gaetan03 maart 2007 – 12:43

LILONGWE -- Aan sommige dingen is het niet makkelijk wennen. Soms is de het verschil heel groot. Als kinderen iets mispeuterd hebben, aarzelt Mr. Sulumu niet om de kinderen met een stok op hun handen te slaan. Een beetje zoals het in België tijdens de jaren ’50 ook ‘bon ton’ was om dit te doen. Ik heb het daar moeilijk mee, maar verkies toch te zwijgen. Wie ben ik om de leerkrachten ter plaatse te bekritiseren of de les te spellen? Wat kan een armzalig stagiaireke met amper twee jaar ervaring inbrengen tegen een leerkracht met een jarenlange carrière? Met deze vraag stel ik het gegeven misschien iets te extreem, maar het feit is dat ik enorm veel leer van de mentor. Dat is zo in België en dat is zo in Malawi. Als het gaat over technieken om dingen duidelijk te maken aan leerlingen die het Engels niet machtig zijn, kan ik bij Mr. Sulumu nog een puntje zuigen. Ik heb daar respect voor.

Tegelijk vraag ik me ook af of de stelling ‘kinderen slaan is slecht’ wel zo absoluut is als sommigen ons willen doen geloven. Niets is absoluut, ook dat niet. Het is vanzelfsprekend dat het in België niet kan. De reden daarvoor is dat het slagen van kinderen niet past in het Belgische pedagogische project. 50 jaar geleden paste dat er wel in. Wil dat dan zeggen dat al die leerkrachten vroeger kinderenbeulen waren? Wil dat dan zeggen dat al die leerkrachten vroeger zo stom als een achterdeur waren of ‘niet beter wisten’ om het meer eufemistisch uit te drukken? Zulke reflecties getuigen vooral van het licht dat sommigen plegen gevonden te hebben. Ik geloof niet in het grote gelijk. Niet in België, niet 50 jaar geleden en ook niet in Malawi.

Het noopt me om na te denken over een aantal zaken die momenteel moeilijk te vatten en te benoemen zijn. Nadenken betekent zwijgen, kijken en proberen te begrijpen. Het tegenovergestelde van (ver)oordelen. ‘Het is de cultuur die zo verschillend is’ hoort men tot vervelens toe als mogelijke verklaring. De Europese cultuur heeft christelijke fundamenten die ongeveer 1500 jaar teruggaan. Wie kan zomaar beweren dat deze christelijke cultuur, met zo een lange traditie, op 50 jaar zo grondig is kunnen veranderen dat ze onze visie op kinderen fundamenteel heeft doen herzien? Volgens mij moeten mogelijke verklaringen elders gezocht worden dan bij een mogelijk ‘cultuurverschil’.

Malawi is een arm land. Op de wereldranglijst van meest welvarende landen bengelt het onderaan, bij de laatste tien. Een goede 100 jaar geleden hebben de Engelsen hier lelijk huisgehouden. Alle traditionele gewoonten werden door missionarissen van de kaart geveegd en vervangen door het Woord van God. Ik hoef er geen tekening bij te maken dat dit Woord door de katholieke en de protestantse kerken in die tijd nogal letterlijk werd geïnterpreteerd. In Europa werd de Kerk door economische ontwikkelingen en wetenschappelijke vooruitgang gedwongen om haar dogma bij te schaven. Voor economische ontwikkeling en wetenschappelijke vooruitgang is echter geld nodig. Dat is nu juist het probleem in Malawi, waar meer dan de helft van Bruto Nationaal Product naar internationale instellingen zoals het IMF en de Wereldbank wordt doorgesluisd. Zo rest er maar een kleine marge voor ontwikkeling en is de Kerk niet genoodzaakt haar dogma bij te schaven in arme landen. Concreet betekent dit dat er maar weinig onderzoek wordt gedaan in het domein van de pedagogie en dat paternalistische verhoudingen in stand kunnen worden gehouden. Vooral dat laatste valt op in het dagelijkse leven. De onderdanigheid van vrouwen aan mannen, leerlingen aan leerkrachten, bedienden aan oversten is alomtegenwoordig.

De sleutel is dus economische ontwikkeling. Dan pas kan er geld worden vrijgemaakt dat kan worden geïnvesteerd in pedagogisch en wetenschappelijk onderzoek. Bestaande verhoudingen zullen dan kunnen veranderen. Coca Cola dat komt profiteren van de lage arbeidskosten en de winst integraal versluizen naar de hoofdzetel in de Verenigde Staten is echter geen economische ontwikkeling. Want dan worden de fondsen enkel geïnvesteerd in de ontwikkeling van de Dow Jones. Willen nieuwe pedagogische inzichten een kans krijgen in Malawi, dienen ze te worden gebruikt om te investeren in het land.

Dit heeft iets weg van ‘ze weten niet beter’. Toch is er een nuanceverschil. ‘Ze weten niet beter’ kan al snel worden geïnterpreteerd als een individueel falen van iemand. Het gegeven kan echter niet persoonlijk worden gesteld. Men zou al snel in neo - koloniale vaarwateren terecht kunnen komen. Door ‘het gebrek aan geld’ als belangrijkste factor aan te duiden, wordt het duidelijk dat de bestaande economische verhoudingen aan de grondslag liggen van het probleem.

Het komt erop neer dat niet Mr. Sulumu, maar wel het rijke noorden, met de stok slaagt op de handen van de kinderen, wanneer deze iets mispeuterd hebben.