Indymedia.be19 maart 2007 – 17:40

Volgens de bekende Iraakse feministe Yanar Mohamed van de vrouwenrechtenbeweging OWFI had Irak ooit de meest vooruitstrevende wettelijke bescherming van vrouwen in de hele moslimwereld. Die zogenaamde Civil Code of familiewet werd ingesteld na de onafhankelijkheid in '59 (onder het progressieve bewind Al Karim Qasam die later tijdens een staatsgreep van de Baathisten werd vermoord) en regelde zaken als het huwelijk en echtscheiding via burgelijke rechtbanken. De wet verbood polygamie en kinderhuwelijken. Vrouwen kreeg ook gelijke rechten bij een scheiding.

In 2004 probeerde het door de VS aangestelde voorlopig bewind een eerste keer om de wet te schrappen. Onder druk van internationaal protest is dat niet gelukt. Een jaar later lukte het wel. Onder druk van de VS werd een nieuwe grondwet opgesteld in drie maanden tijd (in de VS duurde het tien jaar om een grondwet op te stellen). In artikel 2 van die nieuwe Iraakse grondwet staat dat geen enkele wet in tegenspraak mag zijn met de sharia. Op zich betekent dat niet meteen een probleem. Er bestaan immers ook vrouwvriendelijke interpretaties van de sharia. Probleem is wel dat die interpretaties worden overgelaten aan plaatselijke geestelijken. Vrouwenrechten zijn daardoor afhankelijk van de aard van de geestelijke overheid. Volgens vrouwenbewegingen (waaronder o.m. de internationale beweging Madre) verkochten de VS vrouwenrechten in ruil voor politieke steun uit extremistische hoek.

Door het aanhoudende geweld is de bewegingsvrijheid van de vrouwen sowieso al enorm ingeperkt. Participatie aan het maatschappelijke leven is moeilijk als er op alle openbare plaatsen een bom kan ontploffen. Ook de economische beslissingen van de VS speelden niet echt in het voordeel van vrouwen. Na de inval beslisten de VS meteen om de gehele publieke administratie te ontslaan. Veertig procent van de ambtenaren was vrouw.

Volgens een rapport van Amnesty International uit 2005 wordt vrouwen ook extra geviseerd. Het rapport illustreert hoe meisjes en vrouwen sinds de invasie systematisch het doelwit zijn geworden van allerlei milities louter en alleen omdat ze vrouw zijn. Ze worden ontvoerd, verkracht, geslagen en vermoord. Als ze onbedekt op straat lopen, modern gekleed zijn, als ze werken, politiek actief zijn, voor vrouwenrecht opkomen of omdat ze studeren. Vrouwen worden verkracht als vergeldingsmaatregel bij twisten tussen verschillende milities. Jonge vrouwen worden door bendes ontvoerd en gedwongen te werken in bordelen of verkocht als prostituees in het Midden-Oosten. Als reactie op dat geweld riep het Ministerie van Binnenlandse Zaken vorig jaar vrouwen op om hun huizen niet langer te verlaten. Volgens Madre is die waarschuwing een echo van de eis van sommige religieuze leiders die niet willen dat vrouwen buitenshuis werken.

Voor de invasie liep een meerderheid van vrouwen ongesluierd rond. Het samen studeren of werken met mannen was ook heel evident. De brutaliteit van de invasie en de steun van de VS aan religieuze groepen heeft een atmosfeer gecreëerd waar geweld op vrouwen ongestraft kon gebeuren. Vrouwen die niet gesluierd rondlopen worden systematisch aangevallen, verkracht of gedood door religieuze milities. Ook schoolmeisjes worden aangevallen en zelf christelijke ongesluierde vrouwen moeten zich sluieren als ze ongestoord op straat willen komen. Het aantal meldingen van aanvallen omwille van het niet dragen van de sluier is verviervoudigd in de laatste drie jaar.

Volgens verschillende NGO's is ook het geweld in familiale sfeer toegenomen: eremoorden, gedwongen huwelijken en huiselijk geweld zijn schering en inslag. Madre wijst er op dat dergelijk geweld ook opdook in de burgeroorlog in Guatemala en dus alles te maken heeft met armoede, repressie en straffeloosheid en niets met de islam op zich.

De straffeloosheid begon al dadelijk na de invasie. In de eerste vier maanden van de oorlog zijn er meer dan 400 vrouwen ontvoerd en verkracht. Totale cijfers over verkrachtingen zijn nauwelijks bekend door het grote taboe op verkrachting en de vrees voor vergeldingsacties. Volgens het Irakese ministerie van vrouwenzaken zijn minstens de helft van de 400 slachtoffer van gerapporteerde gevallen van verkrachtingen achteraf door hun familieleden vermoord. De straffeloosheid gaat ook gepaard met het gebrek aan vertrouwen in de politie. Er zijn gerapporteerde gevallen van vrouwen die geweld gingen aangeven bij de politie en door de politie officiers zelf verkracht worden.

Ook economisch krijgen vrouwen het hard te verduren. Bijna 1 miljoen vrouwen in Irak zijn gezinshoofd. Elke dag komen er minstens 90 weduwen bij. Alleen al in Baghdad zijn er 300.000 weduwen. Door het straatgeweld en het specifiek geweld op vrouwen wordt het voor veel vrouwen haast onmogelijk om te gaan werken en moeten ze zich noodgedwongen wenden tot hulporganisaties. Volgens Unicef moeten 70 procent van de vrouwen rondkomen met amper 2,5 euro per maand.

Verder lezen:
Rapport van Madre
Rapport Amnesty International

(Dit is het eerste artikel in een reeks over Irak. Het Irak-rapport werd bijééngeschreven door Grégory, Christophe, Yannick, Tom, Keltoum, Christophe, Thierry, Paul, Marc-Antoon en Gilles)