leogargouille23 januari 2009 – 12:01

Als een held wordt Leonardo Boff onthaald op het derde Wereld Forum van Theologie en Bevrijding. Hij is een van de grondleggers van de bevrijdingstheologie, de religieuze stroming die ongelijkheid veroordeelt, onrecht aanklaagt en het voor de armen opneemt. Zijn filosofie vertrekt van het 'recht om te leven en dat op een waardige manier kunnen realiseren'.

In 1985 werd priester Leonardo Boff een jaarlang het zwijgen opgelegd door kardinaal Joseph Ratzinger, de huidige paus. In 1992 legde het Vaticaan hem een tweede keer het zwijgen op, ditmaal om te verhinderen dat hij zou deelnemen aan de milieutop in Rio.

Leonardo Boff besloot dan maar om zijn eigen weg te gaan. Met de woorden: “Ik verander van loopgraaf om dezelfde strijd voort te zetten,” verliet hij de katholieke kerk. Hij bleef het opnemen voor de zwakken en de onderdrukten van de samenleving. Behalve professor theologie is Leonardo Boff auteur van 60 boeken over theologie, spiritualiteit, mensenrechten, milieu en maatschappij.

Bij het betreden van het Forum wordt hij meteen omringd door drommen fans die met hem op de foto willen en journalisten met dure camera's en moeilijke vragen. Een interview met Indymedia.be weigert hij beleefd. Op het verzoek van een knappe journaliste van de Braziliaanse televisie gaat hij echter wel in. Een gemiste kans? Niet echt, want zijn toespraak geeft genoeg stof tot nadenken en motieven om iets te ondernemen.

De aarde is ons huis waar we zorg voor moeten dragen
Het onderwerp dat hij aansnijdt is de immense en onoverkomelijke crisis waar de volledige mensheid in verzeild is geraakt. Eigenlijk onderscheid hij vijf crisissen. De financiële en economische crisis zijn niet eens de ergste. Er is ook de crisis van de bevolkingsaanwas, de energiecrisis en de crisis van het drinkwatertekort. “Zoals we nu bezig zijn kunnen we niet meer verder doen. We moeten veranderen. Radicaal veranderen, want anders krijgen we méér van hetzelfde: méér productie, méér consumptie, méér uitsluiting, méér agressie tegen het leven zelf. Dit systeem mogen we niet aanhouden, want het leidt ons naar de duisternis.”

“We moeten nieuwe paden bewandelen en alternatieve wegen inslaan. Dat is wat de geschiedenis ons oplegt. We moeten tot een globale alliantie komen waar iedereen voor elkaar zorgt, want competitie leidt tot onze ondergang en samenwerking tot vooruitgang. De aarde is ons huis waar we zorg voor moeten dragen, want ze is het enige huis dat we hebben.”

Boff pleit ervoor om ecologie niet te beschouwen als een technisch studie over schaarse middelen, maar als een kunstvorm. Ecologie moet een nieuwe vorm zijn van omgang met de aarde. We moeten anders omgaan met het milieu, met welvaart en we moeten de macht op een adere manier verdelen. Die vraagstukken hebben alles met ecologie te maken.

“We moeten een nieuwe houding ontwikkelen als we een antwoord willen bieden op het niveau van de uitdaging. De toekomst van de mensheid hangt daarvan af. De aarde is vele keren machtiger dan wij en toch zijn we op voet van oorlog met haar, een oorlog die we nooit zullen winnen. Als wij zo verder gaan, zal de aarde verder gaan zonder ons.”

“Alle levende wezens zijn verwant aan elkaar, want we zijn allemaal samengesteld uit dezelfde elementen. Voor 46% bestaan we uit dezelfde stoffen als maniok (jawel maniok, een zetmeelrijk gewas, red.) en een mens verschilt van een chimpanzee met slechts één gen. Maar chimpanzees denken er niet aan om dat gen in te ruilen. Zij slingeren liever door de kruinen van bomen in het oerwoud.” (het publiek lacht)

Dit systeem kan niet langer het menselijk leven op aarde garanderen
De kapitalistische kijk op de aarde heeft winstbejag als uitgangspunt, alsof het leefmilieu dode materie is dat we zonder voorbehoud mogen gebruiken. Die gemakkelijke kijk op het leven dat ons omringt heeft geleid tot de alarmerende toestand waarin we ons vandaag bevinden.

