Over kleding en andere regels: laat leerlingen zichzelf zijn

Ankie Vandekerckhove23 maart 2009 – 16:59

Ook het Kinderrechtencommissariaat las de afgelopen dagen in de krant het verhaal van het Xaveriuscollege in Antwerpen, waar de directie aan twee leerlingen een verbod zou opgelegd hebben om zich te kleden in hun zwarte kleren en om hun haar te kleuren.

Het Kinderrechtencommissariaat ontvangt soms meldingen van leerlingen die hun haartooi moeten veranderen, bepaalde soorten kleren niet meer mogen dragen, of hun piercing moeten weghalen. Wij constateren dat het voorval in het Xaveriuscollege geen alleenstaand geval is. En dat verontrust ons erg.

Het Kinderrechtencommissariaat wil duidelijk stellen dat kinderen en jongeren, leerling of niet, wel degelijk het recht hebben om hun identiteit te beleven, ook door hun kleding, kapsel of andere ‘uitwendige stijlkenmerken’. Sommige leerlingen houden van zwart, anderen van gekleurd, sommige leerlingen kammen hun haar, andere niet, sommigen scheren het af, anderen verven het. Sommigen drukken daarmee ook bepaalde voorkeuren uit, zoals een muziekstijl. Anderen niet. Iedereen is anders. Diversiteit heet dat.

Op school worden er over veel verschillende dingen afspraken gemaakt. Daar is niets mis mee. Waar mensen samenleven mogen afspraken gemaakt worden. Dus ook op school. Alleen moeten die afspraken op papier gezet worden. Een schoolreglement, heet zo iets. Een schoolreglement wordt in elke school die zichzelf respecteert gemaakt in overleg tussen alle betrokkenen op wie dat reglement van toepassing is. Dus ook in overleg met de leerlingen. En een schoolreglement kan geen basis vormen om een groep leerlingen te viseren of uit te sluiten. Een school kan niet zomaar een anti-gothic-kleren beleid voeren, vanuit het buikgevoel dat zwarte kleren, een rode haarkleur of andere accessoires andere mensen bang zouden maken. Geen heksenjacht op school, dus. De regels die samen afgesproken worden moeten daarbij ook duidelijk zijn. En de regels moeten permanent opgevolgd worden. Dus geen vage kledingregels die afhankelijk van het moment en subjectief door de school anders ingevuld worden.

Hoe zit het met dat alles op het Xaveriuscollege? De beslissing die aan de leerlingen van het Xaveriuscollege opgelegd werd, lijkt op een sanctionering. Zoveel is duidelijk. Waren de afspraken waarnaar die beslissing verwijst even duidelijk?

Het Kinderrechtencommissariaat roept scholen op om respect op te brengen voor de identiteitsbeleving van hun leerlingen. Wij suggereren de betrokken leerlingen in het Xaveriuscollege de hier gestelde vragen mee te nemen in hun overleg met de schooldirectie.

Ankie Vandekerckhove is Kinderrechtencommissaris.

kleding als DEEL van persoonlijkheid

Jo Creten, 23/03/2009 – 23:54

Ik vind het jammer dat het Kinderrechtencommissariaat voorbij gaat aan een bepaalde gevoeligheid. In hun opiniestuk spreekt het Kinderrechtencommissariaat over een buikgevoel en een subjectieve invulling van vage kledingregels door de school in kwestie. Dat zijn in mijn ogen beschuldigingen die in deze tekst onvoldoende gestaafd worden. "Waren de afspraken waarnaar die beslissing verwijst even duidelijk?" Met deze vraagstelling kan je elk reglement onderuit halen, want alles wat niet letterlijk in een reglement staat is bijgevolg onduidelijk.

Ik ben zelf leraar en geef op dit moment les in een school waar de leerlingen een uniform moeten dragen. Volgens het opiniestuk van het Kinderrechtencommissariaat, begrijp ik dat die school de leerlingen ontzegt om hun identiteit te tonen? Ouders en/of leerlingen kiezen vaak zelf voor die school. Het uniform brengt een zeker gevoel van rust en samenhorigheid.

