WimdeNeuter28 november 2006 – 16:21

Moeten auteurs van kritische boeken over het Vlaams Blok / Vlaams Belang wakker liggen van een slechte recensie in de Vlaamse kwaliteitskrant De Standaard? Helemaal niet. Sommige recensenten van deze krant durven bij de bespreking van dit soort boeken wel eens met de natte vinger te werk gaan.

Toen de Gentse advocaat Norbert Van Overloop op donderdag 1 juni zijn boek ‘Wiens belang’ aan de pers voorstelde, repte Mathias Danneels zich naar zijn kantoor om voor De Standaard een ‘genuanceerde’ kritiek op Van Overloops ‘ongenuanceerde’ boek te schrijven. (2)

Een ‘Belangvriendelijke krant
Danneels kraakte ‘Wiens Belang’, want de auteur “gaat een paar keer ongenuanceerd kort door de bocht.” “Op nauwelijks twee pagina’s worden de denkgroep ‘In de Warande’, de sluiting van de Limburgse mijnen, Thyl Gheyselinck, Remi Vermeiren (ex-KBC) en het Super Club-fiasco van Maurits De Prins als een groot complot tegen het Belgisch proletariaat met elkaar in verband gebracht.” Nergens in het boek is de term “complot”, laat staan “Belgisch proletariaat” te vinden. Maar Mathias Danneels las wat hij wilde lezen. Hij schreef tenslotte voor een krant, die tot voor kort naast zijn kop ook het credo van het rechtse Vlaams-nationalisme droeg: AVV-VVK (Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus).

Danneels vond voorts dat Norbert Van Overloop “langs de platgetreden paden in een wijde boog om de problematiek van de transferten van Vlaanderen naar Brussel en Wallonië heenloopt”. Van Overloop had inderdaad geschreven: “In ieder land vloeit geld van de rijkere streken naar de armere. De geldstromen zijn kleine beekjes in vergelijking met de fiscale fraude die Warandechef Remi Vermeiren maar al te goed kent.”

Een doorsnee journalist uit Kazachstan of Moldavië, die de Belgische sociaal-economische politiek een beetje volgt, zal deze stelling probleemloos kunnen volgen. Niet bij De Standaard, waar Vlaams-nationalistische dogma’s zijn wat ze moeten zijn: onaanvechtbaar en voor eens en altijd vaststaand. Dat Mathias Danneels ‘Wiens Belang’ volslagen knudde vindt, is uiteraard zijn goed recht. Dat hij - om die mening van enig gezagsargument te voorzien – prompt naar de telefoon grijpt en met Vlaams-Belangleider Gerolf Annemans belt, wijst er alleen maar op in welke mate journalisten deze extreemrechtse, racistische partij durven banaliseren. Danneels belde met Annemans om een reactie op een boek dat hij onmogelijk kon gelezen hebben.

Ook bij de verschijning van ‘Wat u moet weten over het Vlaams Belang’ van Marc Spruyt, schoot men vanuit de redactiekantoren van De Standaard met scherp. Wetstraatjournalist Bart Brinckman schreef een recensie met de zielige kop: ‘De tragiek van een Blokwatcher’. Brinckman is de journalist die - toen hij nog voor die andere zelfuitgeroepen kwaliteitskrant De Morgen werkte – als eerste een paginagroot interview met Vlaams-Blokcoryfee en christelijke fundamentaliste Alexandra Coolen publiceerde. Brinckman had aan zijn eksterogen gevoeld dat Coolen een belangrijke dissidente was en het Blok op springen stond. Hij de had de nakende implosie van extreemrechts geroken. Inmiddels zijn we tien jaar en ettelijke verkiezingssuccessen van het VB verder, en nog steeds staat het VB-heir pal. Eén van de verdiensten van ‘Wat u moet weten over het Vlaams Belang’ is onder meer dat Spruyt glashelder aantoont dat ondanks interne spanningen tussen racisten, fascisten, negationisten, ultranationalisten en religieuze fundamentalisten, de tandem Dewinter-Vanhecke op dictatoriale wijze de rangen gesloten houdt, de eigen militanten en het eigen kiesvolk als vee beschouwt en behandelt. Al tien jaar orakelt Brinckman over spanningen binnen het VB, over nakende afscheuringen (en dus een verzwakking) van de racistische partij. Al tien jaar doet hij dat tevergeefs, maar inmiddels blijft hij het Blok / Belang ijverig banaliseren. De grote kritiek van Brinckman op Spruyts boek luidt: “Een partij is meer dan een verzameling teksten. Het gaat om mensen, met wie Spruyt niet of nauwelijks spreekt.” Filip Dewinter zou het niet beter kunnen verwoorden. Na elke verkiezingsoverwinning staat deze voormalige fascistische straatvechter steeds klaar met dezelfde boodschap: “wij hebben een miljoen kiezers in Vlaanderen en wij eisen respect voor onze kiezers”.

