Hoe zou u Ecofeminisme kunnen omschrijven?
"Het Ecofeminisme is een wereldwijde beweging. Maar de basis van het Ecofeminisme is het inzicht dat er kritische verbanden bestaan tussen de onderdrukking van de vrouw en de achteruitgang van de natuur. Van daaruit is er een hele theorie ontwikkeld over hoe onderdrukking werkt en hoe men zich daarvan kan bevrijden. De verschillende groepjes met verschillende standpunten en meningen die zich Ecofeministen noemen zijn het wel allemaal eens dat er die verbanden bestaan tussen de onderdrukking van de vrouw en de onderdrukking van de natuur. "

Kan je het beschouwen als een nieuw soort feminisme?
"Zo nieuw is dat niet. Het is ontstaan in de zeventiger jaren toen er verschillende grote conferenties waren waar vrouwen samenkwamen vanuit de vredesbeweging, vanuit de milieubeweging en de vrouwenbeweging. Daar legden ze hun gemeenschappelijke verhalen samen en ontdekten dat er een gemeenschappelijke structuur is in al die dingen waartegen ze vechten en dat is die onderdrukkingsstructuur. Ecofeminisme is ontstaan op de straat, vanuit actiekampen en is daarna verder verdiept en uitgewerkt op theoretisch vlak. De belangrijkste inspirators van Ecofeminisme zijn Vandana Shiva, Maria Mies en Val Plumwood."

Wat is de centrale doelstellingen van Ecofeministen?
"Volgens de Ecofeminsten moet iedereen bevrijd worden. Zowel de vrouw als de natuur. Alle vrouwen zowel de de blanke vrouw als de zwarte vrouw van racisme en onderdrukking, de lesbische vrouwen van heteroseksisme, de arme vrouwen, de arbeidersvrouwen,.... Het komt neer op een theorie van alle onderdrukking. Vrouwen vormen de helft van de wereldpopulatie en bevinden zich in allerlei situaties zelfs van meerdere onderdrukkingen tegelijk bv zwart vrouw."

Hoe willen jullie die bevrijding van onderdrukking realiseren?
"Er zijn natuurlijk verschillende theorieën over wat er moet gebeuren. Wat we moeten leren in onze samenleving zowel in onze houding tegenover vrouwen, tegenover andere bevolkingsgroepen maar ook tegenover de natuur is dat we gelijkwaardig zijn. Er zijn natuurlijk en gelukkig heel veel verschillen in onze samenleving maar dat wil niet zeggen dat dat een grond is om een hiërarchie te maken en te denke dat de één belangrijker is dan de andere. Dat hiërarchisch denken die dualisme is zo ingeprent in onze manier van denken dat het heel moeilijk is om eruit te geraken. We moeten de ander als de ander te zien en leren waarderen als de ander in zijn eigenheid en talenten. Ook de natuur en dieren moet men zien als andere wezens in plaats van als achtergrond van het menselijke leven of ten dienste van de mens. Dat gelijkwaardige denken en dat respect voor de andersheid van een ander wezen is zeer centraal in het Ecofeminisme."

Wat is volgens de Ecofeministen de oorzaak van al die onderdrukking?
"De oorzaak van al die onderdrukking zien we in het patriarchaat en eigenlijk het kapitalistische systeem dat de recentste uiting is van het patriarchaat. In dat hele patriarchale denken zit dat hiërarchisch denken van meer en minder belangrijk. De natuur word door onze hele westerse consumptiesamenleving beschouwd als een soort decor waar het menselijk leven zich afspeelt maar verder is het niet belangrijk. We moeten het misschien in stand houden om eventueel onze behoeften nog te bevredigen Maar niet omwille van de inherente waarde van de natuur zelf. En dat is wat het Ecofeminisme absoluut wil bestrijden."

