"De natuur is een nazi." Deze zinssnede komt van Benno Barnard. Een bedrieglijk eenvoudige uitspraak van twee zelfstandige naamwoorden, twee lidwoorden en een koppelwerkwoord. Laten we ervan uitgaan dat het nazisme zijn gruwelijke inspiratie vooral gehaald heeft bij de twee grote 19de eeuwse denkers Darwin en Nietzsche, en het teruggrijpen naar vroegere elementen uit het Arische verleden (Romeinse in het geval van het fascisme) even vergeten, dan is zelfs als je uitgaat van een creationistisch wereldbeeld de natuur nog steeds een pak ouder dan het nationaal-socialisme. Uiteraard zit er een bron van waarheid in Barnard's uitspraak die getuigt van zijn humanisme. Een Afrikaans spreekwoord zegt niet voor niks: "Het leven heeft niemand iets beloofd." Desalniettemin zou je misschien ook kunnen stellen: de natuur is een conquistador, of Leopold II, of zelfs een Israëlische kolonist. Maar dat mag ik niet doen, zeker niet als ik dé Midden-Oosten journalist Robert Fisk, die ik dwepend graag lees, wil respecteren: wat je ook schrijft over het Palestijns-Israëlische conflict, hou in Herensnaam de Tweede Wereldoorlog erbuiten, of maak al zeker geen vergelijking tussen de Holocaust (met hoofdletter H) en ieder ander etnisch conflict ervoor of erna.

Tja, de nazi blijkt ondertussen toch al meer gereduceerd tot het menselijk handelen. De vraag is: doet Barnard de natuur oneer aan? Onze nauwste verwanten in de dierenwereld zijn enerzijds de chimpansees die zich efficient in troepen manoeuvreren en effectief oorlogen om territoria voeren op leven en dood. Anderzijds hebben we de bonobo die in matriarchaten leeft en ieder conflict oplost met seks. Als er bij hen al sprake is van een ondergeschikt lid van de hiërarchie dan is dat een jong mannetje zonder bescherming van een dominant ouder vrouwtje. Zelfs in zijn drift naar nageslacht speelt deze positie hem parten waardoor hij zonder kroost kan sterven. Of dit tot frustratie en doodslag kan leiden heb ik nog niet gehoord. Het probleem is dan ook zonder bloedvergieten opgelost, de ondergeschikte bonobo mag zich niet voortplanten en kan zijn genen dan ook niet doorgeven. Is de troost dat hij in leven mag blijven dan schraal vergeleken met de wrede lotgevallen onder chimpansees? Het is gek dat je het dierenrijk ontzettend nazistisch kunt vinden terwijl er ook heel veel empathie te vinden is, al dan niet bewust: gorilla's die een hondje uit een net trachten te bevrijden. Pinguïns die tijdens de poolnacht een van binnen naar buiten draaiende carroussel vormen zodat ze op en af mekaar verwarmen en niet steeds dezelfde vogels de buitenste rand van de cirkel vormen waar hun ruggen blootgesteld worden aan temperaturen van -60°C. Of wat te denken van wolvenkinderen?
Is de natuur toch niet meer dan eten of gegeten worden? Zijn zo ook mensen niet in staat tot enerzijds de meest altruïstische solidariteit en anderzijds de gemelijkste en meest walgelijke gruweldaden? Neemt in laatstgenoemd geval op zo'n moment het reptielenbrein het over? Want die vreselijke hagedissen vreten wel hun eigen kinderen op.