“Voor een dialoog met de Vlaams-Belangkiezer haalt Spruyt zijn neus op,” sneert Brinckman. Om in onversneden jezuïetenstijl door te drammen: “Spruyt gelooft rotsvast dat informatie het kiesgedrag kan bijsturen. Dus komt het erop aan om het VB zo massief en negatief mogelijk voor te stellen.” Brinckman is niet de enige binnen de redactie van De Standaard, die een link legt tussen een harde journalistieke aanpak van het VB en de niet te stuiten opgang van deze partij. Spruyt citeert uit een televisiedebat van de Franstalige openbare omroep RTBf. De hoofdredacteur van De Standaard, Peter Vermeersch, verklaarde er: “We hebben ze vijfentwintig jaar aangevallen en toch zijn ze vijfentwintig jaar blijven groeien.” Spruyt staat versteld over zoveel ongeloof van hoofdredacteur Vermeersch in de eigen rol als informatieverstrekker: “Wat denkt men dan? Dat men het VB kan afremmen door het vrije podia aan te bieden? Of - zoals vandaag steeds meer stemmen opgaan - door het te ‘verbranden’ aan de macht? Als het de bedoeling is de zwakheden en contradicties van het VB bloot te leggen, bestaan daar minder schadelijke manieren voor dan het sloopwerk van deze partij op de samenleving los te laten. Men kan dat namelijk even goed door confronterende journalistiek te bedrijven. Vaak wordt vergeten dat het VB niet alleen maar kiezers heeft bijgewonnen. Tussen 1991 en 1999 bijvoorbeeld verloor het er meer dan 200.000 aan de andere partijen. Oké, dat zijn er een pak minder dan de 600.000 die het in dezelfde periode op drie verkiezingen tijd won, maar het nuanceert wel de vaak gehoorde opmerking dat VB-kiezers niet op betere gedachten te brengen zijn.” Spruyt schrijft dit op de derde pagina van zijn inleiding. Bart Brinckman heeft er over gelezen.

Vervellingsoperatie
Op 21 april 2004 veroordeelt het Hof van Beroep in Gent het Vlaams Blok als een racistische partij. Het proces heeft drie jaar aangesleept en kwam er na een klacht van het Centrum voor Racismebestrijding en de Liga voor de Rechten van de Mens. Het vonnis is gebaseerd op de openlijke racistische inhoud van de VB-grondbeginselen (zeg maar het partijprogramma) en het beruchte 70-puntenprogramma. Op 9 november 2004 bevestigt het Hof van Cassatie de veroordeling van het Vlaams Blok. De VB-kopstukken schreeuwen moord en brand. Het VB krijgt een boete van drie maal 12.395 euro. Marc Spruyt kan alleen maar grijnslachen over de verontwaardiging van de Blokkopstukken: “Het VB noemt dat ‘monsterachtige boetes’, hoewel het alles samen over een bedrag van slechts 45.115, 76 euro gaat. Een som die het VB zonder kleerscheuren kan ophoesten: het boetebedrag vertegenwoordigt nog niet één procent van de 6.180.336,64 euro die het in 2004 aan overheidsdotaties ontvangt.”