Kan het Ecofeminisme die bevrijding dan realiseren binnen onze huidige consumptiesamenleving?
"Het hele patriarchale kapitalistisch systeem voert ons naar de ondergang. We weten niet of we op tijd het tij nog kunnen keren. Maar binnen het Ecofeminisme gaat men er vanuit dat we naar een heel ander systeem moeten. Een veel lokaler, kleinschaliger systeem met heel andere soorten relaties. En met een grotere nadruk op eigen productie. Er moet een andere functie komen voor de economie waarin niet de winst centraal staan maar het verder dragen van het leven. Zorg moet centraler staan in de economie. "

Hoe moeten we die overgang maken naar die Ecofeministische maatschappij?
"We zitten momenteel allemaal met handen en voeten vastgebonden in onze consumptiemaatschappij. Binnen het Ecofeminisme pleit men voor een stap voor stap terugtrekking uit dat systeem. Je kan er misschien niet helemaal of meteen uitstappen maar iedereen kan wel stappen zetten en werken aan de opbouw van een veel vriendelijker, menselijker en kleinschaliger samenleving. "

Is zo 'n kleinschalige zelfvoorzienende samenleving wel realistisch?
"Het is een verhaal waar mensen zich inderdaad van afvragen zou dat wel kunnen. Maar ik denk dat zo'n maatschappij niet enkel kan maar in de toekomst zal moeten. We zullen uiteindelijk geen keuze meer hebben. Er zijn verschillende voorbeelden van gemeenschappen die zelfvoorzienend zijn bijvoorbeeld de inheemse volkeren. Ik denk dat we daar veel uit kunnen leren. Ik denk dat we hier dit moment stappen terug kunnen zetten en elkaar moeten opzoeken om elkaar daarin te ondersteunen. Het actiekamp is hier zo'n voorbeeld dat je ook op een andere manier kan leven. Het is maar een week maar toch zijn dat ook zaadjes die mensen tot inzicht kunnen brengen dat je ook op een andere manier kan leven en dat je toch niet zoveel spullen nodig hebt zoals iedereen gewend is. "

Milieuracisme is ook een term die voorkwam in uw workshop Ecofeminisme. Wat is dat juist?
"De Engelse sociologe Karen Warren heeft met cijfers kunnen aantonen hoe vrouwen, kinderen, inheemse volkeren en arme mensen naar verhouding veel meer slachtoffer zijn van allerlei milieurampen. Allerlei projecten van dumping van gevaarlijk afval en ontginningen van schadelijke stoffen gebeuren meestal in de de buurt van die bevolkingsgroepen. Een heel simpel voorbeeld die we allemaal kennen van de media is dat van westers gevaarlijk afval dat gedumpt wordt in derdewereldlanden zonder enige uitleg. Een ander voorbeeld zijn de uraniummijnen in de VS en Australië die vooral gebeurd in de Indianenreservaten en bij de aboriginals. Ook binnen de VS heeft de gekleurde bevolking veel meer nadelen van milieuvervuiling. Dit is een vorm van racisme. Het gaat ervan uit dat de gezondheid van bepaalde categorie mensen minder belangrijk is dan van anderen. "

Volgens de Ecofeministen heeft de westerse “ontwikkeling” geleid tot “onderontwikkeling” van derdewereldlanden?
"Na de tweede wereldoorlog is men begonnen met het postkoloniaal project. Natuurlijk bleven ze nog steeds kolonies hebben maar onder een andere vorm. Ze noemden het gewoon niet meer zo. Met het postkoloniaal project wou men al die zuiderse landen op de racebaan zetten met als einddoel een soort maatschappij zoals we die hier hebben. Met vooral de focus op de industrie. "

"Men heeft dat op een heel mechanistische kapitalistische manier aangepakt. Programma's ontworpen en ingenieurs er naartoe gestuurd om hele landen te “ontwikkelen” zonder er enige rekening mee te houden dat daar een lokale bevolking is met een bepaalde lokale cultuur die er al duizenden jaren op een bepaalde manier leefde. Veel dingen die door ons als armoede werd gedefinieerd was voor hen geen armoede en op die manier is er een hele lokale en onafhankelijke manier van zelfvoorzienend bestaan van de kaart geveegd. Al die zuiderse landen zijn opengebroken voor economische penetratie vanuit het noorden. Het is een patriarchaal paternalistisch project. Binnen Ecofeminisme wordt door sommige auteurs daarom gesteld dat onderontwikkeling het gevolg os van ontwikkeling. De mensen waren niet onderontwikkeld, ze hadden alleen een andere cultuur."

