invulling die zij gaven aan wat het socialisme zou moeten zijn.

We maken een sprongetje naar 2005: aan de fabriekspoorten ontstaat het idee voor SP.a-Rood. Kunt u die geschiedenis eens schetsen?
Wel, begin oktober van dat jaar barste de heisa rond het generatiepact los. De eerste staking van het ABVV was op vier oktober. Ik vervoegde het dichtstbijzijnde stakingspiket: Crown Cork in Deurne. Daar werd ik geconfronteerd met de enorme woede en de frustratie van de militanten van het ABVV. Ze waren in eerste instantie kwaad op de SP.a omdat ze het gevoel hadden dat de partij niet voor hun belangen was opgekomen. Ik heb gezegd dat ik weliswaar lid was van SP.a, maar dat ik aan de kant van de vakbonden stond. Een paar dagen later werd er een pittige discussie gevoerd in mijn partijafdeling. Ik heb toen gemerkt dat er veel gelijkgestemden waren. Veel gewone leden voelden zich door de partijtop in de steek gelaten. Het risico bestond dat al die mensen hun partijkaart kapot zouden scheuren. Wij hebben hen gevraagd om in die partij te blijven en een strekking te vormen die dat protest kon kanaliseren.

Die strekking werd SP.a Rood. U nam als voorman van die protestbeweging deel aan de SP.a-voorzittersverkiezingen. Uw running mate was Elke Heirman, een jonge onderwijzeres uit Brasschaat. Hoe bent u bij haar gekomen?
Elke was één van de honderden partijleden waarmee ik in contact kwam tijdens de provinciale vergaderingen die de partijleiding inlegde om haar visie op het generatiepact uit te leggen. Voordien kende ik haar niet. Ze voelde zich aangesproken door het idee achter SP.a Rood. Ze is er dus vanaf het prilste begin bij.

Ze maakte dan ook de, soms bitsige, campagne mee. Gennez noemde u een “communist”, u vond haar een “loftsocialist”. Horen die steekjes bij het politieke spel?
Dat klopt, het maakt de zaken soms aanschouwelijker en intuïtief begrijpelijker voor de mensen. Men begrijpt dan meteen over wat je het hebt, veel meer dan dat je een ingewikkelde politieke uitleg doet. Aan de andere kant moet je dat ook wat temperen. Het socialisme is voor mij een brede politieke stroming, waarbinnen verschillende opvattingen naast elkaar kunnen bestaan. Ik hoef het niet noodzakelijk eens te zijn met al die opvattingen. Om een extreem voorbeeld te geven: Frank Vandenbroucke staat aan de rechterzijde van de partij.

Ik kan me totaal niet vinden in de invulling die hij geeft aan het socialisme, maar hij heeft wel het recht om deel uit te maken van de socialistische partij en om zijn ideeën te verkondigen. Je moet je inhoudelijk kunnen onderscheiden van de anderen, maar je moet ook on speaking terms blijven en vooral niet spreken van “goede” en “slechte” socialisten. Om de verschillende socialistische stromingen te verenigen binnen één partij moet je ervoor zorgen dat die partij democratisch functioneert, en dat iedereen aan bod kan komen. Wat dat betreft loopt het wel eens mis: een VDB heeft veel meer mogelijkheden om zijn inhoudelijke visie te formuleren dan de mensen aan de basis.

U vindt dat ieders stem even zwaar moet doorwegen?
Het is natuurlijk niet mogelijk om voortdurend iedereen over alles te laten beslissen. Dat is niet werkbaar. Toch zouden er nieuwe krijtlijnen mogen worden getrokken, waarbij de basis meer in staat is om mee de inhoudelijke koers van de partij te bepalen. Binnen die krijtlijnen kan de partijleiding de dagelijkse invulling geven en inspelen op de politieke actualiteit. Nu zitten we, wat dat betreft, met een serieus probleem. De oriëntatie die de SP.a op dit moment aanneemt ten opzichte van de staatshervorming, werd nooit afgetoetst op een partijcongres. Ik ben er zeker van dat de partijleden daar helemaal anders tegenover staan. Die zijn veel meer gehecht aan de solidariteit tussen Nederlandstaligen en Franstaligen. Dat is een groot democratisch deficit binnen de partij. De SP.a engageert zich vergaand in het communautaire zonder dat de partij daarvoor een mandaat heeft gekregen van de basis.