Al het voorgaande was een chaotische inleiding tot iets wat we niet gemeen hebben met de dieren, namelijk de daad of de actie van de suïcide (tenzij je het bizarre gedrag van lemmings zelfmoord noemt). Knack heeft dit weekend nog een artikeltje gepubliceerd met onthutsende cijfers:
http://www.knack.be/nieuws/wetenschap/elke-40-seconden-een-zelfdoding/si... .
Welke conclusie moeten we hieruit trekken? Verkijken we ons op de cijfers? Komt het zelfmoordcijfer zo hoog te liggen doordat de moderne geneeskunde en hedendaagse technologie andere doodsoorzaken nivelleren? Pleegden mensen vroeger minder zelfmoord? Gek, hé, de levenskwaliteit is nog nooit zo groot geweest, en toch. Hoe moeten mensen vroeger afgezien hebben: vreselijke tandpijnen, besmettelijke huidziekten met ondraaglijke jeuk, bonkende zweren, verlammingen en afwijkingen, en toch.
Een psychiater heeft het me eens gezegd: de welvaart is nog nooit zo groot geweest, maar met het welzijn is het povertjes gesteld. Ha, als je Cartesiaans zou redeneren aan de hand van oorzaak en gevolg zou ne mens nog raar conclusies kunnen trekken. Laten we eerlijk zijn, eigenlijk is België oervervelend: door de verkaveling wonen we in een regio van dichtgeslibde wegen zonder één hectare ongerepte natuur. Socrates zou ooit op de Atheense agora de veelbetekenende woorden hebben uitgesproken: "Wat is er toch veel dat ik niet nodig heb!" We hebben het hier over de Markt in Athene van de 5de E voor Christus zeker, een stad met 20 000 inwoners.
Man, je zou Socrates eens in het Shopping Center of op de Meir moeten loslaten. De mens zou direct nen attack krijgen en in de psychiatrie vant Stuivenberg moeten opgenomen worden. Je moet eens eender welke winkel van de Meir binnen stappen, als je al niet weggeblazen wordt door de dreunende techno-beats van de wansmaak, doet de rest het wel. Overal lachen grote reclamepanelen je toe met een witte tandpasta-lach waar ze in het Hart der Duisternis nog een puntje aan kunnen zuigen. Gladde jongens en frisse meisjes, geretoucheerd en omgeven door een ongerepte, zonovergoten natuur die niet bestaat. Wat een mensvriendelijke wereld: als man voel je je genoodzaakt direct een abonnement te nemen bij de plaatselijke fitnessclub, eventueel een kuur anabolica steroïden te nemen, of implantaten, en hard werken om veel geld te hebben voor een huis met hypotheek, een blitze wagen, minstens twee keer per jaar op reis te gaan (éne keer om je poten te breken met het snowboarden), de andere keer om mooi gezond (lees: rijk, succesvol) bruin te worden. En gelukkig zijn, en gelukkig zijn, en gelukkig zijn.
Ben ik nog wat vergeten, o, ja, hippe kleren, originele piercings, tribals, terug naar de natuur, yeah, tattoos, hip, succes, blij, lachen, vrolijk, joepiekajee! O en kunnen koken en op eigen benen kunnen staan, en rechte tanden, en goed in bed, een stevige erectie, en uithoudingsvermogen, niet te vlug in bed, wel in zaken,
ROOFBOUW!
En dan die arme vrouwen, wat een vrouwvriendelijke wereld hebben we geschapen. Ze moeten niet meer alleen de was en de plas doen, wij mannen helpen hun daarbij, ik weet niet met wie ik het meeste medelijden moet hebben. Ze mogen carrière maken, al moet ik eerlijkheidshalve toegeven dat ze nog niet zoveel verdienen voor hetzelfde werk (echter, laten we eerlijk zijn, voor sommige jobs zijn vrouwen gewoon niet goed genoeg, ook al denken ze van wel, dit verschil in perceptie uit zich dan ook in een financiële disproportie, als een man achter haar rug de meubelen moet redden, mag hij er dan ook extra voor betaald worden, nietwaar).
En in tegenstelling tot sommige achtergestelde culturen, is de vrouw niet langer een broedfabriek en lustobject. Ze moet haar schaamte niet langer verstoppen achter een gordijnkleed: kijk eens naar de tv, eindelijk wordt een vrouw op haar capaciteiten beoordeelt en niet op haar 'package'. Hoe meer bagage hoe liever. Die arme chassidiem-jodinnetjes en moslima's, de éne moeten hun haar afscheren naar 't schijnt, de andere moeten van hun God de haren bedekken. Onze vrouwen hebben tenminste recht op hun liposuctie, laserontharing, Boulimia, trichotillomanie, Anorexia Nervosa, agorafobie, Erotica-beurzen, Prozac, post-natale depressie, en vooral heel veel pulp fictie. "Just because she ís a character doesn't mean she hás character!"
ROOFBOUW!

Maar het is crisis! Wat is er gebeurd met ons spaargeld? Ik was net zo gelukkig. Mijn grootouders hebben dit land niet grootgemaakt om het door het broeikaseffect en een stel Mongolen naar de pleuris te helpen. Ik heb recht op mijn ritje naar zee in mijn cabrio in de file met de hemel niet langer staalblauw, maar troebel van de smog, alsof je onder water je ogen opendoet. Mijn puffer bij de hand voor mijn allergie tegen berkenstuifmeel en fijn stof.
Gelukkig is de vrije markt zelf-regulerend, als onze koopkracht en het vertrouwen in de beurs en de banken hersteld zal zijn, kunnen we naar hartelust terug geld spenderen en op eco-vakantie gaan naar Costa Rica, terwijl creolen zich uit de naad werken voor de broek en trekkingschoenen en rugzak die ik in de A.S. Adventure gekocht heb.
Er is licht aan het einde van de tunnel, Obama pompt geld in de economie en meer specifiek de auto-industrie, haalt de relaties met Cuba en Iran aan, wat is het volgende? Misschien wel een eigen staat voor de Palestijnen! Laat me niet lachen.
En als we Afrika even wegdenken van de wereldkaart dan zouden we al een heel eind vooruit zijn in de strijd tegen armoede en onrecht.
Heerlijke nieuwe wereld, ongebreideld produceren en consumeren, in onze vooruitgang naar ... ja, naar wat eigenlijk? Of is onze zelfgekozen evolutie een beter gekozen concept van dat waarmee we bezig zijn. Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Wat betekent het in deze vluchtige tijden om mens te zijn? Kun je nog überhaupt mens zijn? Je bent nooit af, je bent constant bezig iets te worden, en voor je het goed en wel weet, lig je te vergaan in een ouwmannekenshuis, zonder dat je ooit ... ja, eventjes af bent geweest, of wat?