Het maatschappijmodel van de Ecofeministen heeft raakpunten met "Transitie Steden". U bent in Vlaanderen zelf heel actief in dat project. Hoe werkt dat juist?
"Transition towns", is een initiatief dat in Engeland genomen is als antwoord op de klimaatverandering en piekolie. Ze vertrokken van de vraag. Hoe de uitstoot van Co2 beperken en omgaan met de uitputting van de goedkope olievoorraad. Door dit laatste zal heel veel in onze samenleving onmogelijk worden omdat bijna alles op olie draait en van olie gemaakt wordt. We zijn als samenleving compleet verslaaft aan olie. "

"Transitie steden" hebben als doelstelling om op lokaal vlak in de eigen gemeente de energieconsumptie te verminderen en anderzijds de veerkracht van de lokale gemeenschap te versterken. Omdat we nu voor alles afhankelijk zijn van de geglobaliseerde wereld die binnenkort stil gaat vallen door de olie die er niet meer gaat zijn. Dan komt het eropaan dat je lokaal in je eigen behoefte kan voorzien zowel qua voedsel als diensten zoals gezondheid, onderwijs,..."

"In Vlaanderen hebben we met drie mensen van Aardewerk het "Transitiesteden" handboek gelezen. En één van ons was naar een voorbeelden gaan kijken in Engeland. Toen besloten we het ook eens te proberen in Vlaanderen. We zijn nu net een jaar bezig. En er zijn al groepen die zich bezighouden met Transitiesteden in Gent, Antwerpen, Leuven, Merchtem, Tervuren, Wijchmaal, Scherpenheuvel."

Hoe gaan de groepen dan concreet te werk om van hun gemeente een transitiestad of -dorp te maken?
"Men begint met het maken van een stuurgroepje in de eigen gemeente. Die stuurgroep moet de lokale bevolking bewust maken van het probleem. Van klimaatverandering hebben veel mensen wel al eens van gehoord maar weten er het fijne niet van en van piekolie heeft bijna nooit iemand gehoord. Dus informeren en bewust maken van de buurt met films, lezingen, debatten en allerlei acties. Het is heel veel werk want als mensen niet weten waarover het gaat zullen ze ook niets doen. Er wordt toch een halfjaar tot een jaar gerekend om de mensen bewust te maken. "

"Nadien trek je allerlei mensen aan met verschillende talenten bv die één wil iets doen rond voeding, de andere rond reparaties, alternatieve energie,... Iedereen kan iets doen in de richting waar zijn talenten liggen. Zo ontstaan er langzamerhand werkgroepen voor voedsel, kleding, energie, onderwijs,... En iedereen zit in de werkgroep met zijn/haar talenten. De stuurgroep heft zichzelf dan op en gaat mee in de werkgroepen zitten. Elke werkgroep gaat dan kijken hoe ze in hun gemeente of dorp zorgen dat ze bijvoorbeeld drie procent minder energie verbruiken en hoe de gemeente in eigen voedsel kan voorzien. Zo ontstaat er een lokale economie. In sommige transitie gemeenten in Engeland hebben ze zelfs lokaal geld Je kan ermee betalen voor goederen en diensten van de eigen gemeente. Zo blijft het geld lokaal. Elke transitiegemeente haar eigen manier. "

"Het is een concept dat vooral gebaseerd is op dromen op hoe willen wij dat ons dorp of gemeente eruitziet over dertig jaar gegeven het feit van klimaatverandering en piekolie. En hoe begin je daaraan. Er worden allerlei verhalen geschreven en verzonnen die dan teruggekoppeld worden naar de realiteit. Transion towns zijn zich wereldwijd enorm aan het verspreiden. In Engeland alleen al zijn er honderd van die gemeenten die zo werken. Verder in heel Europa en de rest van de wereld zoals Australië, Canada,..."

Info:

www.aardewerk.be
www.transitie.be

Jeanneke van de Ven