frauke decoodt13 juni 2009 – 13:51

Over ongenoegen, geweld en criminalisering

Linkse radicale bewegingen moeten ten allen tijde zichzelf en hun daden in vraag kunnen stellen. Ze moeten ook in vraag kunnen gesteld worden, door een kritische progressieve pers bijvoorbeeld. Het zou ook de taak moeten zijn van zulke pers om kritisch te staan tegenover machtstructuren, en hun discours. Zo zou de retoriek, en de daarbij horende criminalisering, van Europese inlichtingen- en ordediensten aan de kaak gesteld kunnen worden, of de agenda van internationale economische instellingen en economische belangengroepen zoals het Bretton Woods Project. Indien dit niet gebeurt gaan we een gevaarlijke kant op. Een progressieve linkse beweging zou juist zulke behoudsgezinde stemmen moeten vrezen.

Gie Goris schrijft dat het sociale klimaat al maanden aan het opwarmen is 'als gevolg van het wegsmelten van aandelenkoersen, spaargelden en werkgelegenheid'. Dit zou geleid hebben tot gewelddadige confrontaties in IJsland, Letland, Frankrijk en Griekenland.
Naargelang wie spreekt is het sociale klimaat niet al maanden aan het opwarmen, maar al een hele poos oververhit. Sommigen waren al langer woedend over de sociale klimatologische omstandigheden van armoede en onrecht nog voordat de storm, in de vorm van een crisis, op dit werelddeel arriveerde en de behoede klassen benadeelde. Voor het overgrote deel van de wereldbevolking heeft het nooit iets anders gedaan dan gestormd.
Ik betwijfel dan ook of dalende aandelenkoersen en wegsmeltend spaargeld de straten van Athene en andere steden deden branden. Degenen die niets bezitten kunnen niets verliezen. Dalende aandelenkoersen deden hoogstens de brandbommen langer branden, aangezien er een wijde steun voor was van verschillende gedupeerde lagen van de Griekse bevolking.

De directe aanleiding voor de rellen in Griekenland was echter politiegeweld, of beter politiemoord. Ook de G-20 en de NAVO top gingen gepaard met extreem politiegeweld. In Londen leidde dit zelfs opnieuw tot een dode, Ian Tomlinson.
Vanuit medialand echter een oorverdovende stilte omtrent politiegeweld. Misschien iets voor een progressieve pers om te onderzoeken of het toenemende politiegeweld iets te maken heeft met de toenemende criminalisering van de links radicale beweging? Een criminalisering waar de media-industrie overigens een grote rol in speelt.

De media spelen ook een cruciale rol in de publieke steun die deze heterogene linkse bewegingen al dan niet kunnen krijgen. Achteloos het discours overnemen dat geweld op betogingen als terrorisme classificeert is ronduit gevaarlijk. Bovendien werden in Londen, Griekenland en Frankrijk niet alleen brandbommen gegooid en bankruiten kapot gesmeten, maar werd er wel degelijk ook een verscheidenheid aan boodschappen uitgedragen.
In Londen kon je bijvoorbeeld horen dat velen niet geloven in een humaan of groen kapitalisme, dat kapitalisme en echte democratie misschien wel tegenstrijdig zijn. Als winst het doel blijft, is solidariteit onmogelijk. In Straatsburg weerklonk dan onder andere ongeloof in een humanitair militarisme. Een brandbom kan dan wel een gepantserde politiewagen enige schade bezorgen, een bom uit een F-16 die valt op een bergdorp in Afghanistan doet dat nog veel meer.

Over kapitalisme, revoluties en hervormingen
Als progressieve stemmen niet erkennen dat er een sociale oorzaak is aan sociale onrust, dan gaan we een gevaarlijke kant op. Nochtans kunnen we lessen trekken uit een relatief recente Westerse geschiedenis van sociale onrust en sociaal onrecht.
Gie Goris schrijft dat deze mondiale crisis een kans is om fundamenteel andere keuzes te maken dan de winstideologie van de voorbije decennia. Crisissen, hervormingen en winstideologie zijn echter kenmerkend aan het kapitalisme. Ze zijn niets nieuws of van de voorbije decennia, maar typerend aan de voorbije eeuwen. Sinds Adam Smith zijn ze de essentie van het kapitalisme. Kenmerkend aan het kapitalisme is ook dat ze de neiging heeft competitie en ongelijkheid te creëren, en verzet.
Ten gevolge van het 19de eeuws sociale onrecht was het ontstaan van sociale en arbeidersbewegingen onafwendbaar. Ook ten gevolge van dat onrecht leek sociale onrust onvermijdelijk. Vele historici argumenteren overtuigend dat een grote revolutie dreigde los te barsten. Dit werd echter vermeden doordat het politieke en economische kapitalistische systeem enigszins hervormd werd zodat het leven voor noodlijdende massa's iets draaglijker werd. Deze aanpassingen gebeurden niet alleen door de druk van de sociale bewegingen. Ze vonden ook plaats omdat het in het belang van de kapitalistische en geprivilegieerde klassen was om de rijkdom enigszins te herverdelen zodat het systeem en hun geprivilegieerde positie erin behouden kon worden.
Het verleden zou ons tenminste in staat moeten stellen enkele kritische bedenkingen te maken bij het hedendaagse reformistische discours, onder meer van de Bretton Woods instituties, en economische belangengroepen zoals de G-20 en het Bretton Woods Project. Er is niets revolutionairs aan de Bretton Woods instituties te willen hervormen. Welk jasje kapitalisme ook aanhad, door de aard van het beestje komen mensen en de planeet vroeg of laat altijd op de tweede plaats, na winst maken. Een progressieve linkse beweging zou dus juist behoudsgezinde stemmen moeten vrezen die het beestje mooier willen maken, maar het monster willen behouden.

Over diversiteit, 'de waarheid' en nog maar eens geweld
Ook op een ander punt klinkt het artikel opmerkelijk beperkt. Het lijkt als een rechter te bepalen waar links stopt en extreem, onverantwoord links begint. Zij, de terroristen, moeten gevreesd worden. Wij, de progressieve krachten, zijn de behoeders van de morele grondslagen van een brede sociale beweging. Het willen voorschrijven wat de juiste morele grondslagen zijn en wie deze in pacht heeft, getuigt juist van een foute voorhoede mentaliteit, een mentaliteit die Gie Goris toeschrijft aan linkse radicale bewegingen.
Deze bewegingen hebben verschillende morele grondslagen, geen leiders, maar denkers en doeners. Ze zijn divers, contradictorisch, chaotisch. Progressieve stemmen en een kritische pers behoeden zich best om onbedacht mee te marcheren in een criminalisering van die diversiteit. De verdeel en heers strategie is een welbeproefde en effectieve tactiek.

Deze strategie en het wij-zij denken wordt ook besproken in de indrukwekkende studie over geweld van Hans Achterhuis. Hij heeft ook een iets complexere kijk op de oorspongen en gevolgen van geweld, in al zijn vormen. Net zoals de sociale realiteit is geweld divers, chaotisch en contradictorisch. Zowel een moralistische beoordelende visie op geweld zoals die onder andere door vele media wordt uitgedragen, als een instrumentale romantische opvatting over geweld zoals die ook door vele links-radicale actiegroepen in slogans gegoten wordt, doen het onderwerp onrecht aan. Misschien is het pas echt revolutionair om meer begrip te creëren voor diverse gedachten, handelingen en mensen. Misschien zijn er af en toe blikseminslagen nodig die de gevestigde orde, en hun discours, fundamenteel in vraag stellen.