christophe07 november 2008 – 19:42

De directe aanleiding van de financiële crisis is stilaan bekend. Na de beurscrash van 2001 en 2002 werd geprobeerd de economie terug aan te zwengelen door mensen te stimuleren om huizen te kopen. Er werden massaal woningkredieten aan lage rentevoeten aangeboden. De prijzen van de woningen stegen door de grotere vraag en die duurdere woningen waren een mooi onderpand voor de leningen, zo dachten de banken. Maar toen de prijzen daalden en de rentevoeten stegen, begonnen de problemen.

Econoom Frans Buelens legde op de info-avond van de 15 DecemberBeweging mooi uit hoe een lokaal probleem in de VS het hele financiële systeem doet wankelen. “Weinig mensen beseffen wat er achter hun rug met hun geld gebeurt. Er wordt bijvoorbeeld wereldwijd handel gevoerd in de verzekeringen op leningen. Een krediet dat op één punt gecreëerd wordt, kan daardoor aan de andere kant van de wereld tevoorschijn komen. Hedge Funds die aan geen enkele controle onderworpen zijn houden zich bezig met speculatieve operaties. Ze houden zich bezig met afgeleide producten zoals shorten: aandelen verkopen die je niet hebt in de hoop dat je ze later aan een voordeliger prijs kan kopen. Ook banken zijn heel actief op die markt.”

Door de dereguleringsgolf die Thatcher en Reagan begin jaren '80 in gang zetten, hebben overheden geen greep meer op deze fenomenen. Frans Buelens: “De ratingsbureau's als Moody's of Standard & Poor's die de kredietwaardigheid van de financiële instellingen moeten beoordelen, zijn zelf private instellingen die vaak afhankelijk zijn van de bedrijven die ze moeten beoordelen.”

Jaren '30
Volgens Buelens hebben de overheden met hun miljardeningrepen de crisis in de banksector minder of meer onder controle, maar zitten er nog heel veel risico's in het financiële systeem. “De kredietkaarten zijn een mogelijke tijdbom. Dat kan de volgende dominosteen zijn. Maar ook landen kunnen in problemen komen. In Ierland stelde de overheid zich garant voor alle deposito's en leningen van de Ierse banken. Als daar iets misloopt, kan dat de Ierse staatsschuld tot waanzinnige hoogtes opdrijven”, aldus Frans Buelens. De malaise op de beurs zou ook wel nog lang kunnen aanslepen. “In de jaren '30 heeft het acht jaar geduurd voor de koersen opnieuw begonnen te stijgen.”

Volgens het IMF is dit alvast de ergste crisis sinds de tweede wereldoorlog. Frans Buelens: “Nu geraakt ook de reële economie in zware problemen. In Duitsland valt de industriële productie bijna stil. Hoogovens worden stilgelegd. De scheepvaarttarieven, een belangrijke barometer, zakken tot een dieptepunt (86 procent onder hun piek van eind mei, nvdr). Bedrijven kampen met overcapaciteit en overproductie. De orderboekjes blijven leeg. De daling van de consumptie van bijvoorbeeld electrische apparaten is ongezien.”

Karel Meganck, hoofddelegee voor het ABVV bij Fortis Verzekeringen, keek nog eens terug op de crisis die België's grootste financiële instelling in stukken verscheurd achterliet. Waarom was Fortis de eerste Europese dominosteen die omviel? “Fortis waagde zich aan waanzinnige speculatie. Maar op dat vlak was Fortis niet zo verschillend van andere banken. Geld creëren uit geld is immers de natte droom van alle kapitalisten.” Specifiek aan Fortis was wel de poging om samen met enkele andere banken ABN Amro over te nemen voor 24 miljard euro, wat ongeveer gelijk was aan de eigen kapitaalwaarde van Fortis. “Typisch voor de bedrijfscultuur bij Fortis,” zegt Meganck. “Votron werd door Lippens aangezocht om Fortis naar de top te leiden. Want als je niet aan de top staat, word je opgegeten door de andere haaien. Fortis had zich op het laatst ook nog kunnen terugtrekken uit de deal, maar dat stond dan weer haaks op de prestatiecultuur van het bedrijf.”

Bijna gedaan met Fortis
Begin oktober gebeurde dan het onvermijdelijke. “De vrijdag voor het weekend dat Fortis dan aan PNB Paribas verkocht werd, was er enorme paniek. Fortis beschikt iedere dag over 21 miljard euro liquide middelen. Normaal is dat voldoende om de dag door te komen, aangezien er ook altijd geld binnenkomt, maar die dag was de pot kort na de middag al leeg. Op dat moment was het bijna gedaan met Fortis.”

Is een vakbondsman gelukkig met de oplossing die uiteindelijk gevonden werd voor Fortis? Karel Meganck wijst er op dat de zaak nog lang niet in kannen en kruiken is. De deal is nog niet rond en ook de aandeelhouders kunnen met hun gerechtelijke stappen nog stokken in de wielen steken. “Natuurlijk laat dat bij linksen een wrange nasmaak na, de overheid die met belastinggeld de banken te hulp schiet. Maar op dat moment was er wellicht geen andere keuze. Vraag is alleen of het economisch systeem dat tot zo'n keuzes leidt, wel een goed systeem is om in te leven.”

Volgens Meganck moeten sociale bewegingen nu dringend enkele progressieve zaken op de agenda zetten. “Als zelfs bankiers zeggen dat overheden moeten ingrijpen, dan moeten wij toch ook dat podium beklimmen om zelf onze eisen naar voor te schuiven. Het ABVV moet ook die kans grijpen. Zo denk ik dat we beter af zouden zijn met een overheidsbank.”