Op het festival “The game is up” van Vooruit kregen de toeschouwers de échte Andy Bichlbaum te zien, het gezicht dus achter de maskers van The Yes Men. Hoewel zelfs dat ook niet helemaal zeker is. Toen de Amerikaanse journaliste Amy Goodman hem vroeg of 'Andy Bichlbaum' zijn echte naam is, antwoordde hij: “As close as it gets”. Als acteur/activist speelt Bichlbaum gezant van de Wereldhandelsorganisatie die op een conferentie een reusachtige gouden fallus met monitor voorstelde waarmee ceo's hun arbeidskrachten overal ter wereld in de gaten kunnen houden. Of een woordvoerder van Dow Chemicals die op BBC bekendmaakt dat zijn bedrijf eindelijk schuld bekent voor de giframp in Bhopal die het leven kostte aan duizenden mensen.

Zo houden The Yes Men hun doelwitten een spiegel voor. Een vervormende spiegel uit een spiegelpaleis. Vandaar ook hun naam: The Yes Men knikken hevig 'ja' tegen hun tegenstrevers en versterken hun boodschap zo hard dat hij ondraaglijk wordt. Hoewel dat laatste niet altijd lukt want het publiek op de officiële conferenties waar The Yes Men opduiken, aanhoort hun boodschap zonder op te schrikken. Maar media-aandacht krijgen ze wel voor hun acties. De valse Dow-bekentenis leverde een lawine van honderden artikels op in de Amerikaanse pers en zo hoorden veel mensen voor het eerst over de ramp die 23 jaar na datum nog steeds slachtoffers maakt.

Wie zijn nu eigenlijk “The Yes Men”?

“We zijn een groep mensen, een aantal vrienden, die de invloed en kracht van de media gebruiken om onze boodschap te verspreiden. Het is een vorm van protest. En we doen dit met behulp van grappen, waarin de media dan geïnteresseerd zijn en die dan in hun eigen belang gebruiken,wat meteen ook onze belangen behartigt, namelijk media-aandacht krijgen.”

Kan iedereen een “Yes Man” worden?

“Wat we doen is simpel. We gaan naar plaatsen waar we eigenlijk niet horen te zijn. Daar komen we dan allerlei dingen te weten die we eigenlijk niet horen te weten. We worden bijvoorbeeld uitgenodigd op conferenties. Hoewel dat niet altijd nodig is: soms gaan we ook naar een bepaalde conferentie en gebruiken we een smoes om binnen te geraken. In principe is het net hetzelfde als cameramensen in de media die ergens iets gaan filmen. Het enige verschil is dat wij dit doen op totaal ongepaste plaatsen, zoals bijvoorbeeld een rechtse vergadering. Je kleedt je dan goed op en vertelt dat je lid bent van een of andere rechtse organisatie. Het is redelijk schokkend wat je op zo’n eenvoudige manier allemaal te weten kan komen. Zo waren we eens op een rechtse vergadering waar werd gepleit voor een totale ontmanteling van de sociale zekerheid.”

Hoe bereid je je voor op een valse lezing? Ben je niet zenuwachtig?

“Absoluut, heel zenuwachtig zelfs.”

Het kan toch gebeuren dat je door de mand valt en dat mensen je doorhebben? In jullie documentaire lijkt het namelijk alsof je enorm zelfverzekerd op het podium staat en dat je er zelfs plezier aan beleeft, maar voel je je ook echt zo?

“Nee inderdaad, meestal ben ik enorm zenuwachtig. Het is enorm angstwekkend om te doen. Het is zo’n beetje als uit een vliegtuig springen.”

Maar tegelijkertijd ook een soort kick dan?

“Het is een soort adrenalinestoot waaraan je verslaafd raakt.”

Na elke speech meng je je ook onder het publiek. Hoe zijn de reacties daar?

“Die zijn ofwel neutraal, ofwel goed. Heel soms krijgen we eens kritische reacties, maar dat gebeurt echt zelden. Je hebt eigenlijk redelijk wat autoriteit als je daar vooraan staat.”

Maar het is toch wel verassend dat niemand uit het publiek echt protesteert tegen wat je zegt? Hoe verklaar je dit?

“We vertrekken van de echte idealen van een bepaalde organisatie, maar overdrijven die natuurlijk een beetje. We gaan redelijk ver in wat we verkondigen. Wel eigenlijk overdrijven we zelfs niet eens zo hard hoor. De mensen zijn de idealen van zo'n organisatie zo gewoon dat ze niet eens merken hoe gruwelijk en afschuwelijk ze soms zijn.”

Je gebruikt fictieve gastsprekers, maar heb je ook al eens gedacht om fictieve personen in het publiek te plaatsen?

“Daar hebben we ooit wel eens aan gedacht. En telkens opnieuw spreken we erover, maar we hebben het nog nooit effectief gedaan. Misschien wel een goed idee om eens te doen.”