"Panta rhei, alles vloeit." Oude Griekse filosofen wisten het al. Het atoom is zo oud als de straat. Als je echt wetenschappelijk geschoold bent, is het moeilijk de wereld anders te bekijken dan één scheikundige poel van reacties en verbindingen. Hoeveel dokters en pharmaceutici zouden de wereld bekijken op deze mechanistische manier? Hoeveel daarvan zouden er overtuigd zijn dat het brein, het bewustzijn niet meer is dan een vergankelijk product van de hersenen? (Niet dat dat het leven minder raadselachtig of mysterieus zou maken. Want wat is een atoom uiteindelijk?)
Desondanks heeft een hersenchirurg eens geopperd dat hij al veel hersenoperaties gedaan had, maar nog nooit een gedachte gezien had.
Zijn wetenschappers mensen die het leven en de natuur (weet u nog wel, die nazi volgens Barnard) als een raadsel beschouwen dat moet opgelost worden, terwijl gelovigen het bestaan beschouwen als een mysterie dat geleefd moet worden. Wanneer is een mens blind? Is dit de wereld van morgen? Mensen die zich tot vervelenstoe suf werken en studeren, die pilletjes slikken om de balans van hun hersenhouding en bij gevolg hun gemoed te corrigeren om als slecht zittend radertje niet weggegooid te worden. Is de natuur een nazi, een machine? Ieder tijdperk heeft zijn blinde vlek: de onze zou wel eens die van het ongebreideld optimisme in het ontrafelen van het genoom kunnen zijn, en het geloof dat we met die wetenschap mensen beter kunnen maken. Wat niet wegneemt dat ik volledig achter de theoretische bestudering ervan sta, de toepassingen ervan echter.
Is onze illustere verbeelding werkelijk het product van tastbare neuronen. Of volgt misschien de chemie toch iets dat etherischer is? Iets wat Sheldrake morphogenetische velden noemt, ijl is en uiteraard als pseudo-wetenschap beschouwd wordt in hét wereldje.
Maar wat als hij gelijk heeft en er toch een bron van waarheid zit in grigri's, marabous, amuletten, voodoo enz. Of telepathie, een collectief geheugen, en andere paranormale zaken waar ik verdomd sceptisch tegenover sta, rationeel als ik ben, ware het niet dat ik ondertussen toch ook al enkele vreemde synchroniciteiten ondervonden heb die meer dan toeval leken.
Schizofrenie is een ziekte die 1% van de bevolking treft en het psychiatrisch equivalent vormt van gediagnosticeerd te worden met kanker. Enkel door medicatie kunnen deze mensen verlost worden van hun hallucinaties en wanen. Ik denk nu niet onmiddellijk dat wat ze zien wel eens echt zou kunnen zijn. Desalniettemin waarschuwt de geneeskundige wereld voor een pandemie van psychische stoornissen in de 21ste eeuw. Benieuwd of dat recht evenredig zal zijn met het stijgen van het zeewater en de stijgende temperaturen.
Voor de pharmacie is het in ieder geval gouden zaken doen. In onze maatschappij is er een schisma ontstaan tussen de zorghebbenden en de verzorgers. Pijnlijk genoeg betekent dat ook eensklaps het verschil tussen meedoen of vegeteren. En zo is de één zijn brood de ander zijn dood.

Epiloog: is de vrije markt een nazi? Waren de conquistadores eerlijke zakenlui? Heeft Leopold II het goed voorgehad met zijn Congo? Is de Palestijn een exoot in het Beloofde Land?
God zij dank zijn er nog blinde gelovigen die dat tenminste beamen, want hoe vrij is de seculier? Wat is het gevaarlijkst: een gelovige die zich bevrijd voelt in zijn verbindtenis met God, of een goddeloze die van zichzelf denkt dat hij vrij is en van de gelovige een gevangene maakt.

Wie is werkelijk Verlicht? Zonder Prozac, als het kan.