Leonardo Boff ziet de aarde als een levend superorganisme zoals James Lovelock, de man die de GAIA-theorie ontwikkelde. Wanneer je een lepel aarde opschept en onder de microscoop legt, zie je tussen de 30 en 50 miljard micro-organismen. Alle leven op aarde is nauw verbonden tot een fragiel evenwicht. De lucht bevat altijd 21% zuurstof. Mocht die verhouding zakken tot 18% zouden we allemaal flauwvallen. En mocht het 26% zijn zouden we zelf geen lucifer kunnen aanstrijken. Op die manier zijn er veel constanten die het leven op aarde waarborgen.

We moeten terug naar een sociale ecologie met respect voor de natuur. De Yanomami, een inheems Amazonevolk, hebben een speciaal ritueel wanneer ze een boom omhakken. Ze zullen nooit meer nemen van de natuur dan het hoogst nodige, omdat ze beseffen dat ze er afhankelijk van zijn. Zij leven in gemeenschap met het leefmilieu. Dat staat in schril contrast met ons dominant model dat door middel van de globalisering naar alle uithoeken van de aarde wordt geëxporteerd. Wij stellen ons boven de natuur in plaats van er zorg voor te dragen. We hebben de consumptiemaatschappij gemaakt, die een grenzeloze productie veronderstelt, zonder enige vorm van solidariteit. Ons universeel model zit nu in een diepe crisis. Het is niet zomaar een fase, maar volgens Leonardo Boff zijn we in een terminale crisis beland. “Dit systeem kan niet langer het menselijk leven op aarde garanderen.”

Terloops waarschuwt Leonardo Boff voor de watercrisis die volop aan de gang is. “Is water een economisch goed dat verkocht moet worden aan de hoogste bieder of is het een geschenk van natuur dat van vitaal belang is voor ons leven?,” vraagt hij zich af. “Wie het water bezit, beslist over leven en dood en is bijgevolg almachtig.” Water wordt uitermate slecht verdeeld in de wereld. Miljoenen mensen beschikken over te weinig water om te overleven. Tegen 2020 zal meer dan 20% van de wereldbevolking gebrek hebben aan water. In de toekomst zullen nog veel oorlogen om het blauwe goud uitgevochten worden.

Afstappen van onze antropocentristische visie
“We consumeren 30% meer dan dat de aarde ons kan bieden. Alle grenzen worden overschreden. Het kapitalisme en de liberale drang naar vrijheid hebben aangetoond dat ze de voorwaarden voor een leefbare wereld niet kunnen uitstippelen. We moeten afstappen van ons productiesysteem en naar recyclagemaatschappij gaan. Duurzame ontwikkeling moeten we naast ons neerleggen, want ze is alles behalve duurzaam gebleken. We moeten 180 graden van koers veranderen. Zodat alle levende wezens een waardige plaats krijgen op aarde.

Het kapitalisme gaat uit van oneindigheid van de grondstoffen. Nu duidelijk blijkt dat die stelling onhoudbaar is, moeten we denken aan een sociale ecologie. 20% van de wereldbevolking verbruikt 80% van de grondstoffen. Die sociale ongelijkheid dat het systeem voortbrengt leidt tot ecologische onrechtvaardigheid. Met de voedselcrisis is het aantal extreem armen van 860 miljoen gestegen tot 930 miljoen. Het huidige model produceert gigantische accumulatie van welvaart aan de ene kant en extreme armoede aan de andere kant.

De wereld en de mensheid vormen een onafscheidelijk geheel. We mogen niet naar de aarde kijken als iets ver weg, want we zijn met elkaar verbonden. We moeten af van onze antropocentristische visie. “Laten we niet medeplichtig zijn aan een fatale catastrofe. We zijn in een toestand van crisis terecht gekomen. Maar elke crisis biedt een kans om te zuiveren, om te veranderen
en om tot elkaar te komen. Niet alleen mensen maar alle levende wezens. “Godzijdank is een andere wereld mogelijk.”

De verslaggeving over Wereld Sociaal Forum 2009 kan er enkel komen met uw steun!