Jaap Op de Coul18 augustus 2008 – 17:36

De uitslag wijst uit dat Evo Morales nog steeds kan rekenen op zijn achterban uit het hoogland, waar gemiddeld 80% voor het aanblijven van de president stemde. La Paz – waar ruim een kwart van de Boliviaanse stemgerechtigden woont – bleek opnieuw cruciaal in de overwinning van Morales. In het laagland daarentegen kreeg Morales gemiddeld slechts 40% van de stemmen. Hier konden de prefecten van de oppositie dus opnieuw op brede steun van de bevolking rekenen. Het laagland omvat de oostelijke departementen Santa Cruz, Pando, Beni en Tarija. De bevolking stemde er onlangs nog voor meer departementale autonomie.

Afbrokkelende nationale eenheid
Evo Morales ligt al geruime tijd overhoop met de prefecten uit het laagland. De prefecten streven naar verregaande departementale autonomie sinds de socialistische MAS-regering aan de macht kwam in 2006. De regering maakt zich niet enkel zorgen over het afbrokkelen van de nationale eenheid, maar ook over de natuurlijke rijkdommen die zich in deze gebieden bevinden. Met de uitslag van het referendum voelen de dissidente prefecten zich gesterkt in hun autonome ambities.

Ruben Costas, prefect van Santa Cruz en tevens de grootste tegenstander van Evo Morales, deelde via zijn overwinningsspeech al mee aan dat de eerder afgekondigde autonomie nu snel in de praktijk zal omgezet worden. De andere prefecten uit het oostelijke laagland lijken dit voorbeeld te willen volgen. De Boliviaanse regering veroordeelt het streven naar departementale autonomie in de vier departementen. La Paz bestempelt de referenda als illegaal, en roept op tot dialoog met de dissidente prefecten. De regering-Morales streeft ernaar om de zelfverklaarde autonomie van de oostelijke departementen te verenigen met de nieuwe grondwettelijke tekst. De goedkeuring van de nieuwe grondwet – waarin de rechten van de inheemse bevolking worden verankerd – is namelijk de volgende belangrijke horde voor de regering-Morales.

Sabina Cuellar, de nieuwe prefecte van het departement Chuquisaca, hoefde niet deel te nemen aan het referendum aangezien ze pas onlangs werd verkozen. Cuellar is de opvolgster van een MAS-prefect die kopje onder ging tijdens het conflict omtrent het verplaatsen van de regeringszetel van La Paz naar Sucre. De MAS koos partij voor La Paz. Ondertussen kwam het tot hevige rellen in Sucre, waar drie dodelijke slachtoffers vielen. Het voorval kostte Evo Morales heel wat steun in Sucre. Op 6 augustus, de nationale feestdag, was de president niet welkom in Sucre. De presidentiële toespraak werd geschrapt. Eerder werden Morales’ aanhangers – boeren uit de omgeving – al openbaar vernederd door een groep stedelingen. Op het platteland rond Sucre blijft Morales echter bijzonder populair.

Politieke tegenstelling blijft
Een meevaller voor Evo Morales is dat prefect Manfred Reyes uit Cochabamba nu ontslag moet nemen. Daar ging de prefect in kwestie aanvankelijk niet op in. Hij bestempelde het referendum als ongrondwettelijk en frauduleus. Met die uitspraak zette Reyes de situatie in Cochabamba op scherp. Onder druk van massale boerenmanifestaties in het stadscentrum deed Reyes uiteindelijk toch afstand van zijn ambt. Begin vorig jaar eiste de boerenbevolking al het aftreden van de omstreden Reyes. De hevige confrontaties tussen de ordediensten en betogende boeren liggen nog vers in het geheugen. De onlusten eisten drie doden.

Het afgelopen jaar speculeerde de oppositie op het afbrokkelen van de steun voor de regering-Morales. Daarop diende de regering een voorstel in om de vertrouwenscrisis af te wenden en een referendum te organiseren over het aanblijven van de president, de vice-president en alle prefecten. Het parlement, dat door de oppositie wordt gedomineerd, stemde in met het referendum. De oppositie rekende erop dat de ontevredenheid over de snel stijgende inflatie en de voedselprijzen de populariteit van de president zou aantasten.

Eindbalans
Wat is de eindbalans na het referendum? Evo Morales zit nog steeds stevig in het zadel, dankzij massale steun uit het hoogland en de rurale gebieden. Anderzijds breiden de departementen van het rijkere laagland (de zogenaamde ‘halve maan’) hun machtsbasis verder uit, hetgeen de tegenstelling tussen oost en west – en daarmee ook tussen oppositie en regering – verder uitdiept. De regering staat dus voor de immense uitdaging om het land de komende jaren bij elkaar te houden. In tegenstelling tot voorgaande regeringen trekt Morales de kaart van de inheemse bevolking – ongeveer de helft van de Bolivianen. Van het overige deel van de bevolking voelt een hele groep – vooral in de steden – zich in toenemende mate ondervertegenwoordigd door de regering.

Jaap Op de Coul is landenvertegenwoordiger in Bolivia voor Bevrijde Wereld.