Na de eerste veroordeling door het Hof van Beroep in april 2004, begint het VB actief aan zijn ‘vervellingsoperatie’. En vijf dagen na de definitieve veroordeling door het Hof van Cassatie, op 14 november 2004, wordt het Vlaams Blok met veel bombarie en een zelden geziene mediabelangstelling omgeturnd tot Vlaams Belang (een verkiezingsslogan van de oude Volksunie uit 1978). Deze zwaar gemediatiseerde vervellingsoperatie, zo schrijft Marc Spruyt, heeft de lieve som van anderhalf miljoen euro gekost – meer dan wat de partij ooit aan een verkiezingscampagne uitgaf. In de aanloop naar de naamsverandering roept het VB op 11 september 2004 zo’n honderd kaderleden (allemaal professionele VB’ers, parlementsleden en betaalde medewerkers) bijeen. De nieuwe marsrichting wordt er besproken achter gesloten deuren, ver weg van de camera’s en de fotografen. In het partijblad van september 2004 kondigt partijvoorzitter Frank Vanhecke aan: “We gaan door met het afronden van wat scherpe kantjes”. Meer is het niet. Dat het alleen om een goed uitgekookte reclamestunt gaat, om een banale restyling van het oude product door handige reclamejongens, blijkt tijdens de feestviering van 14 november 2004, waarop de naamsverandering officieel wordt. Spruyt: “Om de continuïteit met het oude Vlaams Blok te symboliseren wordt lidkaart nummer 1 aan de 79-jarige Blokstichter Karel Dillen geschonken, die wegens gezondheidsproblemen echter niet aanwezig kan zijn.” “In zijn toespraak haalt Gerolf Annemans scherp uit naar de rechters die het VB veroordeelden. ‘De namen van alle juridische hoofdrolspelers uit het proces staan voorgoed in mijn geheugen gegrift. Ze zijn gewaarschuwd voor de rest van hun carrière’, dreigt Annemans, die daarmee nogmaals bewijst ten onrechte als een ‘gematigd’ VB’er te worden beschouwd”, aldus Spruyt. De auteur laat er niet de minste twijfel over bestaan dat de naamsverandering slechts een ‘vervellingsoperatie’ is. Hij citeert Gerolf Annemans, die in De Standaard van 6 november 2004 uitlegt dat de nieuwe beginselverklaring van het Vlaams Blok, die door de nieuwe partij Vlaams Belang integraal zal worden overgenomen, geen breuk met het verleden inhoudt. “Meer dan een geactualiseerde versie van een document uit 1977 is het niet geworden.” “Het blijft vuil genoeg om aantrekkelijk te zijn voor het volk.”

Toch valt de hele Vlaamse kwaliteitspers voor het charmeoffensief van de pas veroordeelde racistische partij. Marc Spruyt haalt een aantal alarmerende hoofdartikelen uit zijn archief. Op 6 november 2004 kopt De Standaard: “Vaarwel aan het fascisme”. Bart Sturtewagen toont zich tevreden met een dooie mus: “Met zijn nieuwe beginselverklaring ontdoet het Vlaams Blok, of hoe de partij in de toekomst ook zal heten, zich van zijn meest manifeste racistische en extreemrechtse kantjes. Tenminste op papier.”

Op 8 november schrijft De Morgen: “Ook de meest Blok-kritische waarnemer zal moeten toegeven dat de nieuwe grondbeginselen geen spoor meer van racisme of fascisme bevatten. De verplichte terugkeer van de ‘overgrote meerderheid’ van de vreemdelingen is geschrapt, het fascistische idee van solidarisme is gewipt, de rechten van de mens worden omarmd. Een partij die naar dit programma leeft, kan wel radicaal-rechts maar bezwaarlijk nog antidemocratisch genoemd worden.”

Op 10 november toont ook De Tijd zich onder de indruk: “Het wordt voor andere politieke partijen steeds moeilijker om te beweren dat het VB een racistische partij is.”

Geheugen opgefrist
‘Wat u moet denken over het Vlaams Belang’ rekent op zeer overtuigende wijze af met dit soort mediaprietpraat. Het geheugen van de journalisten van de Vlaamse kwaliteitskranten mag dan al kort zijn, dat van Marc Spruyt en zijn Blokwatchmedestanders is dat niet.

De verplichte terugkeer van de overgrote meerderheid van de vreemdelingen is geschrapt, zoals De Morgen stelde? Vergeet het. Het Vlaams Belang promoot nog steeds het 70-puntenprogramma, dat in 1992 het daglicht zag en door Filip Dewinter bijeengepend was. Het sluitstuk van het 70-puntenprogramma is de terugkeer van de vreemdelingen naar hun land van herkomst. Op 9 december 2005 reizen Filip Dewinter, Frank Vanhecke en Marie-Rose Morel naar de Marokkaanse hoofdstad Rabat om er hun terugkeerbeleid te promoten. Wat vertellen de VB’ers in het Hiltonhotel van Rabat? Marc Spruyt: “de afschaffing van de dubbele Belgisch-Marokkaanse nationaliteit (waarbij het VB erop rekent dat migranten aan de Marokkaanse nationaliteit zullen vasthouden), een immigratiestop en de oprichting van een terugkeerfonds.”

