Geert Stienissen, Karen Mbasela20 augustus 2008 – 16:14

Rupiah Banda maakte op dinsdag het nieuws bekend op de Zambiaanse televisie en radio (RTNC). Banda riep ook een rouwperiode van zeven dagen uit. Mwanawansa overleed zes weken nadat hij op een Afrikaanse top in Egypte een hersenbloeding kreeg. Hij werd naar de Franse hoofdstad overgevlogen voor verdere behandeling.

De officiële medische bulletins beperkten zich al die tijd tot vage bewoordingen met de nadruk op het feit dat de situatie "stabiel" bleef. Algemeen werd aangenomen dat de Zambiaanse president de hele tijd in een comateuse toestand verkeerde. Maandag verslechterde zijn gezondheid drastisch.

Bio
Levy Patrick Mwanawasa (1948-2008) was de bekendste advocaat tijdens de dictatuur van onafhankelijkheidsheld Kenneth Kaunda. In 1985 trad hij in overheidsdienst als advocaat-generaal maar uit onvrede met het beleid keerde hij een jaar later al terug naar zijn praktijk.

Op 8 december 1991 raakte Mwanamwasa, op dat ogenblik parlementslid, zwaar gewond in een verkeersongeval. Hij verbleef drie maanden in een Zuid-Afrikaans ziekenhuis om te herstellen van zijn blessures. De advocaat hield er een blijvend spraakgebrek aan over.

Dit spraakgebrek maakte hem vaak voorwerp van spot. In Zambia verwezen veel mensen naar hem als 'cabbage'.

Vanaf januari 1992 werd Mwanawasa vicepresident onder Frederick Chiluba, die Kaunda versloeg bij de eerste democratische presidentsverkiezingen in het land. In 1994 nam Mwanawasa ontslag uit onvrede met de wijdverspreide corruptie in het kabinet Chiluba.

Mwanawasa verdwijnt een tijd van het politieke toneel. Na een mislukte comeback in 1996 wordt hij in 2000 verkozen tot de nieuwe leider van de regerende partij MMD. Hij wint de zwaar aangevochten presidentsverkiezingen van 2001.

Als president keerde Levy Mwanawasa zich tegen zijn voorganger Chiluba. Hij startte ook met een grote anti-corruptiecampagne. De president slaagde erin om corruptie terug te dringen en Zambia een nieuw, positief politiek elan te geven.

In 2005 verontschuldigde hij zich bij de bevolking voor het feit dat hij er niet in slaagde de armoede uit te roeien. Drie vierde van de bevolking in Zambia moet rond komen met minder dan één dollar per dag.

In 2006 werd Mwanawasa verkozen voor een tweede termijn ondanks een hersenbloeding enkele maanden voor de verkiezingen. Zijn campagne bestond er hoofdzakelijk uit de bevolking te overtuigen dat hij voldoende gezond was om een nieuwe termijn van vijf jaar uit te doen.

Oppositie
De politieke toekomst van Zambia is door het overlijden van de president onzeker. Vicepresident Rupiah Banda neemt de het presidentschap waar en moet binnen de 90 dagen nieuwe verkiezingen organiseren.

Oppositieleiders Michael Sata (Patriotic Front) en Hakainde "HH" Hichilema (United Party for National Development) voeren al enkele weken campagne. Het is niet duidelijk of een van beide genoeg draagvlak zal hebben om de verkiezingen te winnen.

Michael Sata was de 'chief fixer' van oudpresident Frederick Chiluba. Geroemd voor zijn gave om orde op zaken te stellen boezemt deze voormalige politieofficier en vakbondsafgevaardigde menig kiezer schrik in omwille van zijn onorthodoxe stijl.

De doortocht van Sata als gouverneur van Lusaka in de jaren '80 en minister van Werk en Gezondheidszorg in de jaren '90 worden gezien als periodes van goed bestuur. Toch is er vrees dat Sata het land zou destabiliseren. In 2006 voerde hij een nationalistische presidentscampagne en dreigde hij de ondernemende Aziatische gemeenschap het land uit te zetten. Toen het nieuws bekend werd dat hij de verkiezingen verloren had, braken in Lusaka rellen uit met zijn supporters.

Michael Sata is vooral populair bij arme stedelingen in Lusaka en de Copperbelt en bij ethnische Bemba's.

Hakainde Hichilema is een relatief nieuw gezicht op het politieke toneel. In 2006 volgde hij slechts enkele maanden voor de presidentsverkiezingen de betreurde Anderson Mazoka op als voorzitter van de UPND.

"HH" zoals hij door aanhangers wordt genoemd verdiende zijn strepen in de zakenwereld. Hij was niet politiek actief voor 2006. Ondanks zijn geringe naambekendheid haalde hij als kandidaat van het platform UDA meer dan een vierde van de stemmen voor de presidentsverkiezingen van 2006. Zijn kiespubliek bestaat vooral uit etnische Tonga's en Lozi's in het zuiden en zuidoosten van het land.

Dat is meteen de achilleshiel van Hichilema. Veel kiezers in Zambia weigeren te stemmen voor iemand die Tonga is. Tonga staat voor veel Zambianen voor inhalig en symboliseert vriendjespolitiek ten voordele van de eigen etnische groep.

In zijn voordeel speelt dat de kandidaat met de meeste stemmen de verkiezingen wint. Een meerdeigeid van 50% plus een stem is niet nodig in Zambia.

MMD
Sedert 1991 is de Movement for Multiparty Democracy (MMD) de grootste partij van Zambia. Tussen 1991 en 2001 had ze zelfs de absolute meerderheid in het parlement.

Vandaag dreigt er een crisis binnen de partij. Er is geen duidelijke leider om Levy Mwanawasa op te volgen.

De vicepresident van Zambia, Rupiah Banda, is een buitenstaander zonder roots binnen de MMD. Hij heeft geen enkel draagvlak binnen de partij.

Een van de belangrijkste kandidaten is Katele Kalumba. Kalumba is secretaris-generaal vande MMD en geniet steun bij een deel van de MMD-jeugdvleugel.

Kalumba was minister van Gezondheid, Buitenlandse Zaken en Financiën. Hij verduisterde echter zoveel overheidsgeld dat er om zijn arrestatie werd gevraagd. Hij leefde drie maanden ondergedoken in een tent alvorens de politie hem in 2003 arresteerde.

De corruptiezaak werd in der minne geregeld. Kalumba bood openlijk zijn verontschuldigingen aan maar is nog steeds onpopulair bij een deel van de bevolking.

Minister van Binnenlandse Zaken Robbie Shikapwasha lijkt belangrijke troeven te hebben. Hij stond aan het hoofd van de luchtmacht, heeft ervaring op de departementen Binnen- en Buitenlandse Zaken en is familie van de vrouw van de vorige president. Deze overtuigde Christen komt uit dezelfde provincie als Mwanawasa en dit kan in zijn nadeel spelen.

Andere namen die klinken zijn die van minister van Buitenlandse Zaken Kabinga Panga, Minister van Handel Felix Mutati, onderminister van huisvesting Ludwig Sondashi en Maureen Mwanawasa, de weduwe van Levy.

© CongoForum - Geert Stienissen & Karen Mbasela, 20.08.08