Jan Hertogen25 oktober 2008 – 10:54

Welzijnsdiensten komen langs dienstencheques in het vizier van commerciële activiteit en winstoogmerk

Met het doel een aantal welzijnsdiensten open te breken voor commerciële activiteit en winst-oogmerk werden dienstencheques opengesteld voor maaltijden bereiden, boodschappen doen en vervoer van minder-mobielen. Deze laatste activiteiten behoren uiteraard al tot de Publieke dienstverlening maar de 'markt' krijgt nu ook toegang om haar winstoogmerk te enten op de zorg. Men wil evenwel ook andere terreinen van de hulpverlening aan zorgbehoevenden voor dienstenchequesacitiviteit open breken. Ook de bouw heeft binnenkort de concurrentie te vrezen wanneer bepaalde van haar basisactiviteiten in het vizier zullen komen van deze eigenaardige pleitbezorgers van de Publieke Dienstverlening. Want van de ene kant moeten ook (commerciële bedrijven toegang krijgen tot de quasi volledig betoelaagde tewerkstelling en van de andere kant kunnen de belastingen niet laag genoeg zijn en de 'echte' sociale zekerheid en het openbaar bestuur moet eerder af- dan uitgebouwd.

Geen sociale zekerheidsgelden voor winst en profijt

Intussen weet de bevolking wel beter. Wanneer de financiële sector door overheidstussenkomst moet onttrokken wordt aan verdere speculatie en ongebreidelde winsthonger, is het misschien best de zorg- en welzijnssector en het zorggebonden huishoudelijk werk te onttrekken aan het winstoogmerk. Geen sociale zekerheids- en overheidsgeld voor private winsten in de zorg, zo oordeelde het Arbitragehof over een vraag van de Vlaamse Overheid of ook 'animatoren' in commerciële rusthuizen konden betoelaagd worden (zie http://www.arbitrage.be/public/n/2008/2008-042n.pdf) .Het is dan ook eigenaardig dat Minister Van den Brempt op haar budget kansengelijkheid met steun van de Vlaamse regering bij monde van Minister Vanackere, de (commerciële) kinderopvang ruimte geeft in haar experimenten. Over de dienstencheques zou in feite hetzelfde kunnen gezegd worden: RSZ-gelden mogen geen voorwerp zijn van het winstoogmerk van private ondernemers.

De dienstencheques boeren met 1.399 miljoen € onbeperkt budget beter dan ooit

De Dienstencheques vertegenwoordigen op jaarbasis in 2008 een budget van 1.399 miljoen €, voortgaande op een extrapolitie van de eerste 9 maanden tot een jaar. Hiervan is 79% overheidsbetoelaging, in hoofdzaak langs de Rijks Sociale Zekerheid van de loontrekkenden (829 miljoen € langs de dotatie aan de RVA die daarmee Sedexo betaalt die afrekent met de ondernemingen) en 128 miljoen € lastenverminderingen die bijkomend worden toegekend omwille van de lage scholing, langdurige werkloosheid en andere bonussystemen van RSZ-bijdrage of premies op federaal en gewestelijk niveau. Naast de RSZ-kost is er een belastingskost van 129 miljoen € zodat de gebruiker in 2008 maar 301 miljoen € of 21,5% zal bijdragen op een totale kost van om en bij de 1,4 miljard €.

Elke financiële en tewerkstellingscontrole van de dienstenchequesactiviteit is zoek

De financiële audit voor 2007 is om onbegrijpelijke redenen geschrapt (wie stelt daar eens een vraag naar bij de bevoegde ministers?) zodat enkel kan voortgegaan worden op de praktijken van 2006 die indertijd opgespit werden door PricwaterhousCoopers. Met 79% betoelaging door de overheid komt het huishoudelijk werk op hetzelfde betoelagingsniveau als de ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg. Op deze laatsten, en alle andere delen van de welzijns- en gezondheidszorg staat evenwel een vast budget en enveloppes, voor de dienstencheques is er geen enkele beperking in het budget. Iedereen, tot de individuele burger toe, kan ondernemingen opzetten en maar aandoen. Dienstenchequesondernemingen zijn daarbij, in tegenstelling tot welzijns- en gezondheidsinstellingen, behoudens het neerleggen van de financiele rekeningen bij de nationale bank, niet onderworpen aan specifieke financiële verplichtingen of verantwoordingen die altijd gelden voor gemeenschapsgelden, nog aan opvolging van de tewerkstellingcreatie. In de financiële rekeningen van ondernemingen war de dienstenchequesactiviteit maar een (klein) onderdeel is, moet de dienstenchequesactiviteit niet apart vermeld worden en individuele werkgevers zijn daarbij niet balansplichtig. Het tewerkstellingsrendement is voor de dienstencheqsuesactiviteit uitzonderlijk laag (57% volgens de laatst gekende gegevens) en 50% van de aangeworven werknemer had voordien betaald werk (zie evaluatierapport Idea Consult 2007).