Ik vind niet dat we scholen moeten verplichten om opnieuw uniformen in te voeren. Maar ik wil uiting geven aan de opdracht van een school om voor alle leerlingen een aangename leer- en leefomgeving te bieden.

Een leerlingenraad is een goed instrument voor overleg. Het is een adviesraad, zoals een jeugdraad of een middenstandsraad, om maar enkele voorbeelden te noemen. Ze kunnen het beleid adviseren, overleggen, maar ze hebben geen eindverantwoordelijkheid in het beleid. Ik vind dat dit ook in alle openheid duidelijk moeten maken aan onze jongeren.

De meeste jongeren zijn bereid om regels te aanvaarden, als de school het beoogde doel uitlegt. Het beoogde doel is hier een aangenaam leerklimaat voor alle leerlingen van de school. De school heeft in de media niet de kans om dit beoogde doel duidelijk te stellen. Zonder veel informatie wordt hierover in allerlei polls meteen de mening van de Vlaming gevraagd. Het Kinderrechtencommissariaat kiest opnieuw voor de media om de school "een buikgevoel en een subjectieve invulling van vage kledingregels" toe te dichten.

Er is wel degelijk een bepaalde gevoeligheid, niet ten opzichte van kledingsstijlen of de identiteit die jongeren daarmee willen uitdragen, maar specifiek ten opzichte van attributen zoals lange zwarte jassen, doodshoofden en andere wansmakelijke taferelen op kleding, verwijzend naar death-metal, een muziekstijl waar het thema 'dood' een centrale plaats heeft. Voor vele jongeren is dit een gevoelig thema, vooral de manier waarop dit thema op sommige kleding wordt afgebeeld, is niet echt aangenaam om een hele dag naar te kijken. Verwijzend naar het bovenstaande stukje over uniformen, denk ik niet dat zulke kleding aanleiding geeft tot samenhorigheid, maar eerder tot kliekjesvorming en zelfs, in sommige situaties, een sfeer van vijandigheid tussen leerlingen.

In het Xaveriuscollege ging het daarover. Uiteraard is het verbieden van dat soort kleding een eerste, misschien drastische stap. Het herstellen van een aangenaam leerklimaat is het uiteindelijke doel en daarvoor zijn nog andere stappen nodig: een gesprek met de leerlingen, ouders, leerlingenraad, ... . Met de aandacht die de media hieraan geeft, kost het de school meer energie om die gesprekken open en sereen te voeren. De school moet nu ook maatschappelijk haar stellingname verdedigen. Dat is niet makkelijk in een samenleving waar degene die het hardst roept, schijnbaar z'n gelijk haalt. Uiteindelijk lukt het een school wel om ook daarmee om te gaan. Het Kinderrechtencommissariaat geeft aan dat overleg belangrijk is, maar vergeet daarbij te zeggen dat de school de eindverantwoordelijkheid heeft over deze beslissingen. Daarmee schijnt het Kinderrechtencommissariaat te zeggen dat de jongeren maar moeten proberen hun gelijk te halen. Dat vind ik verkeerd.

Als samenleving en als Kinderrechtencommissariaat mogen we ons ook wel eens vragen stellen of ons buikgevoel altijd het beste voorheeft met het welzijn van alle jongeren. We vinden het goed dat jongeren informatie krijgen over de schadelijke gevolgen van roken, alcohol en drugs. Vinden we dan niet dat we hen ook best informeren dat sommige gebruiken die bij een bepaalde muziekstijl horen, mogelijk gevaren inhouden, zonder die muziekstijl te viseren.

Een jongere is meer dan de kledij die hij of zij kiest, of de sigaret die hij of zij opsteekt. Dat spreekt voor zich. Wanneer aan jongeren bepaalde regels worden opgelegd, gaat het over een deel van hun persoonlijkheid. Een deel waar sommige media graag op focussen. Dat is een gegeven. Een deel waar sommige jongeren, vaak onder impuls van leeftijdsgenoten, veel belang aan hechten en dat mag. Dat is hun recht, hun keuzevrijheid. Laten wij als volwassenen, opvoeders, begeleiders aan deze jongeren trachten mee te geven dat ze inderdaad veel meer zijn dan de kledij die ze dragen of de sigaret die ze wel of niet opsteken.