De reden voor het boek, aldus de redacteurs Carl Devos en Rudi Vander Vennet, is de vaststelling dat links in de hoek zit waar de (electorale) klappen vallen. Ze willen de socialisten terug een eigen verhaal, eigen argumenten geven in de maatschappelijke en politieke discussies. Ze willen de ideologische strijd terug aangaan. Daartoe laten ze meer dan dertig(!) experts opdraven om 27 thema's vanuit een sociaal-democratische hoek te belichten.

Het boek is er dus niet gekomen omdat de samenstellers ervan overtuigd zijn dat maatschappelijke problemen niet op een rechtvaardige manier opgelost geraken wegens een tekort aan sociaal-democratie in de beleidsvoering. Nee, het boek is er gekomen wegens een electoraal dal van 'links' (in het boek wordt geen definitie gegeven van dit begrip). En dat is wat vreemd: het dogma is dat 'links' nodig is. Dat is meteen de grote fout van het boek, namelijk een verkeerd uitgangspunt: de auteurs zouden moeten erkennen dat de grote ideologische keuzes in onze land zijn gemaakt en dat elke partij zich baseert op een in se liberaal mensbeeld. Het ideologische speelveld is sterk vernauwd: elke serieuze politieke strekking stelt dat elke mens gelijkwaardig is en recht heeft op een menswaardig bestaan, waarbij zijn eigen lotsbestemming centraal staat.

De relevantie van 'links' of 'rechts' wordt trouwens door Caroline Gennez zelf in vraag gesteld: “80% van de onderwerpen is gemeengoed: iedereen is het daarover eens”. Dat gaat dan over veiligheid en justitie, onderwijs, gezondheidszorg en mobiliteit. Om een voorbeeld te geven: solidariteit en herverdeling, basiswaarden van het socialisme. Wel, geen enkele partij wil dit opgeven. Ja, er zijn uiteraard verschillen in de uitvoering ervan, zoals bijvoorbeeld de discussie over het beperken in de tijd van de werkloosheidssteun (die nu onbeperkt in de tijd is), maar dat is werkelijk gerommel in de marge. Het principe van solidariteit en herverdeling is voor elke partij onaantastbaar. Zelfs de progressiviteit van ons belastingstelsel, niet zo voor de hand liggend als we wel denken, wordt door alle partijen aanvaard. Ook zij die pleiten voor een vlaktaks voegen er snel aan toe dat dit systeem (met een grote belastingvrije som) socialer is dan het huidige ingewikkelde systeem waar de superrijken tal van achterpoortjes vinden, waarmee ze impliciet aangeven dat de progressiviteit van het belastingstelsel de pensée unique is.

Met andere woorden, over de inhoud van de kerntaken van de overheid is men het in grote lijnen eens. Het grote probleem in onze maatschappij zijn dus niet eventuele zware conflicten in de keuzes hierin, maar wel de implementatie van die keuzes. En met die implementatie loopt het helaas grondig fout. Justitie werkt niet, financiën is een puinhoop, de gezondheidszorg dreigt in de toekomst minder kapitaalkrachtige mensen uit te sluiten, de integratie van immigranten en nieuwe Belgen verloopt niet goed en het onderwijs werkt onvoldoende als motor voor sociale mobiliteit. Er zijn wat deze zaken betreft geen of weinig fundamentele ideologische discussies en toch verloopt de implementatie niet goed, terwijl bovengenoemde zaken juist fundamenteel zijn in onze liberale democratie. Om een voorbeeld te geven: wat is de zin van een tekst over de sociaal-democratische benadering van justitie (één van de 27 teksten in het boek) als straffen van minder dan drie jaar niet worden uitgevoerd wegens een tekort aan gevangeniscellen?

Er wordt moord en brand geschreeuwd omdat we dit jaar op een begrotingstekort afstevenen van 3,4%. Het contrast is groot met de quasi totale radiostilte toen prof. Moesen aantoonde wat iedereen eigenlijk al weet: onze overheden werken in België inefficiënt. Het interessante aan de studie van prof. Moesen was dat hij de inefficiëntie kwantificeerde: 4% van het BBP, elk jaar. Dat maakt onmiddellijk duidelijk wat de prioriteit moet zijn van elke politieke partij in dit land: overheidsefficiëntie. En daar durft de sociaal-democratie niet voluit voor te gaan. Ook dit boek heeft niet expliciet als doelstelling om tot een efficiëntere overheid te komen. Het wil immers in de eerste plaats de sociaal-democratie op de kaart zetten. Dat laatste lukt niet. Ironisch genoeg geeft het boek echter wél een aantal aanzetten om op een aantal concrete domeinen hervormingen door te voeren die juist als doelstelling hebben om de zaken efficiënter te regelen. Zo is de tekst over armoede een aanrader. En ook de algemenere tekst over ‘efficiënte regulering’, een zeer actueel thema, sprong in het oog.

Dat ons huidige politieke bestel een efficiënte overheid niet toelaat is ook redacteur en initiatiefnemer Carl Devos blijkbaar duidelijk. Zijn wekelijkse column voor de VRT handelt bijna zonder uitzondering over het slecht functioneren van het Belgische politieke systeem. Ter illustratie een paar citaten uit zijn columns van de laatste weken: ‘Hoe hoog zou de schrootpremie zijn om het wrakstuk van de Belgische politiek te vervangen?’, ‘Een land dat zo zot is, is om onnozel van te worden.’, ‘Is er iemand die niet kan begrijpen waarom kiezers straks massaal het hoofd afwenden als de politieke karavaan door de straten trekt?’ en ‘Arme, arme politiek.’ Prof. Devos lijkt zeer goed te beseffen dat hét probleem in dit land lang niet van ideologische aard is, maar eerder op een bestuurlijk niveau gezocht moet worden en dat we dáárdoor afstevenen op collectieve diepe verarming. En daar zijn in de eerste plaats de zwakken het slachtoffer van.

Het is enigszins onbegrijpelijk waarom Steve Stevaert tijdens de boekvoorstelling zo negatief reageerde op dit boek. Hij vond het saai en niet creatief. En dan? Dit boek is niet geschreven om rechtstreeks kiezers te lokken. Het is geschreven om aan de (sp.a-)politici ideeën te geven hoe concrete problemen kunnen aangepakt worden. En dat is broodnodig in dit land. Niet weer het zoveelste ‘tof idee’. Of pleit Stevaert voor een populistische sp.a die met mooie slogans en beloftes naar de kiezer gaat (wat elke politieke partij doet), zonder een weldoordacht plan te hebben (wat helaas al te veel partijen doen)? Akkoord, dit boek is een gemiste kans om ideologisch vernieuwend te zijn, maar daar heeft ons land nu geen nood aan. We moeten de bestaande ideologische keuzes vrijwaren en beter implementeren en daar zullen (paradoxaal genoeg) hervormingen voor nodig zijn, zowel op het inhoudelijke als op het bestuurlijke vlak. Dat maakt dit boek niet minder waardevol. Integendeel, juist doordat het boek geen krampachtige ideologische herbronning geworden is, juist doordat experts over hun vakgebied schrijven, is het boek het lezen waard.

Recensie door Andreas Tirez
zie http://www.liberales.be