eliane van den ende26 juli 2009 – 22:55

‘Kunstenaars – vooral mannelijke – hebben een ontzettend ego én een enorm libido’, aldus Jacques Charlier ‘en dat libido is onlosmakelijk verbonden met hun werk.’ Als ironische kanttekening daarop startte de nu 70 jarige Luikse artiest een reeks tekeningen waarin hij de edele delen van internationale kunstenaars kunstzinnig fantaseerde: Jeff Koons werd verpersoonlijkt met opblaasbare ballonnen. Christo en zijn gevoeg werden verpakt. Het Britse kunstenpaar Gilbert & George hebben een dubbele ‘schietloop’ bij slecht één paar teelballen. Maar ook vrouwelijke geslachtdelen ontbreken niet, al vormen ze de minderheid: Georgia O’Keeffe werd toebedeeld met een aronskelk en ‘les bijoux de famille’ van Louise Bourgeois werden gebreid. De privé-delen van Charlier zelf? In zijn eigen dadaïstische traditie maakte hij een zelfportret: een platte horizontale deurbel met als naambordje ‘by appointment only.’

In 1973 gaf Charlier bij kunstuitgevers Daled & Geevaert een klein boekje erover uit. Er werd wat gegniffeld maar geen haan die ernaar kraaide. Nu – 36 jaar later – vormen die imaginaire geslachtsdelen een steen des aanstoots.

‘100 sexes d’artistes’ – fonetisch uitgesproken kan dat ook ‘zonder kunstseks’ betekenen – werden door de Franstalige gemeenschap van België uitgekozen als randactiviteit van de Biënnale van Venetië. Vermits dit jaar de Vlaamse Gemeenschap – en Jef Geys – het officiële paviljoen in de Giardini van Venetië vullen, koos de Franstalige gemeenschap voor een ondeugende ‘off’-deelname die mee zou opgenomen worden in een algemene Biënnale-brochure. De Franstalige cultuurminister Fadila Laanan had zelfs 300.000 euro veil voor dit langlopende project van Charlier waar ze overigens nog altijd helemaal achterstaat.

Bedoeling was om de 100 (anonieme) tekeningen op affiches als een openluchtmuseum over heel Venetië te verspreiden. Maar dat was zonder de organisatie van de Biënnale gerekend. De 100 tekeningen werden ter goedkeuring voorgelegd maar Däniel Birnbaum, commissaris van deze 53ste biënnale, schreef dat de voorzitter van de Biënnale, Paolo Baratta bang was dat deze tekeningen de betreffende kunstenaars zouden kwetsen. De voorzitter van de Biënnale zelf meldde op zijn beurt dat het Birnbaum was die deze kunsthappening weigerde.

Een hele briefwisseling en mailverkeer tussen Enrico Lunghi, curator van het Charlierproject, volgde: de hete patat werd telkens weer doorgeschoven tussen de commissaris, de voorzitter en de algemene directeur van de Biënnale. Lunghi die toch directeur van het Mudam (Museum voor Hedendaagse kunst in Luxemburg) is, komt er maar niet achter wat de werkelijke reden is voor deze weigering.

Maar de censuur neemt nog een grotere omvang aan. De stad Venetië die aanvankelijk beweerde de advertentieruimte voor de honderd affiches te hebben voorbehouden, meldt nu dat er geen ruimte meer beschikbaar is en verklaart na lang aandringen dat dit kunstwerk ‘openbare zedenschennis’ is. Op de vraag naar meer uitleg aan Massimo Cacciari, filosoof en één van de weinige linkse burgemeesters van Italië, kwam nooit een antwoord. ‘100 sexes d’artistes’ lijken daarmee ‘gecastreerd’.
Maar dat was zonder beeldenstormer Jacques Charlier gerekend: ‘ Zelfcensuur is efficiënter dan censuur. Zelfcensuur laat geen sporen na.’

Dus werd in de lagunestad een boot gecharterd waarin alle 100 tekeningen maar ook alle documenten van deze artistieke ‘soap’ werden getoond. Met ook de reacties van de ‘getroffen’ kunstenaars. 12.000 gratis exemplaren van de krant ‘Libérer Venise’ werden verspreid. Er is een website waarop Jacques Charlier vanuit Venetië zijn ervaringen blogde en waarop een wedstrijd ‘Quizz Art’ staat. Wie de 100 piemels (en vulva’s) kan identificeren, kan een Tshirt – mét bedrukking – winnen.

Wat als een olijke kwajongenstreek begon, krijgt alsmaar meer omvang. Er wordt gereageerd op deze censuur. Als reactie tegen dit preutse gedrag zullen (nu al) 7 internationale steden deze zomer de affiches op openbare en duidelijke plekken tonen. ‘100 sexes d‘artistes zullen prijken in Belgrado, Bergen (Noorwegen), Linz, de culturele hoofdstad, Luxemburg, Metz en Namen.

In Antwerpen waren – op initiatief van het MUHKA (Museum Hedendaagse Kunst) – in juli de affiches in het straatbeeld te zien. De Brusselse burgemeester Freddy Thielemans zei gechoqueerd te zijn door deze kunstcastratie en liet ook het stedelijk straatbeeld opvrolijken met deze – wees gerust – best brave beelden. Tegelijkertijd loopt ook in Bozar een dubbeltentoonstelling ‘Disorder’ van Jacques Charlier en Bernar Venet.

Wie zijn kunstkennis op basis van genitaliën wil testen : www.jacquescharlier-venise2009.be
www.bozar.be