Sanering van de Publieke Dienstverlening in België kan beginnen met de Dienstencheques

De Publieke dienstverlening is België bedraagt geen 42,1% maar 43,9% wanneer de dienstenchequestewerkstelling wordt meegeteld. De huidige 64.913 dienstenchequesjobs zijn daarmee goed voor 1,8% van de loontrekkende tewerkstelling in België.

In plaats van 5.000 jobs in openbare diensten weg te gommen door personeel niet meer te vervangen kan men best nadenken hoe men kan voorkomen dat 5.000 bestaande jobs in de kuis- en strijksector, of reguliere gezinshulp voor zorgbehoeftigen naar de dienstenchequesfinanciering worden overgeheveld. Een speciale en onuitputtelijke reserve voor deze overheveling wordt geleverd door de 60.000 Gesubsidieerde Contractuelen tewerkgesteld als contractuelen in gemeenten en OCMW's. Het zou goed zijn om eens na te gaan hoeveel GESCO's er al overgeheveld zijn van GESCO-financiering naar dienstenchequesfinanciering. Over de besteding van de vrijgekomen budgetten bij plaatselijke overheden, individuele huishoudens, gezinshulpdiensten heeft men daarbij volledig het raden, ook al dient hun besteding het 'goede doel'. Witte winst of zwarte kassen met RSZ-gelden, zonder enige financiële controle of budgettaire beperking, dat is deel van de huidige situatie.

Gestadige groei dienstencheques verkoop en gebruik zet zich door

Als het gebruik van dienstencheques de eerste drie kwartalen 2008 vergeleken wordt met de eerste drie in 2007 stelt men een stijging van het gebruik vast met 36%. In september werden 5.936.471 cheques aangekocht, na de extreme aankoop in april (voor de verhoging aankoopprijs) het hoogste ooit. De aankoop van dienstencheques de eerste 9 maanden ligt globaal 32% hoger (hierin is de monsteraankoop in april 2008 voor de prijsverhoging in mei begrepen).

Als de evolutie op maandbasis wordt uitgezet voor de laatste vijf jaar zien we een normaal cyclus -verloop in het gebruik van dienstencheques, voortgaande op de ingifte van de ondermemingen ter betaling van de cheques bij Sodexo.

Zoals in andere jaren is een verdere stijging van het gebruik in het laatste kwartaal te voorzien, zodat de berekeningen die voortgingen op de eerste drie kwartalen een minimale aanduiding zijn van de effectieve kost die allicht nog hoger zal liggen.

Alsmaar groter evenwicht in besteding dienstencheques tussen de gewesten

In de verdere groei van de publieke dienstenchequesmarkt komt er beetje bij beetje een groter evenwicht tussen de gewesten, alhoewel het Vlaams gewest met 63,9% nog duidelijk de grootste gebruiker is. Vlaanderen was in 2006 nog goed voor 69,4% van de dienstenchequesaankopen. Na het Waals gewest is het vooral Brussel dat met 7,5% bij beent. Zij komen van 4,6% in 2006.

Ook het aantal ondernemingen groeit gestadig, ook al verliezen de ondernemingen die gedurende een jaar geen activiteit aan de dag hebben gelegd hun erkenning. In april 2007 is deze regel met effect van toepassing geworden.

Verhoging kostprijs voor de gebruiker heeft uiterst marginaal effect.

De verhoging van de kostprijs voor de gebruiker vanaf 1 mei 2008 met 0,3€, levert na aftrek van het belastingsvoordeel 9 miljoen € op, of 0,7% van de totale kostprijs.

De voorziene verhoging met 0,5€ na de laatste begrotingskontrole is goed voor 22 miljoen € of 1,5% verhoging van het totaal budget van 1,4 miljard €. De belastingsaftrek zal de overheid evenwel 9 miljoen € kosten op jaarbasis. De gebruiker zal dus bij saldo maar 13 miljoen € bijkomend bijdragen of 1% van de totale kostprijs. Europa stond er bij en keek er in uiterste consternatie naar.

Wat kan/moet dan wel gebeuren, is het niet nu dan later?

- Vastleggen van een enveloppe en werken met dotaties.
- Toewijzen van de activiteiten aan de bevoegde paritaire comités.
- Begeleiding van de gehele dienstenchequesactie door het Paritair Komité van de kansengroepen
- Sluitende financiële- en tewerkstellingscontrole
- Geen winstoogmerk voor publieke middelen in tewerkstellingsprojecten en publieke dienstverlening
- Toerekening van alle 'productiekosten' buiten de lonen van het dienstenchequespersoneel aan de gebruiker, hiermee zal al verregaand tegemoetgekomen worden aan het 'marktprincipe' en zal het tewerkstellingsrendement, zoals bij de sociale Maribel, 97% worden.

Technische fiche met alle gedetailleerde informatie

Fche met de evolutie dienstencheques van mei 2003 tot september 2008, zie Technische fiche dienstencheques 09/2009: Technische fiche dienstencheques 05/2003-09/2008: http://www.npdata.be/Data/Dienstencheques/Dienstencheques-2003-2008-09-f...

Jan Hertogen, socioloog