Om op deze conventies te geraken moet je dikwijls op reis neem ik aan? Hoe bekostigen jullie dat allemaal? Is het niet duur?

“Niet echt. Soms is het zelfs zo dat wanneer we ergens worden uitgenodigd, onze reis volledig wordt betaald door de desbetreffende organisatie. Wat mooi is meegenomen. Anderzijds gebeurt het soms dat we ergens op reis gaan of al ergens zijn en we dan beslissen iets te doen rond een bepaalde organisatie. Meestal heb je dus zelfs de keuze over waar je naartoe gaat en met welke organisatie je iets wenst te doen.”

Is wat jullie doen wel legaal? Zijn jullie al eens vervolgd?

“Nee, we worden gezien als een soort grappenmakers. Het wordt gewoon nooit echt zo serieus genomen. Ze zien ook niet echt een bedreiging in wat we doen. Natuurlijk maken ze zich wel zorgen over hun imago. Dat was het geval bij de WTO en Dow Chemicals. Zij lieten wel echt hun ongenoegen blijken met boze mails en brieven, etc. Maar we zijn nooit echt vervolgd. De meeste organisaties trekken het zich gewoon niet aan of zien er de ernst niet van in.”

Wat jullie goed uitkomt?

“Ja, hoewel... misschien hadden ze ons toch beter een proces aangedaan.”

Om zo meer media-aandacht te krijgen?

“Inderdaad.”

Hebben jullie acties al enig merkbaar succes gehad?

“Met het project rond de Dow Chemicals hebben we via de BBC bekend kunnen maken dat het bedrijf verantwoordelijk was voor de ramp in Bhopal. Maar eigenlijk is het onmogelijk dergelijk succes te meten. Het is ook niet zozeer het directe resultaat dat telt en waar we op mikken. Zelfs al zou dit directe resultaat er niet zijn, dan zouden we die acties nog steeds doen.”

Zolang wat jullie doen maar de grote media bereikt en mensen er zich bewust van
worden?

“Dat is inderdaad het belangrijkste.”

Je hebt ook een documentaire gemaakt over “The Yes Men”. We zien hier een bekend gezicht in opduiken, dat van filmmaker Michael Moore. Nooit gedacht om de handen eens in elkaar te slaan met Michael Moore of met Ali G. die vergelijkbare acties doen.

“Misschien wel. Maar er is misschien niet echt een reden om dit te doen. Zij doen geweldige dingen, wij doen geweldige dingen. Maar misschien dat we ooit wel eens iets samen zullen doen, wie weet.”

Dankzij de documentaire heb je enige bekendheid gekregen. Vrees je niet dat je nu veel sneller zal herkend worden?

“Het gebeurde zelfs al op een conferentie in New Orleans. Maar zelfs dan nog zeiden die mensen niks. Integendeel, ze speelden het spelletje mee. Nadien kwamen ze ons dan vertellen dat ze deden alsof ze niet wisten wie we waren.”

Wat was tot hiertoe jullie moeilijkste opdracht?

“Ik zou zeggen de conventie in Salzburg waar we slavernij hebben gepromoot.”

Omdat wat jullie vertelden zo schokkend was, en jullie vreesden door de mand te zullen vallen?

“Toen waren we echt enorm zenuwachtig. Maar onze meest onaangename ervaring was wanneer we een publiek iets dommer hadden ingeschat dan ze uiteindelijk bleken te zijn. We zijn toen letterlijk achterna gezeten. Achteraf konden we er wel om lachen, maar op het moment zelf was dat niet zo grappig.”

Jullie hebben al heel wat straffe projecten achter de rug. Hebben jullie nog ambitieuze plannen, zoals – ik zeg maar iets - infiltreren in het “Witte Huis”?

“Ik zou niet goed weten hoe we daar aan moeten beginnen.”

Dus jullie hebben er nog niet aan gedacht zoiets te doen?

“Toch wel. Maar we zouden gewoon niet weten hoe we er aan moeten beginnen. Tenzij we geïnviteerd worden. Eigenlijk zijn we er nog niet echt in geslaagd ergens te infiltreren.
Buiten dan die zogenaamde grappige conventies waar zelfs niet naar je pas wordt gevraagd. Je raakt daar zo gemakkelijk binnen. Om een voorbeeld te geven: wanneer je op zo’n conventie aankomt is er wanneer je binnengaat meestal een tafeltje me allerlei ID-pasjes. Het enige wat je vervolgens moet doen is zeggen van: “ ah, die daar, dat ben ik”.”

Zo makkelijk?

“Ja hoor. Er is verder ook helemaal geen beveiliging, wat bij het Witte Huis toch anders is.”

Hebben jullie nog andere plannen?

“We gaan werken aan een nieuwe conferentie, maar meer kan ik daar nog niet echt over kwijt. We gaan deze keer wel meer reactie van het publiek proberen te krijgen.”