Wapent de top zich door die communautaire stellingname voor de verkiezingen van 2009?
Het gaat veel dieper dan dat. Het is een vorm van politiek professionalisme. Sinds de opeenvolgende staatshervormingen is er een Vlaams bestuursniveau gecreëerd dat bestaat uit een parlement, een regering, enzovoort. Er zijn mensen die op dat niveau een politieke carrière hebben opgebouwd en dat begint een eigen leven te leiden. De mensen die op dat professionele niveau met politiek bezig zijn gaan die ideeën automatisch meer promoten. Ik begrijp dat wel, maar men moet oppassen voor een tunnelvisie.

Gaat u met een nieuwe partij deelnemen aan de volgende parlementsverkiezingen?
Nee, ik heb dat wel eens gezegd in een interview, maar dat was een boutade. Binnen de SP.a wordt er meer naar Spirit geluisterd dan naar de basis. Om gehoord te worden zou ik dus beter uit de partij stappen, een eigen partij oprichten en dan terug on speaking terms geraken met de SP.a-leiding. Die uitspraak is uit zijn context gerukt en is een eigen leven gaan leiden. Het vormen van een electoraal levensvatbare partij is een moeilijk proces, zeker met de kiesdrempel. Die piste is dus niet realistisch. Los daarvan vind ik dat de linkerzijde, die in Vlaanderen al in de minderheid zit, niet nog meer versnipperd moet geraken.

Hoe zorgt u ervoor dat uw beweging niet afsterft?
Door regelmatig nieuwe ideeën te lanceren. SP.a Rood is meer een set van ideeën dan een echte organisatie. Heel veel materiele middelen hebben we niet. Wat we wel hebben is een uitgebreid netwerk van actieve leden binnen alle afdelingen van de partij. Wanneer er zich politieke ontwikkelingen voordoen, zoals nu met de staatshervorming, dan lanceren wij andere ideeën dan die vanuit de top naar beneden komen. We geven vorm aan andere ideeën en verspreiden die zodat er een discussie kan plaatsvinden. We geven het nodige tegengas aan de opvattingen die van bovenaf komen. In het verleden was er bij de basis heel wat aversie tegen het communautaire engagement van de spa. Dat kon zich nooit uitdrukken, wij helpen dat uitdrukken.

Luistert de top naar u? Heeft Gennez u ondertussen al gebeld?
Nee, dat is amper verbeterd. Nu, ik vind het niet zo belangrijk dat Caroline me belt of niet. Ze moet niet naar mij luisteren, ze moet naar al haar partijleden luisteren. Dat zit nog lang niet goed. Er wordt al wat meer aandacht geschonken aan de visie van de leden, maar eerder in rustige tijden. Als het er werkelijk om spant, zoals met de regeringscrisis, dan wordt de partijbasis opnieuw genegeerd en gaat men in de partij over tot freewheelen. Blijkbaar is democratie vooral belangrijk rond thema’s die geen hete hangijzers vormen.

Heeft u nog tips voor jonge mensen die in uw voetsporen willen treden?
Wie zich wil inzetten voor het socialistische gedachtegoed, moet zich aansluiten bij de SP.a. Er zit wel een addertje onder het gras. Caroline Gennez zegt graag dat de SP.a een open en warme partij is, maar het tegendeel blijkt vaker waar te zijn. Ik wil mensen die zich aangetrokken voelen tot het socialistische gedachtegoed dan ook waarschuwen. Het kan zijn dat je in een afdeling terechtkomt waar je vijandig wordt bejegend of waar er geen politieke activiteiten zijn. Doe zoiets niet op je ééntje, leg contact met gelijkgezinden. Neem bijvoorbeeld contact op met SP.a Rood, dan kunnen wij je in contact brengen met gelijkgezinden uit je buurt. Zo kan je in het wereldje worden begeleid door mensen met iets meer ervaring.