Geen spoor meer te bekennen van het fascisme bij het VB nouvelle appellation? Of om Bart Brinckman nog eens even te citeren: “Marc Spruyt zou moeten inzien dat zijn aanpak niet efficiënt is en dat zijn werkwijze de deur naar de karikatuur (“het zijn allemaal fascisten”) openzet.”

Marc Spruyt hoeft niet eens terug te gaan naar het stoffige verleden om aan te tonen dat de top van het VB de zwarte, fascistische identiteit van de partij blijft koesteren. Neem bijvoorbeeld het nieuwe logo van het nieuwe VB. Het is een exacte kopie van het oude beeldmerk van de fascistische clubs Were Di en Berkenkruis, “twee organisaties die geworteld zijn in de collaboratie en het warm houden van de erfenis daaraan.” De nazistische organisatie Voorpost blijft kind aan huis bij het VB en staat in voor de ordedienst van de partij. Ex-VMO-kopstuk Xavier Buisseret werd bij de oprichting van het Vlaams Blok binnengehaald als propagandaleider. Buisseret wilde zijn afdeling NSDAP noemen (Nationaal Secretariaat Dienst Algemene Propaganda) en blijft tot op de dag van vandaag zeer actief binnen het VB. Hetzelfde voor holocaustontkenner Roeland Raes – hij moest een stap opzij zetten, maar blijft een trouwe partijmilitant. In het Europees parlement weigerde voorzitter en europarlementslid Frank Vanhecke, samen met de twee andere Europese VB-verkozen, Koen Dillen en Philip Claeys, in 2005 een holocaustresolutie goed te keuren. Idem dito in het Belgische parlement. In 1995 had het VB uit louter opportunistische motieven de negationismewet goedgekeurd. Tot grote woede van de holocaustontkenners in eigen rangen. Het VB stemde echter tegen de actualisering van die wet in 2005.

Nog vele andere thema’s (geweld, vrijheid van meningsuiting, het sociaal-economisch programma dat eveneens gestoeld is op racisme en discriminatie, de viscerale vijandigheid tegenover de vakbonden, de dictatoriale opvattingen van het VB over cultuur en media, de klachten die het VB aanspant tegen schooldirecties, de aanvallen tegen het vak niet-confessionele zedenleer, de pogingen van het VB om het onderwijs naar het eigen model te kneden…) passeren een voor een heel gedetailleerd de revue in ‘Wat u moet weten over het Vlaams Belang’.

Marc Spruyt maakt zich terecht zorgen over de manier waarop het gedachtengoed van het VB verankerd raakt in de hele Vlaamse samenleving. Een voorbeeld: in mei van dit jaar konden 152 laatstejaarsstudenten van de technische school PITO in Stabroek, die op 8 oktober voor het eerst aan de gemeenteraadsverkiezingen mochten deelnemen, echte stemcomputers uittesten. Het resultaat? 45% van deze achttienjarigen bleek voor het Vlaams Belang te hebben gestemd.
Tijdens de Antwerpse boekenbeurs motiveerde Marc Spruyt in een gesprek met tv-journalist Gie Polspoel waarom hij een derde boek over het VB heeft geschreven. “De achttienjarigen die op 8 oktober 2006 voor het eerst gingen stemmen waren drie jaar oud bij de eerste zwarte zondag, vier jaar oud toen het 70-programma werd gelanceerd. Ze ervaren deze partij niet als een bedreiging. Voor hen is dit boek speciaal geschreven.”

Jongeren en leerkrachten vinden in Spruyts boek een schat aan informatie. Aan te bevelen lectuur dus. Maar dat geldt nog meer voor opiniemakers. ‘Wat u moet weten over het Vlaams belang’ zou verplichte literatuur moeten zijn op elke redactie van radio- en tv-omroepen, kwaliteits- en andere kranten…

(1) Bart Brinckman, ‘De tragiek van een Blokwatcher’, De Standaard (Letteren), 3 november 2006, blz. 18.
(2) Mathias Danneels, voormalig hoofdredacteur van het pulpblad Dag Allemaal, is senior writer bij Het Nieuwsblad. Zijn artikel, ‘Annemans is Verhofstadt in het kwadraat’, verscheen in De Standaard, 2 juni 2006, blz. 10.

Marc Spruyt (met medewerking van Rony Boonen, Patrick Coeman, Mark Saey – fotomontages van VEDEZE), ‘Wat u moet weten over het Vlaams Belang. Het beste van Blokwatch’, uitgeverij EPO, Berchem 2006, 263 blz., 18,50 euro, ISBN 90-6445-421-3.

Dit artikel verschijnt in het decembernummer van Uitpers.